Friday, July 31, 2009

Malaysia UNHCR 2009

Zomi galtai gambel siaute leh Malaysia


Thupatna

Tu laitak in Malaysia a om UNHCR zumpi in Kawlgam galtai kipawlna tuamtuam pan pawllutmi, a diakdiak in Zomi tampite a lak ziahziah laitak ahi hi. A lak hun pen July-December 2009 ciang dong hi phot ding hi. Tu tadih in a lakmite pen a beisa January-April/ May 2009 hun lai in Kipawlna pan khutlam ngiat tawh UNHCR te hong piak Galtai hihna form a fillup-te a piak ziah ziah laitak ahi hi. Tua ahih man in galtai mi khat in UN ah Register hong ngah leh amamin’ kihel cihna hi a, i upmawh khat in a ngah kei leh ama min kihello cihna ahi hi. UNHCR in galtaite gambelmi hihna ciaptehna ah (register piakna) kum tung lai a min akipia, a diakdiak in Zomi Kipawlnapi pan in akipiate a lakik uh ahi hi. Tu laitak in veng khat khit veng khat pai kawikawi in, a beisa hun a min lutkhin (January-April 2009) sung in Kipawlna pan in UNHCR zum ah min aptoh kikna kinei in tua tak ah akihel mi khempeuh a banban in a lak laitak hi. Tua a hun ciangtan sung in min pia napi a ngah nailo a om leh ama hun tung nailo hi bek a amau min piakna veng a tun ciang in (UNHCR te hogn vak kawikawi khit ciang) hong la lel ding ahih man in lung hihmawh na ding omlo hi.

Kipawlna No.a Senior hihman in la tuanlo a, Junior hihman in mang hilh bawl tuanlo hi. Senior ahih hang in a a hun ciangtan hun lai January-April sung in minpiakna (khut lamtawh fill up ngiatngiatna) a neih kei leh kihel tuanlo ding a, ahih hang in March, Apil kha sung a a tung khat ahih hang in tua hun kikhakma deuh ciang dong min a piate (khut lam gelh) UNHCR in galtaimi hihna ciaptehna hong nei toto ding ahi hi. Tua ahih man in min piakhinte a ding in lung patauh huailo a, hong tung thak mi kipia nailo leh, Malaysia a tun zawh kum 10 a sim bang ahi phial zong in min piak hun ding ciangtanna hun sung ah a piak khak kei leh akihel nailo deuh ding ahi phot hi. Ahih hang ngahlo ding, ngah thei nawnlo tangial cihna hilo hi. A dang teng khit ciang hong pai toto lel ding hi.

Gamsung, gampua pan hi ta leh dotna tuamtuam om den a, aibang in, a cingtak in ki dawng kik man khinlo kha maithei tak hi. Tua ahih man in hong ki dong mun zaw deuh thu leh pawlkhat Zomi khat peuh in phattuamna a ngah khak leh cih deihsakna tawh hong gelh suk ingh.



Zomi galtai gambel siaute leh Malaysia

1. Hong delh leng kong laplai ding hiam?
2. Hong kipai ngeingai ding hi leh mi bang zah kila lai ding hiam? Kei/ ko a ding lamet a om thei lai ding hiam?
3. Thai, India leh Kawlgam sung pan Malaysia ah gambel ngahna siau ding in hong pai te a ding bang ciang lametna om thei ding hiam?
4. Meltheih lah neilo bang cih nutak zo ding ka hi hiam?
5. Sum neilo ci leng Malaysia ah bang ci nuntak theih/ zo ding ka hi hiam?
6. UNHCR ah galtaimi ciaptehna ngah na ding in sum a piak kul ding hiam?
7. Gambelmi hihna ciaptehna ngah na ding in sum beilo ahhi leh sum lo tawh hong kithawi leng aki ngah diam?
8. Nek leh dawn haksa ci leng bang cih nuntak teih ding?

Thukhupna

Nidang lai in “guam” hun hong om a tua lai in Zogam sung pan hi ta leh Zogam pualam a om Zomi te hi ta leh ki ki pai ziahziah hi. A diakdiak in leitaw lam a om Zomi-te tampai mahmah pha diak uh a, hon pi khat a pai khit uh ciang in a lampi pen a kikhak ding hong hi pah hi. Tua hun laitak in eimi te in zong mite’ khatehnen kimu kha ici diam ki theikha ahih man in hon khat ki pai man a ahih hang in ki tawm mahmah in a sawtlo in tua lampi hong kikhak pah hi. Tutung gambel siau ding in Zomi te Malaysia ah kipai ziahziah a tua lampi, kongpi pen sawt kihong lua nawnlo kha ding hi. Gambelsiau hihna ciaptehna pen tuatadih in December 2009 ciang hi phot hi. Mailam hun ding pen ki gen thei nailo phot hi.
Tua ahih man in i omna gam ahi (Kawlgam, Thai, India) ah Biakna leh Minam hang in hon uk kumpite hong bawlsiatna hang a galtai Zomi Malaysia hong tung zo nailo, hong tung thak te leh a tunna sawt napi min sazian piak lai in khut tawh a gelh ngiat khalote ahi zong in a tung a thu leh late hang in phattuamna a om theih ding deihsakna tawh mimal tuah khak thute leh muhna pawl khat hong hawmsawn nuam kahi hi. Zomi te a ding leitung mun awng tampi om lai hi!
I pu le hi pate in lo ding in kum khat khit kum khat lokho, lo zong, lohal in kituah kawikawi uh a gam hoih, tui hoihna leh mun hoih a tuakkha a om leh amau bek in luah pahlo zaw uh in, a veng a paam, a mipihte kiang ah gen in lokho khawm, lo kuan khawm in sem khawm liailiai uh hi. Tua mah bang in tutung a Zomi te a ding a tuam pha diak akici thei phial ahi galtaimite ciaptehna pen hamsatna leh bawlsiatna a thuak Zomi khempeuh, Zogam bup phial hong pai zong in a hazat tak nai hetlo ban ah, Zomi a tam theithei Kawl kumpite’ nenniamna pan galtai khia in, gam suaktak zaw deuhna (suakta tak in biaktheihna, suakta tak in pilna sin theihna leh, suakta tak in i neih sate zeek theihna) gam ah tung thei in i gam le hi nam a zuun a puah thei ding, gam leh nam makaite picing i suah na ding veina leh deihsakna tak tawh...

Taang Sianpu

(Pawlpi tanu)
ZAM
==
From: Tuan Go Pau
Subject: [Anlangh_global] thei ding kisam zaw deuh phawk pawl khat
To: anlangh_global@ yahoogroups. com
Date: Friday, July 10, 2009, 6:57 AM


Khuapih teng,

Malaysia thu hong guang zel ing. ki thuzak na gamdang pan zong alem zawk hun leh a lem zawk na mun om ahih man in groups sung mah hong zang in, ki zak sak sawn ding lunggulh na hi.

July 15 ni, khuapih pawl khat kihel thei ding a hih man in kigin khol ding.... abei sa aa kamphen/let na pan ka thei khak tawm cik leh lawm kamphente tawh ka ki kup kik teng tawm hong guang suk ing.a ki sam pi teng a nuai aa dan hi , a tam zaw zong hong dong thei uh, hih teng zong hong dong khin dek lo thei veve uh aa.... ei ih THU (Case) tawh ki sai in dot na a tam atawm dong uh hi.


Min: Pa min: (Kum- )

Suah ni: Nu min: (Kum- )
ZAM Card No: Na ZAM card tung aa namin leh na kum te tawh hong en ding uh hi. aki tuak lo a ciah kha zong om khin in ki dop huai

Zi leh Pasal vai



Ki ten ni: ……………………………………… ?( theih pel mawh ding)

Ki ten dan: …………………………………… Chritian ngeina/dan or Zo ngeina?( theih pel mawh ding)

Ki ten hun nai bang zah sawt: ………

Bang an tawh vak: ………………………..

Pastor pa min: ………………………………

Bang Puan silh (colour): ……………….

Ki ten khih ciang nun tak dan…?

Cih dan khawng ong dawt khak leh ki gin kholh theih ding/ a dot loh zong tam pi om aa, ki gin khol ding cih na hi.



B. Sanggam U leh Nau te Min leh Suah kum ( theih pel mawh ding) 1.
2.
3.


C. Ta te Min leh Suah kum ( theih pel mawh ding)

1.


2.

3. .

D. Ni leh Kha te:

1. Case a pian ni …………………….. / / ( theih pel mawh ding)

2. Inn pan tai khiat ni …………….. / / ( theih pel mawh ding)

3. Yangon tunni …………………….. / /

4. Gamgi kan tan ni ……………….. / /( theih pel mawh ding)

5. Malaysia tun ni ………………….. / /( theih pel mawh ding)

Malaysia tun khit ciang…. Om dan/om na mun te, nun tak dan/ham sat na/gen thei na tuam te………???

E. Kawl gam pan bang hang in tai?

1. Biak na vai tawh kisai? .....

2. Gam thu tawh kisai?.....

3. Minam vai tawh kisai simmawhna/bawlsiat na?....

4. Kipawlna tuam2 hang’ tel khial/bawlsiat na?.....

5. Mimal simawh na vai tawh kisai?.....

6. Nu leh Pa vai tawh simmawh bawl siat na?.....

7. A hang tuam2 te……..?.......


F. Kawl gam ciah kik le cin bang ci ding?

Lau keei leh lungkham ngaih sut ding zong om tuan lo aa, nei seh lua aa kiging lo leuleu lah kamlet te aa ding in zong baih lo hi. kigin khol aa lau luatloh ding hoih hi. dotna hak sa na sak vat uh a om leh ngaih sun teta se ken lah kamlet te kiang ah ka gen ding thei kei mawk ingh in hoih na sak dan in hong puah sak in ci lel in... pau khia limlim leng hoih hi... kam let te pen dotna haksa pawl khat kigin khin uh bang ah a na dong siam te kiang pan zong ngahsutna tampi ngah uh hi.

A hoih pen ding in lam en hang.


Tuan Go Pau
==
ZOMI GALTAI GAMBEL SIAUTE LEH MALAYSIA
Thupatna
Tu laitak in Malaysia aa om UNHCR zumpi-in Kawlgam
galtai kipawlna tuamtuam pan pawllutmi, a diakdiakin Zomi
tampite a lak ziahziah laitak ahi hi. A lak hun pen, July-December
2009 ciang dong hiphot ding hi. Tu tadih in a lak mite pen, a beisa
March 2009 hun lai-in Kipawlna pan khutlam ngiat tawh UNHCR
te hong piak Galtai hihna form a fillup-te a piak ziahziah laitak ahi
hi. Tua ahih manin, galtai mi khatin UN ah Register hong ngah
leh ama min kihel cihna hi a, i upmawh khatin a ngahkei leh ama
min kihello cihna ahi hi. UNHCR in galtaite gambelmi hihna
ciaptehna ah (register piakna) kum tung lai a min akipia, a diakdiak
in Zomi Kipawlnapi pan in akipiate a lakik uh ahi hi. Tu laitak in
veng khat khit veng khat pai kawikawi-in, a beisa hun a min lutkhin
March 2009 sung in Kipawlna pan in UNHCR zum ah min aptoh
kikna kinei-in tua takah akihel mi khempeuh a banban in a lak
laitak hi. Tua a hun ciangtan sung in min pia napi a ngah nailo a
om leh ama hun tung nailo hibek a, amau min piakna veng a tun
ciang in (UNHCR te hong vak kawikawi khit ciang) hong la lel ding
ahih man in lung hihmawhna ding omlo hi.
Kipawlna Pawllutna Nambat a Senior hihman in la tuanlo
a, Junior hihman in mang hilh bawl tuanlo hi. Senior ahih hang in
a hun ciangtan hun lai March 2009 sungin minpiakna (khutlam
tawh fill up ngiatngiatna) a neihkei leh kihel tuanlo ding a, ahih
hang in March, Apil kha sung a a tung khat ahih hang in tua hun
kikhak madeuh ciang dong min a piate (khutlam gelh) UNHCR in
galtaimi hihna ciaptehna hong nei toto ding ahi hi. Tua ahih man
in min piakhinte a ding in lung patauh huailo a, hong tung thak
min kipia nailo leh, Malaysia a tun zawh kum (10) a sim bang ahi
phial zong in min piak hun ding ciangtanna hun sung ah a piak
khak kei leh akihel nailo deuh ding ahi phot hi. Ahih hang ngahlo
ding, ngahthei nawnlo tangial cihna hilo hi. A dang teng khit ciang
hong pai toto lel ding hi.
Gamsung, gampua pan hita leh dotna tuamtuam om
den a, ahih hangin, a cing takin ki dawngkik man khinlo kha maithei
tak hi. Tua ahih manin hong ki dong mun zawdeuh thu leh pawlkhat
Zomi khat peuhin phattuamna a ngahkhak leh cih deihsakna tawh
ong gelhsuk ingh.
1. Hong delh le’ng kong laplai ding hiam?
Hih dotna pen a tatak in ci le’ng, a dotna limlim akhial ahi
hi. Hibang dotna a om zong lamdang mahmah cihtheih hi.
Zomi-te i gam ah Galkap Ulian kumpite’ bawlsiatna,
Sangnaupang gutate bawlsiatna leh biakna hang, minamke
ihihna hangin bawlsiatna leh lauthawngna tuamtuam tawh
gamdang ah gal taikhia kihi zaw hi. UNHCR in Register a piak
lapding a a delh ihi kei a, Galkap kumpi-in hong phak ma, hong
mat kikma-in a taikhia mengmeng ihi zaw hi.
Tua ahih manin, “hong delh le’ng kong laplai di’am” cih
om theilo zaw a, “hong phakma-un hong taikhia mengmeng in/
un” ciding a hizaw hi. Banghang hiam cih leh, hong pha peuhmah
leh hong dawmlo ding uh ahih man hi. Hong paikhia khin lamlai
aa tungte ahi a, hong taikhiat sawmsawmte ahi zong in, hong
kimuh, hong ki phakma-in a manlang takin kihem khia mengmeng
ding cihna hizaw hi.
2. Hong kitaai ngeingai ding hi leh, mi bangzah kila lai ding hiam?
Kei/ko a ding lamet a omthei lai ding hiam?
Galtai icih pen Register ngahding lunggulhna tawh a
kipai hilo zaw a, bawlsiatna hang ahih kei leh hong ki bawlsiat
khak ding launa tawh aki taikhia hizaw ahih manin galtai mi khat
i kepbitna (security) ngahna dingin UNHCR a omlai teng nang/
no/ ei a dingin lametna a omden ahi hi. UNHCR ahi a, United
Nations a hong kiphiat kik tangial leh bel a thutuam hong hiding
hi. Tua ahih man in galtai a hong taikhia Zomi khat a ding in a
omsa Zomite-in panpih ding ban ah NGO tuamtuam leh UNHCR
te i nasep zong tuamah ahih man in amau nasep hong sep tohtoh
nak uh leh Kawlgam hong ki ciahsak kik ding khawng lauhuaina
omlo hi. Galtai a siausa khat Kawlgam i ciahkik (ki lehsuk ki lehto)
khak ding lauhuai zaw hi.
3. Thai, India leh Kawlgam sung pan Malaysia ah gambel ngahna
siau dingin hong taaite a ding bangciang lametna omthei ding
hiam?
Zomi tampi tak pen Kawlgam sung ah hamsatna,
bawlsiatna (biakna, gam leh nam hang leh vai tuamtuam hang)
in a nuntakna lauhuai zah dong in hamsatna nei uh ahih man in i
gam tawh akinai penna mun ahi India leh Thai (gamgi) te khawng
ah ki tai/ tung masa phot hi. Zomi ihihna leh Tapidaw ihihna hang
in i inntek theih penna ding i pu leh i pate’ luahsa i Zogam leh
Kawlgam ah suakta tak in ki om theilo bek thamlo in bawlsiatna ki
tuak, bawl siat ding lau in kitai khia hi. Himah ta leh Thai khawng
i tun ciang zong Thai-te sang in i Tapidaw pih ahi (kawlgam pan
galtai minamdangte) khawng mah in hong simmawh sawnsawn
in hong deidan sawnsawn thei hi. Tua ahih man in tuadan
hamsatna a thuapthuap in a thuak Thai leh India gam sung a om
Zomi galtaite a ding in Malaysia pen belhding zonna, cihmawhtutna
in kinei hi. Gambel siau khat leh a dang gambel siau khat ki
deidanna a omlo ding hi napi, a omna omthei ahih man in tuadan
munte pan in a manlang in paikhia i mimal (safe) na mun i zuat
ding thupi zaw kha ding hi.
4. Meltheih lah neilo bangcih nuntak zo ding ka hi hiam?
Koikoi ah i om zong in meltheih u leu nau tawh pawlcing
tak in omkhawm ciat le’ng a nuampen ahi hi. Himah ta leh galtai
icih pen meltheih omna kizuan hi masa lo zaw in i nuntakna
kepbitna (security) i ngahna ding mun a zong ihih man in meltheih
omloh man leh sum neihloh hang in lauluat ding a hikei hi. A
diakdiak in Zomi (100%) na kicih nak leh na meltheih ding leh na
u leh nau ding honpi khat a omkhin hi a, Zomi 100% na kicih kei
leh bel na giautau kha ding a, haksatna zong omthei kha maitak
ding hi. Zomi 100 ah 100 hi ingh, na cih nak leh na meltheih leh na
u leh nau pen a dim a ha-in a om ahi hi. Zomi sung ah innkuan
khat, unau khat ihi hi. Lungneu ding leh khasiat ding hilo hi. Nang
bek hilo hi teh.
5. Sum neilo ci le’ng, Malaysia ah bangci nuntak theih/ zo ding
ka hi hiam?
Malaysia icih pen, Asia sungah galtaite omtheihna gam
lakah sumkhekna a sangpen mun ahi hi. Malay sum RM3 leh
US$1 a kikimna ahih man in sum leh pai bel haksa thei, man neiin
baihlo mah hi. Lam khat pan enkik leuleu le’ng galtai vai hi kei
ta leh zong Malaysia pen sum thalawh ding na tawmin aki pai
ziahziahna mun ahi hi man in zuattak kici thei hi.
6. UNHCR ah, galtaimi ciaptehna ngahna dingin sum a piakkul
ding hiam?
UNHCR tawh kisai pen sum piak kullo hi. A hun ki ciangtan
hunsung a min a piakhate a dingin bangmah piak kullo a, a masa
lam ah i/a ngah pah kei leh zong lungkham ding hilo hi. Lungdam
kohna a neinuam a om leh bel ki ngah thei ding a, tua na tawm a
sanglo zong lah omkha thei hi.
THUPUAK August 2, 2009
7. Gambelmi hihna ciaptehna ngahna ding in sum beilo ahih
leh, bawlsiatna mai pan a tai, sum kiging manlo khat aa ding
bang dinmun teng tuak thei hi’am?
Sumlo lian tatak bel a koikoi ah (van gam lo buang) a
baih lo hi. A diakdiak gamdang ah haksa zaw lai kan hi. Tua
ciang gambelh siauhna ding in sum piakullo cih sam hang in
kipawlna khat teitei ah i lut kul ahih man in kipawlna lutman bei
ding hi. Gambel siauhna ding in sum beilo ahih hang in, tua a
ding in kipeina ah bel sum bei thei kha ding hi. Khuasung mun
khat leh mun khat zong ki gamla ahih man in khe bek tawh ki
tung khin zolo a, bus saap ding leh nek leh dawn ding zong
sumlo tawh hi thei phalo hi.
Gentehna: Zumpi paina sum beilo in khe tawh ki tung zo hi (aki
naina mun ah i om leh). Khe tawh pai sang Bus tawh pai le’ng
ki manlang zaw ding a, sum zong beipah hi. Bus tawh pai
sang Taxi tawh pai leng i painopna ki tung baih zaw tham a,
sum zong beizaw pah ding hi. Tua ahih man in sum beilo cih
ahih hang, a manlang ding ut a, i lungduai zawh kei leh sum a
beizawkna mun zong omkha thei ding hi. A ngahna ding sum
bei hilo in, a ngahtheihna ding vaihawm suk vaihawm tohna
ah a beithei mah ahi hi.
8. Nek leh dawn haksa ci le’ng bangcih nuntak teih ding?
Cidam khangno khat a ding in nuntakna ding pen
Malaysia ah haksa khollo, cihtheih hi. Sum kholtheite leh, mi
picing khat in a cidam nak leh ansai, kuangsawp, sabuai puah
cihte bek sem leh zong khakhat in RM. 600-1000 kikal ngahthei
hi. Pawlkhatte bang in innlam khak zo lai, ci uh hi. Tua pen
galtai khat ahih hang in nasep bel a muh bangbang, a om
bangbang (odd jobs) semnuam peuh leh nuntakna ding patauh
kullo, haksa lualo hi. Pilna nei deuh leh pau theite a ding in kha
khat in RM. 2500 leh a tung siah bang ngah theihna zong om
hi. Innkuan mimal (4) leh (5) a omna lak ah khat in cidam in na
semthei suak peuh leh a innkuanpih dangte tawh nekhawm
thei in, kivak zo lel cih ding ahi hi. Pau leh ham, laitan khawng
lah khauhpai lua khollo, nasep i teel lai leh bel thutuam.
Thukhupna
Nidang lai-in ‘Guam’ hun hong om a tua lai in Zogam
sung pan hita leh Zogam pualam a om Zomi-te hi ta leh ki taai
ziahziah hi. A diakdiak in leitaw lam a om Zomi-te tampai
mahmah phadiak uh a, honpi khat a paikhit uh ciang in a lampi
pen a kikhak ding hong hi pah hi. Tua hun laitak in eimi te in
zong mite’ khateh neng kimu kha ici diam ki theikha ahih man
in honkhat ki paiman a ahih hang in ki tawm mahmah in a
sawtlo in tua lampi hong kikhak pah hi. Tutung gambel siau
ding in Zomi te Malaysia ah kitaai ziahziah a tua lampi, kongpi
pen sawt kihong lua nawnlo kha ding hi. Gambelsiau hihna
ciaptehna pen tutadih in December 2009 ciang hiphot hi.
Mailam hun ding pen ki genthei nailo phot hi.
Tua ahih man in i omna gam ahi (Kawlgam, Thai,
India) ah Biakna leh Minam hang in hong uk kumpite hong
bawlsiatna hang a galtai Zomi Malaysia hong tung zo nailo,
hong tung thak te leh a tun’na sawt napi min sazian piak lai in
khut tawh a gelh ngiat khalote ahi zong in a tung a thu leh late
hang in phattuamna a omtheih ding deihsakna tawh mimal
tuah khak thute leh muhna pawlkhat hong hawmsawn nuam
kahi hi. Zomi-te a ding leitung mun awng tampi omlai hi!
I pu le i pate in lo ding in kum khat khit kum khat lokho,
lo zong, lohal in kituah kawikawi uh a gam hoih, tui hoihna leh
mun hoih a tuakkha a om leh amau bek in luah pahlo zaw uh
in, a veng a paam, a mipihte kiang ah gen in lokho khawm, lo
kuan khawm in sem khawm liailiai uh hi. Tua mah bang in
tutung a Zomi te a ding a tuam pha diak akici thei phial ahi
galtaimite ciaptehna pen hamsatna leh bawlsiatna a thuak
Zomi khempeuh, Zogam bup phial hong pai zong in a hazat
tak nai hetlo ban ah, Zomi a tam theithei Kawl kumpite’
netniamna pan galtai khia-in, gam suakta zaw deuhna (suakta
tak in biaktheihna, suakta tak in pilna sin theihna leh suakta
tak in i neihsate zeek theihna) gam ah tung thei in i gam le i
nam a zuun a puah thei ding, gam leh nam makai picingte i
suahna ding veina leh deishsakna tak tawh.....
Taang Sianpu (Pawlpi Tanu)
UNHCR Min Lakna
July 27, 2009 ni-in, Pandan Jaya Khawk aitang ni nih sung
hong piaksa uh lak pan a cianlai ZAM member mimal (40) kiimte
UNHCR panin RSD hong piaksak thei uh hi.
Banghangin, Kuateng Pia Masa Uh
Zomi Association of Malaysia in, Khawk (20) val aa Zomi
galtaite aa ding Form sung aa a om bangbang, pawlmite khut tawh
a kikhum bangbang original copy ki aptote sung pan, Jalan Ipoh,
Jalan Kuching leh Setapak Khawkte UNHCR in register hong piaksak
masa uh hi.
Tuma kha 4/5 lai aa kipanin, UNHCR in mobile registration
piakna ding a mun enkhol kawikawi uh aa, register piak hong kipat
uh ciangin, Jalan Segambut a cihna mun aa om christian biakinn
khat bulphuh in kipawlna tuamtuam, minam tuamtuamte sung pan
galtaite, tua biakinn huang sung mah ah min san’na nei uh hi.
Tua ahih manin, UNHCR in, Zomi Kipawlna pawlmi Zomite
aa ding Jalan Segambut tawh a kinai zawdeuh Jalan Ipoh, Jalan
Kuching leh Setapak Khawkte register hong pia masa uh hi.
Jalan Segambut biakinn kiim a piakkhit uh ciangin, Sentul
lam aa christian biakinn khatmah bulphuhin nei leuleu uh aa, min
san’na nei leuleu uh hi.
Tua biakinn phual ah, ZAM pan a ki-ap khawkte sung pan
Pandan Jaya Khawk aa a piakha Zomi khempeuh, RSD hong piaksak
leuleu uh hi.
UNHCR makai Uliante vaihawm zia pen, hibang in a pai
toto hi aa, banghang in, koimunte hong pia uh hiam cih pen, amau
vaihawmna nuai vive hi.
UNHCR in, kuateng pia hiam cihtak ciangin, hih a piakna
uh Khawk aa min om khempeuh ii original form te tungtawn in a pia
uh ahi hi. Zomi Kipawlna tungah a copy khat hong ap uh hi aa,
tuasung aa om mimal khempeuh ii a khut uh tawh a khum uh phone
nambat tungtawn mah tawh hun tampi, tha tampi bei-in ki zasak
ciatciat hi.
Tu ciangciang, hong piaknasate sung pan, a hang nam (2)
tawh UNHCR register piakna phual a tung theilo tam simsim mah
ki-om hi; Tu kikal aa UNHCR register ana ngahsate leh thong taang
laitakte hi aa, hih thong taang laitakte a om zahzah Uliante tung ki
pulak sak thei hi.
Phone Nambat Thak Tawite
March kha pan tu kikal sungin ZAM member sung pan
kizopna ding phone nambat a lui a tawi nawnlo peuhmah in Zomi
zumpi a zaksak simin, limtak in ki khumsak hi. Tuamah bangin, tu
kikal sung mahin, guta tuahna hang, ahih kei leh sim card siasak,
ahih kei leh midang zanghsak cihdan a hang khat peuhpeuh tawh
ZAM ah na piaksa phone nambat na zat nawn kei leh manlang takin
Zomi zumpi zasak pah in.

Tuesday, July 28, 2009

ZNC Founder, Pa PumZaKap

Reported July 27, 2009

ZNC Founder Pu Pum Za Kap in zan ni in Zangkong pan in hong nusaita hi. Atangthu theihloh aphamawh om ahih manin tutadih akikaikhawm zo pak teng anuai aa bang hi.

Pu Pum Za Kap pen Thangsing, Ngaihte beh sungpan India gam,
Manipur State Suangdai Khua Hausapa tapa hi. Apu apa khanga kipan tuni dong mah
Suangdai ah siahkai lai uhi. Zangkong Bahosi Building 41, Room 18 ah
azi Nu Ciin (Naulak) tawh tanu 5 tawh om uhi. Tanu 3 na Lia Zamnu pen
Kawlgambup ah Lasiam Minthang khat hi'n Zomite in aki saktheih pih
mahmah khat hi.

Pu Pum Za Kap pen gam le minam it mahmah hi-a a kam bek tawh genlo zaw in
sepkhiatna tawh tangthu hoih tampi hong nusiat hi.

1. 1988 Kum Kawlgambup buaina hong om ciangin Mipi makaih General
Strike Committee pan Minam zui-in kihel ding hong gel uh ciang ei
Zomite zong Chin National Unity cih min tawh kiding in amah zong makai
in kihel hi. Bek thamlo in Siamsinte apiak Zopuan kop 30 (Numei pasal) zong hih lungphona ah kisilh hi.

2. SLORC kici Galkap Kumpi hong kah ciangin Party phuat ding lampi
hong ahimanin Zomite in zong Zomi National Congress ki phuan hi.
Zangkong ah Zomi Innlelo nei, sumlepai nei, pilna siamna nei tampi a
om hangin Makai ding leh Innlelo neihsa tawh mapang ding om zolo
ahimanin Pu Pum Za Kap in Minam itna tawh President maikaipi vaipuak
la in York Road a inn sapna ah ZNC Head Quater dingin zang sak hi. ZNC Sign Board zong suangpah ahih man in a innnei te tawh buai uh hi.

3. Zomi te tangthu ah a om ngeinai lo gam itna la le zawlla te ahi
Lengtong series sponsor sem in a phuankhia masa pen hi. Zogam pan
Zangkong ciahlekuan sumbei khem peuh sik in Zomi Khangno tampitak
pantah zo hi. Tua akipan in Suan Mang, Gohau(anung lam ciang) te unau’ makaih Lengtong
Band pan Lengtong Pauno, Cingsan, Lengtong Kamkhen cih bang in Zomite
Studio Music Tangthu hong ki pan khia hi. Hih Lengtong late hangin
India gam a teng Zomite le Kawlgam a teng Zomi te kikal kizopna tampi
khangto sak hi.

5. Biakna lam ah zong Dorcus Team kici Cingsan te unau Pasian La khumna
ding sponsor pia hi.

6. Zongeina lapi zong Kam Gin Mang(Tamu), Kham Min Thang(Kawlpi) cihte
makai in studio ah khum ngiat uha Pu Kap in sponsor sem hi. Tuni dong
Zomite sungah a kizang mahmah khat hi.

7. Sagaing ,Zuathit Kyi Khua a om Nationalities Development University
ah Zopuan kop(numei, pasal) 30, 1986 kum pawl in apiak khiat pen tuni dong
mah aki zanglai suak hi.

8. Zangkong Zomi Siamsin te a ding zong 1986 kum kim pawl in Zopuan kop
(numei, pasal) 30 piakhia hi.
1988 gambuai khit ciangin a tunna ki thei nawn lo hi.

9. Cidam in Khual azin zawh lai'n Zangkong ah Siamsin te sum kisam
peuh mah sum le pai tawh ahih theih zah in huh hi.

Zomi sungah sumbawl sumnei tampi a om hangin Pu Pum Za Kap
bangin gam le minam ading a sumngam, a piakhia ngam mi tam lo hi. Pu
Pum Za Kap pen kum 60 val bek leitung ah anuntak hangin Zomi ta ding a
mang ngeilo tangthu tampi hong nusiat hi. Zomi tading supna lian mahmah
hi. A dam lai a zi, a tate ading thu ngetsak ciat ni.


Zingciang sun nai 1 in kivui ding hi.


Pu Pum Za Kap’ thubul let kammal “Gam leh Minam a it theilo peuhmah master brain nei kici theilo hi”

Lungzuang khuangai kawm

Sawlna ombang in

Thangboi
Zangkong

Sunday, July 26, 2009

Tungpi leh Zu

Hello! Zomi,

Hih zahta aa, apopular, Pawi khempeuh, Mun kici teng ah, Mizawng,Mihau,Mihaipen pan Mipilpen dong...bekthamlo Ganhingte nangawn in aduh, adawn Zu. Zu...banghangh aa, kiduh, kidawn hiam? Cih Tungpi in theinuamlua mahmah ahih ciangh...Interview bawl diing in Leitung vakiimkot hi ci...

(1) Banghangh Zu dawn nahia? Line dui puu ni loh kua ( Kawlpau )....Zopau in kagen dandiing thei keng ae....

(2) Banghangh Zu dawn nahia lawm? Kei lawyer hi ing. Aw...Lawyer ten Zu dawnkul maw? Zeencia le kisaikei... tuni kathuneih uh zo kahih ciang aa, kalungdam in adawn kai ve.

(3) Zu lah nadawn keei aa, abang vaai? Hia keu aa, atu lawyerpa namuna....thelthal zawlai kei sangh naakhaai zawngel hi ven akamphat man aa, tuni hong zo vial mahmah...tua kaheh suaklua aa, Zu adawn kai ve...

(4) Naak dawn ve cia Zu, bang vaai om aa? Ken vaai om aa, adawn hi lo, aduh aa, adawn. Banghangh Zu duh nahia? Duh cihnungsang aduh kai ve.

(5) Nu ei...nu ei...kipanbaih peuhmah sicia Zu dawn... khangno laingel hi ve cin. Ka ngaihno hi veh aw...kangaihno hiveh...Ngaihno aw...I love U...nacihcih pen $ himawk mete...nalua ei. Aw na ae... nalua ae maw ngaih. Taang bang dam napai in maw ngaih. Koi ah va bang nong lensan, koi ah sawl bang nahei hiam? Zalmang in ken hong man ing, na min thei bang lozel ing maw....Thawnkham in nang adiing aa, hih la hong phuahsak hiphial mawk leh kilawm ei mete lawm.

(6) Zu dawnlo kongsak hiven, nang adawnsim khiankhian zel maw? Theikhang ei lawm kanupa un kilem kei ve ung aw...kitawng zel, kinuak zel, kilaai zel, thadah peuhmah ei. A lamdang hikei ae...ihPu ihPa ihPi ihNu ten Lei leh Ha zong kipet nacisam hi ven. Hi kei...hi kei...Lei leh Ha zong kipet hi kei... Ha in Lei apet hi zaw, ka Zi pen Ha hi-in kei pen Lei hiveng aw...lawm aw...nalua hi ven hongpet pahpah.

(7) Dakdak zawzen...navalh ciangbang nagingsak keuhkeuh phialmawk aa, limsalua na maw Zu? Kei maw lawm Mi mawkmawk hilo, kei Zomi.Zomi adiing pilna, hauhna lamte tawh mapang zolo kahih ciang aa, Zo ngeina Zu amanthan loh nang ci aa, adawn kai ve, amawkdawn hilo, thulu nei aa, adawn.

(8) Ah! thithe denkei... Zu dawnzel maw lawm. Tu ni Zomi nam ni ahih ciang aa, nuamlua in adawn kai ve. Za ni aa, nadawn pen ae le. Aw za ni apen hongtung diing Zomi nam ni muakna aa, adawn hi ing ae. Zing ciang aa, nadawn diing pen ae le...bang vaai aa...Nangh Laisiang tho sim ngeilo maw.Pasian in zing ciang vaai diing tawh nalungkham kei un ci ei.

(9) Pastor pipi Zu nadawn mawk aa...Ken lumel tawmel theilo liang aa...ahaidawn hilo. Cidamna diing aa, themcikta adawn kekkek bek.

(10) Ha! Sakol...abangci Zu nadawn mawk aa, khaamlualo diing maw? Ken khaam diing aa, Zu adawn hilo ban ah den aa nadot Mite dan aa, paulap tuamtuam tawh adawn hilo, nisim van gikpipi pua den kahih ciang kahatna diing, ka ankam liimna diing ( Saakawng ) ka ihmut nopna diing bek aa, adawn nathei na, koi hun ngah keng napai ning, no dan aa, sep diing theilo Mi gensia peuh aa, avakvak man hi keng.


Na sanggam

Cinpi ( Hello! Zomi )

Thursday, July 23, 2009

Zolai A,B,C...

A pan Z dong, laimal te lawhna

A = An leh tui, nuntakna
B = Biak Topa, zahtak siam
C = Cidamna, hanciam ni
D = Dahna ki puakpih theilo, nopna ki hawm thei
E = Etlawm mualkuam, Zogam nuam
F = Furlong khat, suanglottan khat gamlatna
G = Gam aading, nunna pia
H = Hun le ni, zat siam ni
I = Inn le lo, golpi neiding kemcing ding
J = June kha, gamnit-kha in gamsung ki giak lo
K = Khanglui thu le khangthak thu kizom
L = Lim leh mel, kipuah siam leng etlawm hi
M = Minam aading nasem ni
N = Naupang te pahtawi ni
O = Omna peuh ah, zahtak huai
P = Pallai nite, Nunnuam ni
Q = Queen kici, Kumpinu
R = Rih Bual icih lungtang lim, Zogam ah om hi
S = Siamna sin, zat ding sin
T = Tedim pau, Khangthak eimi' te pau hi
U = U leh nau, ki pampaih ngeilo
V = Veng le paam tawh kilem, nuam!
W = Whale ngasa, nawina nga
X = X-ray, khuavak tawh kap natna en
Y = Yangkong khua, gambup khua
Z = Zongeina, Zola awi khawm liailiai ni

By; ZamSianSang, Gualnam

Tuesday, July 14, 2009

Pasian' Nasem

Zomi uleh nau,

Ahun cingta ahihman in Zomi bup tung ah kong cial nop khat omhi.Pasian in mihing abawl cil in ama lim leh mel sunding in ong bawl ahihlam Lst sungpan ihthei kim ciathi.

Mihing abawlna in hih piansakna te khempeuh acing akeem ding leh piansakna lak ah athupi pen aa ong bawl hi-in, piansakna khempeuh zong akilem taang ding aa ong bawl ahihi.

Satan khemna tawh Piansakna teng apiangsakPa deihna banglo in ong kisia aa, atapa Topa Zeisu hangin damdam in angei ong bang kik ding ahihi. Leitung gam tampi in damdam in ong piangsakPa lim leh mel pua toto hi taleh Zomite pianna Kawlgam in tuni dong lim leh mel neilo in, lim leh mel pua nailo hi. Painsakna thuthuk bulpi sukha nailo ahihi.

Apualam piansakna, leitung vante thupi sa zaw in, angsung theihna, min leh za, leitung nopsakna sung ah kibual laihi. Tuate hang in Kawlgam-Eden huan in ling kung tawh kidim in hazaatna, kitot kiselna, kithahna, kahna leh hagawina tawh kidimhi. Athahatte gualzo in, athanemte simmawh hi. Angsung lungsim lian in huaihamna tawh kidim hi.

Banghanghiam cihleh Piansakna ih thuthuuk akitheih nailoh man ahihi.Piansakna ii deihna, akhiatna theilo ihihman in ihgam ihlei in tentheih nading hinawnlo in lingkung lak abang ahihi.Tua ahihman in tuni tuhun aa Zomi te'n, Piansakna thuthuk ih taangko ding hunta dinghi ci-in upna kanei hi.

Bang ci taangko ding?Tutak in Kawlgam ah US$100 tawh Lungdamna thupha puakna Mission field khat ki sem zohi.

Zomite tu laitak Gamthumna, ahau gam atungsa tul 10 aa sim in om khin ding in ka lam enhi. Tulian ih om naikei zong in maikum sung in omta ding hihang.Gamthumna atung khat in kha khat in US$1000 angahlo om in ka um keihi. Khakhat US$1000 angah khat in asehsuah mantak pia leh US$100 hipah aa Missionary khat puakzo hi. Mission field khat kipan zohi.Zomi khat in Mission field khat nei hi lehang Mission field 10,000 akinei zo ding ahihi.Sem phot, panphot hi lehang kikhawl theilo in kibehlap nuam semsem zaw laihi.

Banghanghiam cihleh supna om zawlo ahihhang ahihi.Zomite ong piangsak Pa in hih dingin ih minam ong deih hiding cih siangtak in katheihi.

Kawlgam ah tutak Mission Field 10,000 tawh kipan hi lehang, Kawlgam in asawtlo in Piansakna thuthuuk ong theiding aa, Piansakcil lim leh mel ong pua dinghi.

Tuni ciangdong tenzawh nading hilo, ten theih nading hilo ih taikhiat ngeingaina in Piansakcil lim leh mel ihpuakloh man, gambup in Piansakna thuthuk ih theihloh man ahihi.

Piansakna thuthuk theisak peuh lehang ki-itna ong khang dinghi. Kilemna ong pung dinghi. Ki thutuahna ong meng dinghi. Ki deidanna, kisimmawhna, kihuatna ong kiam ong bei ding hi.Kawlgam ah hih Lungdamna thu e'n ih taangko keileh kua mah in taangko loding aa, kua mah in taangko kei leh ihgam ihlei tungkik nawnlo ding hihang.Tua ahihman in mimal khat ciatin,

Kawlgam aa Mission nasep ding thupi ngaihsut in sep kipan ta lehang cih kong hanthawn nuamhi. Akipawl theiteng in sem khawm, vaihawm khawm in, kipawl khawm nuamlo te'n khatguak septheih luat thu ahihi.

Alom alom aa gamthumna alengkhia Zomite ka etciang in ihtunna gamte'n ong zat nading mahmah ka mu het kei aa, zat theih ding zong hilo ihihhang, ongmuak, ongsang, ongdawn phial mawk uhhi. Gamhau, gamlian, akhangtosa gam khempeuh in Zomite hang in hailawh phial kasa hi. Hihpen Topa gelna hiding in ka umhi. Topa deihna om ngelngel ding aa, tua in Lungdamna taangko ding - Mission nasep semding aa ong deih hiding cih simloh adang om in ka um keihi.

Tua ahihman in ihpianna ih Zogam, ih Kawlgam lim leh mel pua sak kik dihni, cih kong hanthawn nuamhi."Lungdamna Thupha puak asemlo akipiangsak pa in akipiangsak khialkha hiding aa, atolh ahihi. Banghanghiam cihleh hih nasep in Topa sawlna, sih vaikhaak kam ahihi. Hang Khan Lian

Zomi Tedim Chin

from khai boi
reply-to zomi@yahoogroups.com
to zomi@yahoogroups.com,
tongsan@googlegroups.com,
Zomi Center
date Tue, Dec 21, 2010 at 7:40 PM
subject [ZONET] Tedimte Aneu Muhhuai Azah Pihhuai Takpi Diam?
mailing list Filter messages from this mailing list
mailed-by returns.groups.yahoo.com
signed-by yahoogroups.com
unsubscribe Unsubscribe from this mailing-list

hide details 7:40 PM (20 hours ago)

Images are not displayed.
Display images below - Always display images from laizomzomi@gmail.com

Amasa in Tedim pen Khua hi-a, A satpen Guite Khanglina Pu Gui Mang in 1570 AD pawl in asat hiding in ki ummawh hi, ci-in Dr.Tuanno in ZOMITE TANGTHU leh NGEINA TUAMTUAM, BU KHATNA Laimai 18 na sungah na gelh hi. Tua Khua in Tedim min angahna hangpen a Khuagei ah Bualkhat omin tuabual sungah tuipan or lopa te dum dide in, huihnung in, Ni in asalhkhak takteh te diamdiam or te dialdial ahihmanin tuatam in a Khuapen Tedim kici hi. Tuakhua(Tedim) ah Zote, Dimte, Vaiphei, Losau,Vangteh, Teizang, Khuano, Paite leh atuamtuam Minamkhat hinapi, kampau awkaih kibanglo pawlkhat tengkkhawm uha, anaupangte uh tengta kineihna panin Paunamkhat hong piangkhia in tuapen a khuamin tam' in Tedimpau mi masate in naci uh hi, ci-in tangthu tuanthu kanten nagen uh hi.


Hihkampau pen Tedim gamsung, Tonzang gamsunga leh mun pawlkhat a omte in avekun teltek uh hi. Sangmang Cope topa inzong Khatvei Tedim gamsung leh Tonzang gamsunga, Hausa makaite sam in Pau zattangdingin bangpau hileh hoihsa nahi uh hiam? cih adottakciangin avekun Tedim pana hong piangkhia pau pen zatdingin thukimtek uh hi, kici hi. Tuapaupen Pasian inzong sia salo hiding hiven tuapau zangin Laisiangtho, Labu leh Lai nangawn kibawl hi. Falam pan, Khalkha pan, Matupi pan, Lamka pan, Aizawl pan, Tonzang pan, Cikha pan leh atuamtuam ei ZOMI te tenna Khuate pan Paukhat hong piangkhia tawm in tua pautaawh Laisaingtho, Labu leh Lai aki teilam aki bawllam kaza khanai kei hi.


Chin State sunga om Christian masate kipawlna ZOMI BAPTIST CONVENTION mintawh Pasian nasemding in CCOC khahkhia uha, tuate lakah Pasian leh agam leh alei a it manun anuntakna apia te lak ah Tedim Pau a zangtr tampen uh hi. ZBC Sumpi zong Tedim lamta mah tamdenpen cihdankhawng ka zangei hi. ZBC a kiphuat in a makaipi pen Tedim Khuapan a hong piangkhia Kampau azangte mah ahi hi. Kawlgamsunga om Kawlte leh mi namdang tuamtaum tetawh iki thuah iki ho takciangin koipan nahiam? ci-in hongdot uhteh Chinpyne(Chin State) pan hing icih hong kulpah a, tua leh bang Chin na hiam? cih hong dot uhteh Tedim Chin cihloh hong phamawh pah hi. Zomi Chin, Zo Chin leh atuamtuam kitamzat nailo in amauzong hong tam theihpih nailo uh hi. Tuaman in Tedim gamsung leh Tonzang gamsunga omte peuhmah in Tedim Chin, ci-in Tedim min zangngiat uh hi. Tua gamsunga omte pawlkhat gamdang painuam in India leh Nepal pana R tawh ahih uhtehTedim min a zatloh uh phamawh hi. Falam te pawlkhat leh Ngawnte pawlkhat na ngawn in Tedim min zangin R ah kipia uh hi. Manpha veve khongei mataw? Tedimte aneu muhhuai takpi diam ou?


Kisuang hetlo tak in Lamka Khua laizang tektek ah, Tedim Road, kici Lampi khat ki khungphei dihdiah in, Mivom, Mikang, Misan leh Mi nam tuamtuamte in tualampi tawn ngelhngelh mawk uh hi. Tualampi in Lamka Khuasung etlawmsaka mipitadingin phattuamna tampitak piathei mawk hi. Leitang nangawn in Tedim minpua cihtheihphial hi. Biakna lam ah zong Tedim Baptist Convention omta a, Chin State ah, Khuamin leh munmintawh Convention angah Tedimte bek hipan khading hi.Zomi mintawh kipawlna Biaknalam leh Leitunglam ah makai zong Tedim kampau a zang, Tedim kamtawh Laisiangtho bu aki bawlpen a zangte hon khopkhat mah ommawk uha, amauteng tawp,khawl mawk leh Zomi mintawh kipawlna tampitak kisia, kitamkhamdingin ka lamen hi. Pasian thupha a sandan uh nasia ei mataw? Chin State ah Christian asuak masapente zong Tedim gamsungpan mah hilailai Pasian in aituam itdeuh aitam? kacinuam phial hi. Pasian in thupha apiakzia, a zatzia, a laptohzia gengen ni cilenhkaminzong genkhitzawhloh leh Lai in zong gelhkhit zawhlodidngin ka lamen a, Topa aw banghangin kou Tedim pau a zangte nong hici itdiak nading in bangmah hikei lua ungh, ci-a, mawhmai nga ngetmalak in Khitui naptui tawh lungdamthu kohhuai kasazaw hi. Hih thuteng bek ngaihsun paklengzong Tedimte aneu muhhuai a zahpih huaitakpi diam? ci-in kei leh kei ka kidongzel hi. Pasian thupha piak akici Israel mite nangawn in haksatna sihna tuamtuam tampitak natuak uh hi. Tuahi-a i tuahsiat takciangin ki mawhak pahpahding hi kasa khol kei hi. Zeisu nungzuite sihdanzong ngahsut zelhuai kasa hi.


.Tuahi-a Pasian lah hisamlo napi, Tedimte namawhna uh kisik un vacihvial sangin kouzong noulak ah hong omsak un, i pianna khanggui sutleng pianna kibang, si sanki khat hihang, sung leh mak, pi leh pu ni leh gang unaukhat hihang kacinuam zaw hi. Pasian lah hisamlo hanga mi khat leh nih peuhtunga i lungkimloh na khatpeuh avekpiwa vamawhsak vamuhdahke dingbel kasi san in azo kei hi. Khat leh nihtawh peuhtawh ki lungkim loh nate a mibup, a khuabupwa i tokgawpsawm manin unau khat hinapi 1997-1998 ki kalbang Manipur, Lamka kimteng ah buaina lianpi om ngei hi. Tuatungin Tedim kampau azangte omkei leh kuate bang asuak tam? cih khawngzong ngaihsut huai hi. Tuahi-a mailam ah mimal vaite mi malvai in paisakleng hoihzaw mahmahding hi. A sak a khanga omten i pianna khanggui leh i pu i pate tenna munte guisutleng Tedim min nangawn ki helkha pelmawh ding hi.


Tedim Zomi tein tukum Cope topa hong tun Kum Za Cin Pawipi ah, Pasian tungah thupha ngenin abeisa a, acin lohna teuh mawhmai na ngen lailai ban ah, a Biakna makaite nangawn, khut kilen a nasep khopding hongsawm tauh ahihmanin, abeisa sangin pasiante Pasian in thupha atamzaw kan in pialai dinga, aveng apam leh mi namdang tuamtuamte makaih in, Joseph bangin mi tampiten amau tungtawn in noptuamna phattuamna tampitak ngahlaiding uh hi, cih awkhat kaza veva hi.


Khaibawi

---


Tedim hi keng; tu hun mi pawl khatte pau bang in hong pau leng kei zong tedimmi hi lo in tuma 1950 tung siah hun lai in ka pu leh pate uh pen tu hun in paitepau/paitemi i cih te hi uh in a pau te uh huai ash hiai ah zangte ka hi ngei uh hi.A hi zong in tu hun ciang in zomite lak ah tedim pau sit pen leh tedimmi sit pen khua lak ah khat a hi ding in Bo sing khaw Khai in a lai gelhna khat ah na gen ngei hi.Tedim kampaumi or tedimchin cih pen khangno mahmah lai in a tangthu sutnop mahmah lai lel hi.Chin hills mikang te in SDO khen thum in hong khen uh ih tedim,falam leh haka in hong khen ciang un tedimchin official in hong ki zangpan hi lel hi.Tua tedimchin te pen tedimgam sung mite hi a,tuciang in tedim,tonzang, laitui,kaptel leh cikha township teng huam kha hi.Tom gen pak leng ciimnuai ta teng hi pah hi.Burma Handbook 1943 ciaptehna zui in tedimchin cihte pen,Thahdo,Kamhau, sokte leh siyin ci in ki ciamteh hi,falamchin cihte pen,tashon,lombang, laizo,khuangli, whelngo lehyahaw ci in ki ciamteh hi,hakachin southernchin cihte pen,hsenthang, zhotung,lawhtu, vamtu,haka, yokwa,klanklang, bwel lehkwalringtlang ci in ki ciam teh hi..
Zomi sung ah tedimchin hi keng a cithei namte; mikang kumpi khenna zui in falamgam leh haka gam mitre hi in tua lak ah hualngo(mizo) te pakha lo ding hi lai hi.
Tedim kampaumite; Tangthu ki sut kawi2 na zui in tanglai in tedim khuapi ah teizang,sazang, dim,khuano, vaiphei,zou, thahdo(kuki) hualngo(lushei- mizo)phaileng, khuangli( simte)gangte, guite(paite) ,losau teng tengkhawmna pan in pauthak (common language) khat hong piang khia in tua pen tedimpau or tedimchin ki ci hi,hi a tung a minamte tedim kampaumite hi a,a theilo a zonglo te zong a zangding te a hihi.
Tedimkampau zangte hi keng; sa ci thei ding zomite sung ah Falamgam leh hakagam mite hi a tua lak ah hualngote hilo ding hi.
Tedim kam in hong gawmtuah; Tibet mogolia leh sengam pan in zomite i pai khiat ciang in vai tuamtuam leh thu tuamtuam hang in i pau i ngeina themkhat tek hong kat ciang in,Pasian in unau teng hong khen thang nuam lo in eipilna siamna hauhna leh hatna tawh cikmah hun ciang i bawl zawh ngei loh ding zomi tedimchin teng hong gawmna in pauthak khat hong pia a tua pen tedimpau a hihi,tua i pau in khat leh khat hong ki it sak,hong ki lemsak.hong ki pumkhat sak leh khantohna zong hong pia hi.hi bang in zomite kalsuan henla minamlian suak hen cih a deih mi khempeuh in hi thu leh i pasian thupha phawk in tedim pau zang ta hen.Amen...
Tedimpau tawh zomite gawm lai ding; a tung a minamke teng in,i tedimpau leh lai limtak it in puah in zun in kem in i sep tohtoh ciang in i sanggam falam leh haka gam leh mun tuamtuam a om zomi pih te hi i tedim pau tawh zomi sung ah ki lemna,ki pumkhatna,ki itna leh khantohna a pia ding in pasian in i minam sung ah hong teltuam te i hihna phawkta ni.
Zomi in hong gawm; mikangte,kawl te leh vaite in,i min i puam lo pi in hong sapna hong theihna te uh pan in ei mahmah i ki sap na,tedim gam ah a na kem kha lai zoute,falamgam ah laizo leh hakagam ah hzotung cih bang in hong mang thang sak tuanlo in tua hang mah in st Haugo in zomi baptist convention tawh hong dinpih zawh na phawk tek in zahtak ni.tua min pen pasian in thu pah hong piak sak in leitung uno,india leh kawlgam muntuamtuam ah i min a hihna hong theihpih uh a hih man in Topa i phatphat hi.
by Ngeisok
--

Zomi, Chin, Tedim

Zomi i cih pen a kipatcil in, midang te in ''CHIN'', ci in ong theih pih i nam min hi a; Ei le ei Zomi a kici a, Zomi mah i hi hi. Chin zongh i hi hi. Minamdang te in THE CHIN PEOPLE in ong theih pen Zomi te ong gen hi hi. Zomi i ci zonghin, Chin i ci zongh in akhial leh a dik zaw sang ki omlo a, anih mah in man tuak hi. Ahoihzaw leh a thusim tak zaw, zathuai zaw a kikum i hi hi. Tua ahih man in Zopau in gen in, Zolai in i at a, Zogam suan leh khak i hihi.

'CHIN' i cih, Kua' kammal hi a koi lai pan kizangh masa hiam?

Chin i cih min pen, 'chinthe' or 'chin-the-gyi' or 'chinteig' cih Bamar Kawlkam pan hi a, Eipau in 'humpi' cihna hi. I Pu i Pa te gal hat in, lungsim gamtat picing leh phakzawhloh in na om a hih man in, a veng a pam Kawl te in 'Humpi bangin', 'Humpi Nam' ci a, lipkhaphuai zah phial in Zomi te ong na mu uh a, ih Zogam pen 'chinthe wuih te tah taing' ci in ong nasam liang hi. Chin i cih pen, 'Chinthe' (lion) genna hi a, Gregorian calendar kum zalom sawm leh giat beima ciangciang, rural nuntakna bekbek kihi in, Khuano nuntakna ah Khuano mite vive na ki hi hi. Hih hun sung pan, Mikang te' in gamkek in, ei ong uk to suak a, 'the chindit' (=chinthe, the lionny) Humpi zah a galhat te in ong ciamteh uh na hi hi. Galpi nihna ong ven takteh, minamdang te in, ei te 'the CHIN...theig' in a lungsim uh ah leh, a mit uh ah ong ciamteh uh na hi hi. Sanggam Khanglam Zote in pen, Hi mah na pom viuveu uh a, na ki saktheih pihmahmah uh cih kimu hi. Khanglam Zo te' aa leh amau neihtuam hi peuhmah lo in, a diakdiak ah ei, Tedimkuam galkuam leh, WWI, WWII nih lai a, ong nawk phatdeuhna Tedim, Tonzang, Haimual, Cikha, Lamka, Phai hih mualzawn taangto teng pen, i bulpi hi zaw hi. 'Chin' ong kici leh, Humpi nelkai zah a, a galhat Zomi Pupa te phawk a, zahtak ki sak theih pih ding na hi hi. A hi tei ta zongh in Chin ong kici leh, Zomi ong genna hi ci in i tel siam ding kisam kik zel hi.

Leitung ah Zomi (Chin) Tedim ahi te Tellahna:

I. Leitung sung ah Continent (gambiikpi) 7, or 6, or 12 om hi.

II. Tua gambiikpi 7 or 6, or 12 sung ah Countries (gam) 193 or 250 kiim om a, Tua lak a, UN te in Myanmar zongh gamkhat in ong simsak uh a, tua sung ah Myanmar i hi hi. Myanmar mite i hi zel hi. Leitung mite zongh i hi lai hi. Tua sung sawn sawn, a sung nung zaw lai ah, Zomi nampi te i hi hi.


III. Myanmar sung ah gamkhen, gamukkhen 14 i pha a, ''Chin State'' gamkhen a cih gamkhen sung pen Zomi a tamzaw' omna a hi hi.

IV. Zomi sung ah, anuai a Zomihuam sung (ah na en in) i gen mah bang in Tedimmi zongh Khat i hi hi.

V. Tedimmi sung ah Namneu tuamtuam i om a, gtn. Sihzang, Saizang, Zo, Teizang, Dim, Losau, Vaiphei, Paihte, Simte te leh Tedim kampau teltheih, zang etc.
*Hihbang in TEDIM hihna khat sungmah ah a kibanglo Khua leh Beh, Denomination pawlpi, party tuamtuam i sung neih sawn sawn hi.
*Beh khat sung ah, Bawng tuamtuam i om lai hi.
*Bawng khat sung ah, Innkuan a om lai a,
*Innkuan hihna sung ah, Uzaw, nauzaw, khentuam keekee te i nei lai hi.
Zomi ngeina leh zia te picing sak in puahtoh beh lai ding in hoih mahmah hi.

Zomite

pen: Myanmar sung bek ah om lo hi. India ah tengbial hi. Bangladesh ah zongh tengbial hi. Hih pen Zomi Origin i mun i gam i kipatkhiatna munte hi a, Minam khat i hihna a hi hi.

The Zomi Tribes

Let us now turn our attention to the Zo generic under which the Paites constitute a sub-clan or tribe. Listed below are the various tribes under the Zo umbrella. In the present day, the Zomis, of which the Paites form a tribe under it, are divided into three geo-political regions.

Northern Zomis

The Northern Zomi constitutes the Paite, Sihzang, Simte, Tedim, Vaiphei, Thadou,Zou, Hmar, Lungpho, Manawt, Vaipua, Tangpha, Manipur, and Samte, etc. The Nother Zomi are the axis of the Tribe Zomi. They are found to have been geographically concentrated in such locations as theTonzangdistrict and theTedimdistrict (both in Burma), the north-east of Mizoram, the Naga Hills, the Somra Tracts, the Hkamti district, the Kale-Kabaw valley and the North Cachar Hills, The Churachanpur State in India, and Karbi Anglong districts of Assam. The Northern Zomi’s socio-cultural system is basically complex but despite important structural distinctions, they have closer affinity to the Central Zomi, rather than to the Southern tribes.

The Zomi tribes inhabiting the Tripura state of India are the Molsom, Langrong, Chongrai, Bong, Kaipeng, Hrangkhawl, Ruankhum, Darlong, Lushei, Rangchan, Paite/Paitu, Namte, Mizel, Lantei, Laifang, Fun, Khephong, Khareng, Balte, Jantei, and Hajango.

In Bangladesh, about seven Zo tribes can be identified viz; the Bawmzo, Asho, Khami or Khumi, Kuki, Lushei, Mosho and Pankhu.

Almost all the tribes inhabiting theChin Statein Burma andMizoram statein India belong to Zo racial groups. Ethnologically, the above named tribes belong to Zomi group because their progenitor is Zo. The close ethnicity is proved by the peculiarity that though variations in dialects exist, the Zomi - unlike other tribes - can converse with one another in their respective dialects with 70% comprehension. Thus the chain of their relationship is circumscribed not only by geographical bounds, but more often by racial unity.

A more detailed study into Zomi languages was made in 1931 and 44 (forty four) separate dialects were recorded as belonging to Kuki-Chin (Zomi) group. As per the memorandum submitted to the British Government on April 22, 1947 by the Mizo Union, 47 (forty seven) major Zomi tribes were included, viz Aimol, Anal, Bawng, Baite, Bawngzo, Chiru, Chawhte, Chawrai, Chongthu, Chongthu, Darlawng, Dawn, Fanai, Hmar, Hrangkhawl, Hnamte, Kaihpen, Khumi, Khiang, Khiangte, Khawlhring, Kawm, Lushei, Lakher, Langrong, Mualthum, Miria, Ngente, Paite, Pawi, Purum, Pangkhua, Pangte, Pante, Pawite, Ralte, Renthlei, Thadou, Tarau, Tikhup, Tloanglau, Tlau, Vangchhia, Vaiphei,Zou, Zawngte and Gangte.

Central Zone of Zogam areas covers

... the Falams and the Tedims; but negotiably the the Hakas, the Thantlang, the Maras (Lakhers), the Lushei, the Hmars, the Zahaus, the Hualngou, the Khuanglis, the Tlasun, the Laizou, the Bawmzou, the Zoukhuas, the Tawrs, the Zoutung, the Ngentes, the Kneltes, the Fanais, etc are called theSouthern Zomi. They are found to have been geographically concentrated in such locations as North-Western part of the Arakan District, the Pokokku Hills, the Central portion of Chin State (all in Burma), Mizoram, Tripura Hills and the Chittagong Hill Tracts of Bangladesh.

Southern Zomi

The Southern Zomi includes the Asho, the people of Kanpetlet, Patletwa and Matupi areas such as Chinbok, Chinme, Chinbon, Khumi, Khami, Mro, Matu, and Khalkha. The Asho (or the plains’ Chin) are found to have been geographically concentrated in such locations as Thayetmo, Insein, Minbu, Prome, Aunglam, Akyab, Sandoway, Syrian and Cape of Morton in the plains of Burma. Among the Southern Zomi, the Khyang and Chaungtha in Paletwa district of the Chin State have old relationships with the Arakan, like that of the Old Kuki to Manipur and Tripura.


Zogam: pen, Zomi te in Zomi Minampi hihna ong bullet in, on kipneih khitteh, 'dinmun kitheihna' Gam Nationhood ong la ding a, ong picing suah ding hi. Mipi leh minambup sung ah tua upna leh muhna ong kiciang in Zogam i luah ding a, Gam khat i ding thei ding i hi hi.
Zomi sungah Kua teng kihel:
Utleh kihel, utkeileh kihello cihtheih thu hi peuhmah lo hi. Minam i cih pen, gialbem in a gial a khek theihloh zah khat in Minam hihna kikhel theilo hi. A hihang in, Gam, Gammi hihna pen utdandan in kikhelthei lua zen kiuhkeuh hi. Zomi tawh thu i gen ciang in, naupang thugen i hi kei a, Thupi taktak kikum i hi hi. Minamvai, gamvai thu i gen ciang in, SISAN tawh thu kigen hi. A taktak in Tulaitak in Zomi i cih pen, ''Zomihuam'' ci leng telnop kha ding hi. I Sisan kibatpih, tu ma, kumza 2, 3 lai khawng a i kampau kibatpih te, belbpawlpih, sungkhat bawngkhat, leh khuakhat a ankuang luikhawm te i hi zen hi tua teng pen hun ong saw sawt ciang in guallelh ding launa tawh kikhenkhen i hi a, I minam taktak a mansuah dekdek i hi tanghial hi. Pawlkhat leh tampi te in Zomi pen, Tedimmi te' a cihna hi. Tedim aituam ding sa kha kilkel kha hi.Tua pen, uhna toiluamahmah leh kawciik lua mahmah a khial mahmah. Khangsawn momno te'n tuubang a cin ding numei naupang leh i vengi pam tek hilh sawn ciat leng, sangkahna ah zongh theisak tek ding ahi hi. ihuam.....Zomi i cih ciang in....

1. Myanmar gam a Chin States huam sunga teengte, Tedim leh Tonzang, Zopi(Kalay valley)
2. Khalkha leh Thantlang, hih tegel bek a pau uh a kihuang om a, midang te tawh kibanglo hi,
3. Falam, Pawite, Rezua, Zelte adg te,
4. Mindat, Zotung, Matu te, hih te zongh ki paituam thei tuanlo lo,

2. Zaang a om Mro, Asho, Yaw, Khami adg te,
3. Bangladesh gam a I kibatpih Zomi minampih te,
4. India gam a, Mizoram State sunga teng zong Eimi vive mah hi Eipau thei ciat uh hi.
5. India gam a, Manipur State leh Churachanpur state sunga tengte,
6. Mun kitheitel nailo a, Eipau, eidan a om mipih te leh,
7. Leitungbup a zin kawikawi, tengkawikawi, amah leh amah Zomi hi ingng cih, a kithei mimal khem peuh Eimi Zomi a hi ding hi.
*Zomi pen hih malsim 1pan 7 ciang a teng a huam a hi hi. I Sisan leh i zia kibang hi hang!
Kua te Tedim hiam? Kua te Khalka hiam? Kua te >????
Zomi leh nam dang i et ciang in, i vengte Manipur, Asam, Naga, Behte, Shante, Sente, Bamar te, Rakhin te, etc
Zomi Nampi sung ah i helnop, i huam nop a zailut ciang in huia zolo hi. Toilua le zongh picing thumaan omlo hi.

* En in, Bamar ukna ah, Bamar a hilo pi Zomi, Shan, Karen, Kachin, Kaya, Chinese, Rakhine hih minam pi 7 huama sung teng, bek neuneu in ong huam in ong tennen a, ong khenkhap ciang in, khang kizom ah supna leh buaina, akisam lo thukhelkhel tampi ong piang ziazua pah hi. Hihpen hi... aman a gil leh thutak zuilo pi a, thugawlna, huaihamna leh liatnopluat a hang a,,,, Mipi, gammi te in suplawh dikdek na,..........

Tedim

''Tedim'' pen, 7 vei, or 9 vei khuamang khin a; Tu in, Ei te a 8veina or 10veina kiphuh Khuapi Tedim a om Tedim te i hi hi. Tedim pen, Khua min hi in, Tedimmi pen minam (Namkhen khat) gen a hi hi. Nidang lai in, Khuakhat paukhat, Khuaneu khat minam khat, Khuano khat gamkhat (city states styles) tawh i pu i pa te in nun na zilh uh. Hi bang teng tawh mual khat kheng leng pau nam khat, guam khat kaan leng paudang khat mah, minamdang khat leh situam satuam bangdan in i pu i pa te om ngei khin uh hi. Gal leh sa na kisa in na ki that in na ki do do ngei uh hi; Khuadang leh mundang koi mah zinlo uh a, Khuatual ah anciing in amau a tek na nungta uh hi. Midang sidang sadang ahi, Sente, Mivomte, Mikang te, Naksaute peuh tawh na ki mu ngeilo, na ki thuza kha ngei lo uh a hih man in a veng a paam a om teng bek mah tawh na kithuza a; Tua a veng a paam a om te pen, gal leh sa mah in na ki en uh hi; Innkuan khat sung pan piang a hih lam, tangtawng a innbul khat pan a a ka khia ahih lam uh na phawk lo uh hi. Beh leh phung leh vengleh paam na thupi sk uh a, azai zaw leh khangmasa tangthu na kan lo uh a, beh leh phung tawh na kidem in, khua tuam na saat uh hi. Khua khat ukna khat tawh na ki uk uh hi. Hih a neunono te pen Tuhun in gawmcip ding, kibatsak ding cih gelna lianpi in thuhoih ahi hi. A taktak in, MINAM LEH NGEINA, PAU LEH LAI kibatpih te MINAMPIH khat ihi hi. Thukhaamkhat bawlkhawm a, thukhaam khat neikhawm in, tua thukhaam khat zuikhawm te pen, Zunkhat (one community) i hi hi. Ukna khat, Maang khat, Tokhat leh kiukzia khat nuai ah, tua kiukzia a neikhawm mi zunhon te pen gamkhat, gammikhat, mipih, gampih te kici hi.


Tedim: T' Tedm pau Eima pau i ci hi.

Tedim i cih sung ah a kihel amu pen; Losau, Vaiphei, Dim, Teizang, Zo, Saizang, Sihzang, Simte, Paihte etc. huam sung teng a hi hi.
A zaizaw in, munkhempeuh a om Tedimkam pauthei teng ahi hi. Khuano mi khempeuh a huam a hi hi. Tedim pau na theih nak leh Tedim mi na hihna na phawk in. Mizo, Thado, Khalkha, Falam, Marr, Zotung, Zophei, Rezuar, Matu, Mindat, Asho, Mro, Khami, Yaw Cih te zongh ZOMI sung huam mah ahihi. Na U na Nau mah hi. Na behna phung mah a hi hi. Amau te zongh Zomi mah hi a, i Minam pih te maha a hih man in, Zomi hihna ah ki paithei tuanlo hi. Chinthe' cihna ah zongh amau zongh i hel ding, Zomi cihna ah zongh, amau mah i hel ding a thudik thutak ahi hi. Ki pai thei tuanlo hi. Sisan kibatpih i sim ciang in. Manipur, Assam, Nepal, Sen, all mongoloid origins, Japan, Korea, leh Thai te zongh i sisan leh i zia i tong, i guh i tang, kibang hi. A zaizaw in gen leng, ''Asia'' mel, 'Asia zia' leh tong, Asia lungsim puak dan i vek in kibang lel mahmah hi.

Zopau, Tedim pau mimal in a gen a a zat nak leh Zomi Tedim mi a hi pah hi. Topa in Thupha telsiamna leh nuntakpihsiamna ong pia ong guansuk ta hen. Phasiam!


Eimi puah ciat ni.....Itna leh deihsakna tawh Zasang

ttp://zasang.atwiki.com/page/Zomi%2C%20Chin%2C%20Tedim


Friday, July 3, 2009

Gamla (National Anthem Guideline)

Minamla a kiphuah ciang in, a tawmpenpen in, hih guidelines/and/attestation te tawh ki en hi.
Gamla (a national anthem) La hoih khat ngah na ding in, hih teng tawh kiphuak/kisit ding hi.
Guidelines for Composing and having a good TUNED SONG. (anthem)

STEP1.
Koh!; thukohna
- Adressing to (salute or salutation to the Lord, Flag, Nation)

STEP2.
Gen!; apha thu gen bek (thu hilhna/khaamna kammal kihello)
- Affirmative and Expression of good things (all words must be a possitive word/comments)

STEP3.
Lungawi; Pasian tung ah lungdam koh; Khanglui pan tuni, ciang makai te zahtak pia
- Thanks giving to the Lord, to the Head and leaders (For the past good happens and well lives)

STEP4.
Thungen; Deihna suut
- Praying and showing sympathy (offering and to the public, to God and to the next generation)

STEP5.
Hanthawn; lungsim ong hangsak ding kammal;
Urging and inviting (challenging the whole and unity of the Nation for the new and future world)

STEP6.
Khensatna leh ki apna ngahna ding kammal
- Knocking and asking for groups and individuals to do something (For the Nation)

STEP7.
Lungdamna leh kiparkna tawh zo in nuntak ding musak
- Proud of Zomi (tobe Zogam), Voting in\for Victories; Kiparkna ong ngahsak ding/

STEP8.
La aw, leh rythm thangah huai hi ding
A. Keys of the full song would use Primary keys (Tuning, or intonation would be easy and high standard).
B. All the Instrument must be easy styles and traditional.
tumging te pen, daak, khuang, sialki, kilong, zaam, phiit, lawinget, gawsem leh pengkul te (ahih theih leh) kihel sak ding; guitar, piano, dj, keyboard leh drum te bek hisak lo ding....ngeina tumging te guang ding.
C. La aw pen, Zolapi 'Zola' aw ahih theih leh hoih, Zotual la (Laipian la) zongh hoih; Christian la zongh hoih. Secular la aw leh tulai (khit) te kisam lo zaw.
D. Minor key leh, lungzuaahuai aw, kihello ding.
E. Marching style hi ding (ahih theih leh key laihlo ding; aw sang semsem ding)
F. Solo hi taleh, duet, group a kisa thei (nuam ding) la hi ding.

STEP9.
Thuhilhna kam leh, gensiatna kammal kihel lo ding
- all words would be - without any advisory teaching
Khanglui kam leh, khangthak kam, kammal haksa te zangh lo ding.
- Words and phrases would be all ages' tuned/organized. but without new-words or hard vocabulary (All words and spelling would be all aged oriented)


Itna tawh
ZaSang
(Zam Sian Sang, Gualnam)

-- pls. refer your replyin' mail to my newatoz1234567890id@Gmail.Com +6014 6256 566
=

2009/7/7 Lengtong <tuilimlui@yahoo.com>


U leh Nau, Ciin leh Tuai,
Zogam lapi ding kei mimal hoihsak zia, lunggulh zia, tawmkhat ong suahkhianuam mawkmawk ingh ee, Zogam lapi hihci bangin kalsuan ......
Hanla
Zogam tualnuam kitawi liailiai ee, zang vuisai bang limlian ee, guallai tungnung ee, lungdeih zatam phualmei bang tuah ee.
Hei !
Nunlun sunni bang phunglun Zosuan vaontawi hing ei !
Vanglian Pa Pasian min thangden tawntung tahen Oh !
Zo lapi
( a ) Eiteng khawlkhawm a tuam omlo ...........
........
( b ) Tun sung ......... ......
cihbang dan in Zo lapi ngaih mahmah khat kiphuak hen la, tua Zo lapi a kisakkhitteh anuai ah,...
** Pu Zo langlam tuikang, meitei gun kuam,
Sokngei mualdung, tomkhuang ging leh aisa niakna
Tuan pupa luah, khangsawn luah sawn.
Pianna simlei mun luah ih zaamna ih leitang.
** Simlei tuallai khuaibang hang, kamkei bang lang
Phualva lailung ciim, kuhkal tongciam.
Pupa patsa, ton leh aih lamtual saina, giabang zomto
Ih neihsa ih mun ih gam ih lei.
** Ih luah ih ngak, ih gam ih leitang
Heisa ciin leh tuai, holung hual banzal ziatsuan
Luangkham in ih gam ih lei humcip bikbek,
Diamdiam liailiai pheiphung khat suan
Lungsi lo leh lungtuak na ih semkhawm ding.
Hih bangdan in zingni suahsim in Zogam lapi kisa denleh a khangkhang in Zo lapi, Zo lapi kisut den suak ding aa a sa theilo kuamah omlo banah, Zomi bei in leitung abei phialzongin Zo lapi, Zo kam/pau, Zo ngeina maimang ngeilo ding hi, cih lametna lianpi kiptak in kanei hi. ( Zogam lapi ding ah Zo laimal ngait bekmah zong a thupi pen ahi hi. )
Lunggulh dan hong pulakkhia ciangbek kahi a, nang san' dantawh a kituakkei khakleh ngaihdam bawm ah nakhiat sak ve.

Lengtong tui lim lui.
==
ZOMI NAM LAPI BANG HI DING?


J. Thang Lian Pau
Aizawl (10.3.2003)

Zomite in Minam Lapi kip i nei  nai kei hi.   Ahi zongin minam lapi zah banga i zat a hunhunin hong kikhel toto hi.  Tua pen minam kikhopnate-ah i la teelte pan ahih kei leh i sak mun pente panin kilang hi.  Minam lapi dana lak theih ding la li teelkhiat ding hi leh a pian masak dan kizomin a nuaia teng teelhuai pen kha ding hi.
 
A masa pen in, Zo lakaih-a kisa 'Laigui zomkhawm' cih la hi in, hih la pen Kawlgam Vaigama Zomi a neu a lian in a theih leh a sak theih hi a, minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang masa pen leh a minthang masa pen khat hi.  Tuni dong ciangin nungta mahmah hi.
 
LAIGUI ZOMKHAWM

A.  Ei teng khawlkhawm a tuam omlo, Zomi ci peuh, Khula piang
      Tuunsung khat pan piang hi ngeingei e
 
B.  Tunsung khata piang hi ngeingei
      Suahpih sanggam, Laigui zomkhawm (te hi ngeingei ee)2

A nihna pen Pu H. Jelshyam, IAS in a phuah "Sinin Semin Junin" cih la hi a, Siamsin Pawlpi (SSPP) Lapi-in kizang in, India gam Zomite lakah hih la thang mahmah hi.  Hih la pen minam khawmpi khat peuhpeuh ah sak loh phamawh in kingaihsun hi.   Minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang a nihna hi kha ding hi.

SININ SEMIN JUNIN

I tun leh jua lungmawlin,
Pianna gam gia bang jun di'n,
Sen vontawite hon ngak uh,
Sinin Semin gia bang jun'n.
 
Dial dialin, Diam diam le'ng lawm2
Vualzawlna i gamlei' di'n.
 
Tua bang dinga min bang piang,
Namchih mi zatam laiah,
Ki-itna leh kituahna,
Kumtawnin om gige hen.

Sum-le-pai lam tam sangin,
Sakmin hoih manpha zaw e,
Lawmvual liangvai panpihin,
Na min lawi bang hong thang ding.

Khaile ! lawm aw ma suan ni,
Lungke louin pang ve ni,
I tunnu juapa gamlei,
Noplenna gam hong suak ding. 
 
A thumna ah, Vum Nang sak "Tuun Sung Khat Pan"  cih la hi in, tulai takin  minam lapi cih theih ding zah li lakah a minthang pen hi lai ding hi.  Minam khawmpite ah sak lawh pen lai hi.  Kawlgam Vaigama Zomite in kithei tuak hi.  Hih la tam veipi tak kipuah khin ta hi.
 
              TUNSUNG KHAT PAN

Sakmi khangmi kikhen loin
Mimbang pianna Ciimtui vangkhua
I heina pianin dang zong leh
Sinlai pai tembang kuah ciat ve ni
 
Ziin in khen maw!  Sianmang khen maw!
Sinlai ah na sa'ng e
Gibang khen zong lungah kingilh kei ni
Tunsung khat pan piang hi ngeingei hang e
 
Sinthu tuibang luangkhawm den ni
Zogam Tunnu paal lawh nading
Cik ciang mel in kong mu thei diam
Tunnu aw mubang hong ngai ung e
 
Sinthu tuibang luangkhawm den ding
Kawlgam Vaigam gibang khen zong
Tu in tuibang gawmlo mah leng
Zogamah tuibang kigawm nawn ding
 
Ka sinlai kuai Taang ka lungtup
Heisabang hong paal ding hi ta
Singta lungdeih Zogam zaang Ni
Lenmualah hong suak cialcial ta e
 
A lina cih dingin Thawn Kham la "Zogam"  kilawm pen kha ding hi.  Minam Lapi cih taak pen ahih hangin a pian zawh a sawt nai loh mah bangin mikim in kisa kithei nai lo hi.  Ahi zongin a za peuhpeuhte lungsim bun mahmah hi.   Tua ahih manin hih la in minam lapi cih theih ding la dangte melh-tohtoh  tuak in, Zomi sungah dinmun sang hong luah toto ding tawh kibang hi.  Tua ahih manin hih pen a kheng zo ding dang a om ma, tu ciangciang adingin Minam Lapi dinga kilawm pen khat hi photin ka tuat hi.  A kuama peuhin siam leng hoih ding hi.
                
ZOGAM

Zogam tuan pupa luahna gam, 
Zogam khangsawnte luahna gam;
Zogam mualdawn lenmui kai ee, 
Neisok pak san silsial;
Zogam ton leh lamna Zogam, 
Zogam gal leh sa aihna gam;
Zogam ningzu khuaizu bang khum, 
Lenkhuang tawi zaila awi;
Pu leh pa lenna gam.

Kawlgam Vaigam ka zin zongin, 
Kawl ann ne, mang innsung ka om zongin;
Zogam Zo inn mah lunggulh ing,
Zo ngeina mah deih ing;
Zogam zalmang in hong man ing, 
Zogam mu bang ken hong ngai veng,
Itna damtui a luanna gam, 
Beh leh phung tenna gam; 
U leh nau kicin na.
 
Zogam aw ken hong taisan kei ning,
Zogam aw na kha nuai hong sel aw;
Ka lamkiatna, ka lungtang phum nang Zogam,
Kong it hi Zogam aw.
 
Zogam miten hong neu et in, 
Zogam na miten hong taisan maw;
Zogam gilkial dangtak in thuum, 
khutzep in en ding maw.
Zogam ton leh laam hong lak in, 
Zogam na zaila hong awi ve;
Zogam na ningzu hong lup in, 
Na ngeina a luite, 
Ko hong lakkik dih aw.

Zogam Zomi khantoh nading, 
Pilna siamna leh neih leh lam;
Lungsim pumpi khua-ul sisan, 
Piakkhiatna tawh sem ni;
Kawlgam vaigam a Zomite, 
A nei a lam Zomi te’n
Mualdawn Zomite kahna aw,
Nu leh pa tauna aw,
Hong huh hong ciah un ci. 

Hih banga minam lapi cih theih ding la dawng li i gente pen a kilawm pen, a hoih pen cihna hi lo hi.  Hih la lite sanga a hoih zaw leh a kilawmzaw la dang tampi tak om ding hi.  Ahi zongin minam la cih dinga a kilawm khat pen mipi in a zat khol kei leh mipi lungsim bun zolo cihna suak a; a hoih kei phialzaw zongin mipi in a zatzat khat pen minam lapi cih theih hong hi zaw veve hi.  Tua mah bangin minam lapi a kici, ahih hang mipi in a phawk khol loh khat in Khiristian La Bu (Tedim la Bu) sunga  om hi a, a min zong "Zogam Lapi" hi pah hi.  En mah dih leng:
 
ZOGAM LAPI
Word: Rev. Tuan Khan Mung
Tune: G. Biak Nawl

Tuana pupa lamtual saina
Khawhlo phungpha tonkhuang saina
Lungdeih sinthu khaubang sutna
Phuhbang kho hen, Pianna Zogam (Zogam) 
Sianmang lumsun, lungtuak vontawi
Sian sinthu tawh mawngbang kikawi
Nun nuam kisung, lungtuak zai-awi
Sian in siam hen, Pianna Zogam (Zogam) 
Tuan pupa mabang i zopna
Siamsil min lian tuang i tutna
Tongdam siktui zubang khumna
Kilbang khang hen, Pianna Zogam (Zogam)

Aw Zogam nun nuam huihdam semna
Milun zata laitual lenna
Lungtuak momno ngabang lenna
Lawibang thang hen, Pianna Zogam (Zogam). 

Hih hong kiteelkhia la ngate pen mi tuamtuamte' ngaihsutna tawh kituak lo mai thei hi; mawhssak theih a hi kei hi.  Minam lapi bawl dingin seh tuam mi a om hi lo hi.   Minam Lapi ding kipsak i neih mateng la thak hong piang lai dingte lak pan a kilawmzaw hong om leh zong tua ten Minam Lapi hihna hong luah toto ding hi, ciin i thu khup phot ni.

(Hih thului pen ‘Siamsin Thugousiah Vol – IV’ Siamsin Pawlpi, Shillong Branch Publication-ah kisuah zo hi)

Mary leh Jesu

Koimun ah
Jerusalem khua pan tainih kim khawng kigamlatna ah Bethany khuano khat om hi. (gtn: Tedim leh Kaptel khua cihdan). Tua khua sungah Lazarus, Mary leh Martha kici unau innkuan khat om leuleu hi. Lazarus pen innkuan lutang in ong ding hi. Banghang hiam cih leh anu leh apa ten nusia baih lua zenzen uh hi.

Innkuan sungthu
Bangci dana nuntakna nei uh hiam bel theihpih khang. Ahi zongin zingsang khuavak leh nasem dingin a sunsiah guangin nasep kuan vencin nitak teh inn ong tung peuhve. Lokho aitam, ngabeng aitam, savunpuan khui a sum zong aitam? Khat sangsang bel hingel ding hi.
Martha pen innsung innpua nasep semsem, ann lim theithei huanhuan vencin, zinleleeng neihteh limtak zindo hahkat mahmah (mitkha bangah muh khat neiphial hang ee) asia peuhmah bawlngei vetlo Pasian thu um mahmah nungak ithuai khat ahi hi. Pawlpi sung bek hilo, venglepaam in mihoih khat a atheih numei khat ahi hi. Khat veivei a annsing dolin kuangpakthei keileh a heh suakthei bek cizen sam hi.

Sanggam U leh nau tawh
Mary leuleu, a uukna tuamdangpian leh kilawm hi. Melhoih banah zawlmai hiauhuau vencin a kihopih khempeuh kilamen sak kha pahpah himai ding hi. kikhopna khawngah tungbaihden, milakah kihel nopsa ngiatpong. Social lam peuhmah genbaang vetlo-in, innsung hita leh biakinn hita leh khualmi khempeuh inntek lungsim puasak ngiat hihtuak hi. Ahih hangin nengcikhat genbaang aitam!
Spicer sangkah lai-a, lawmte nih kiciammuih in "lawm, nangbel sa minsa tang kenkonzo sam vecin, tan zawhloh khat na nei khong veteh aw" akicih dana, Mary in zong tanzawh loh khat na nei khinkhian hi. Banghiam bel theikhang. A pano Simon, Simon the Pharisee tawh kikal kuama upmawh pihhetloh buaina, lungsim kisuanna, napaai giugiau hihtuak ngangtang hi.

Tua hunlai nunzilh
Topa Zeisu hunlai Pharisees mi ahih nakleh a kipimuh a kizahtak amau hihzawhna tawh vantunggam atunsawm minamte na hikha se uh hi. Tuhun teh Musi in koilam lenmangpih hiam kitheihpih nawnkei maw? Tua hunlai-in, khat in "ei!bangci, na damdam uh hiam? na tanu na tapa te uh e"ci-in dong kha leh, Pharisee pa in tamdawnkik hiaulo-in, "tanu tapate bel Pharisees" hiven, cih bek tawh dawngkik ziau hiauzen hituak hi. (zen mahmah) Tua mahbangin Simon zong Bethany khuasungah na nak Pharisee kha mahmah nong zen hi. Khuasungah hausa makai a mapang bek thamlo, pawlpi upa khawng na hi ngemngam tolai sawnsawn hi.

Mawkthong
Zo ngeinadan mah zui-in tanau lammah ahi lazarus, Mary leh Martha te mah tawh "ci" bangin meh lakah ong kisawhkhawm uh hi. Tua lai-in biakinn a makaisem cihpen Sabbath ni beka biakinn kipai hilo-in, nisimin biakpiakna kinei ngekngeek ahih manin Simon in Mary anasep huhding asap hihtuak hi. Ei mahmahzong i nasepna ah nungak melhoih khawng i mai ah ong sukpai ong topai-in, i muhna ah ong kipeipei le uh i nasep dan ong nopzawdeuh hiam cih tawh kibang ngelkha hiding hi. Khatveivei tua numeite ong pailoh ni bangteh i omdan khat ong hi henghang suahpong danin, Simon in zong Mary dayoff pianuamlo hihtuak hi.

Lamdangsa
Mary in hihzahta ki control luat nop ong sanawnlo, ong thuakzolo. Ahi zongin tua hunlai numeiten humanright aneihloh hun hisese in ut-leh-utkei leh pasal cihcih manphot hun ahi hi. Simon in zong na phinphinin hihlai pan na paikhiat peuhmah leh ong dopbawllo ding hing cihkhawng tawh ee!!!!Mary zong suakta nuam taleh laupipi dipkua pipi tawh lametna beikawm kawmin a lungsim sunga omteng a tuiuum sungah adimlet mateng ong sungsung phot zawzen hi. A puatham nuihmai seisai taleh a sungtawng nuikhollo hi..

Gellnaa nei
Pasian thuzui khat ahi, Bethany khuami Mary in a simtham mawhna ong bawl khak ciangin ama mawhna amah mahin amai theihna ding ong geelta hi. Zing leh nitak sim ong kikeng tuuno leh a sisan ong phawk hi. Aw! hibanga tuuno sisan luanna tawh biakpiakna hangin mawhna kiphelhthei mawkding ahih leh gansi luangin thuumding cihkhat ong ngaihsun hi. Azen zenin ei mawhna maitheihna dingin ei septheih hileh mawhzelzel ding ong suak dinga ong siahuai mahmah ding hi. Hih a siahuai mahmah mawhphelhna ong ki thuapthuap leh tuuno kigo ong tamlua mahmah ding hi.

Mary Lungmang lua
Mary in zong ama mawhna amah leh amah kiphelh dingin ong hanciama a sawtna teh Bethany khuazang in theihlawhin ong minsia lua mahmah hi. Zumlua ahih manin tua khua pan taimangding ong sawmta hi.

Ong kithei khia ta
Zingsang phalvakma-in , a vanteng anungah puaphilphel, Bethany mualdawn khua pan asimtham in ong taikhia a, mual neuneu sagih ong khensuk khit teh tuipigei a om khua ahi; Magdala akici khuaneu khat ong tung hi. Tua a kipan Magdala khuami Mary, or Mary Magdalene ci-in ong kitheikhia tosuak hi.

Magdala Khua ah
Magdala khua ah nidanga Bethany khua a anuntakna luiteng nusia-in, nuntakna thak kipat ong sawmta hi. Zingsang tho, kipuah, kizem, nasep zongdingin ong paikhiata. Gamdang tunga nasep zongten mitkha ah kibulh theipen dingin ka tuat hi. Nasep munnih munthum khawngah dawp, kideihlo, nasemding mi kisamlo, kinial. Ansai khawngah dawp, a unu Martha sepngei bawlngei huanngei teng ama theihdan a gen. Kideihtuan lianlo. Sunthapai nasep zonga khuasung kongzingteng ah kawivakvak, gimpi, tawlpi tawh tua ni nasep ngahzolo, inn tung, lungkham, gilkiallai, tutkawm thu ngaihsunsun.

Sumngah ziahziah lel
Tua bangteng tawh ni te ong beibei. Nikhat lungsim sungah hih banga nasep ngahding haksa zawzen ahihleh ci-in, baihtak leh simtham taka sum ngahtheih nading ze-etna ong lutta. Hihlel mahlo dingmaw? Hihngeisa zongsatnasa hilel hiven. Mawh thumna ding tuuno omlo lah hilo a. Tua bangteng tawh a nasep ong lawhcing mahmah. Dahpakhuang tum bangin adeihdeih ong ngah ziahziah hi. Ahih hang, a lungsim sunga apuak mawhna/kisuanna puak zawhloh dingin ong gik tetek hi. Lungnuam a anuntaklai, vangik apuakma ahi, a senlai, anu apa nusiat ma, uncle Simon tawh a kitheihma te mangngilh theiloin ong lungngai ngai a, hih banga vangik apuakma akhua Bethany ong phawk mahmah in a khitui ong luangluang hi.
Lenglate zong ciahnuam tading ahih manun, lupna bawlsinvua, lum tani..

Thu khat kiza
Nikhat khuapi pan khuaneu kawma khualzin kawikawi lungdamna thugen Siapa khat Magdala khua ong tung hi. Tua Siapa thugen mihonpi in zanuam ahih manun ong nungzuih heethaat uh hi. Siapa in zong a thugen nading in biakpiakna biakinnpi zat tanghtangh ding sawmtuanse loin, a tuahtuahna mihonpi omna ah lungdamna thu tangko sukpah zeizai lel hi. Bangcibang dana thugen hiam cihleh:
"Vangik pua a lunggim mite aw, ka kiangah ong pai un, tawldamna kong pia dinghi."
"Ka kiangah ong zuan mite, kong nawhkhiakik ngeikei ding hi."
"Midikte sam dinga ong pai ka hikei hi, mawhnei mite sam dinga ong pai ka hi hi."

Mary koi ah
Mary zong mihonpi nunglam ah thungai dingin ong ding khinkhian hi. Hih banga thugen asuah akhan a kipan khatvei zong zangei nailo leh a zakcilna ahih manin lamdangsa-in a lungsim ong sukha mahmah hi. Bangbang hita leh mihonpi ciahkhit ngakin tua thugenpipa kiangpan a kisap alunggulh mahmah huhna hehpihna ngen dingin ong op khikhe hi. Mihonpi khatzong ong omnawnloh ciangin tua thugen Siapa kiang ah vapai-in a kisap teng vapulaak pahlian hi.
Tua khualzin thugen Pa in zong vantunga a Pa kiangah khukdin sa-in Mary kisapna teng kohsak pah hi. Tua ni a kipan-in Mary sunga dawigilo te kihawlkhia-in, Mary in zong tua munsan takah tua khualzin thugenpa sapna na sang pah lian hi.

Thupiang pawlkhat te tawh
Hih tangthu among/atawpna hihenla, Mary zong lungnuam taka nungta hileh ka ut mahmah hi. Na tua cilo mawk hi. Tua Siapa asawtlo-in tua Madala khua pan mundang zinkawikawiding ong paikhia a, Mary inlah zuih kawikawi ding sawmlian nailo ahih manin Madala khua mahah ong thaamlai hi. (Romans 8:5,"Amau pumpi deihna bangin a nungtate, amau pumpi deihna in a lungsim uh a uk hi":). Tua Magdala khua mite milamdang hituanlo alawmte vive mah. Nisimin ama' min kilolo mah zaza hi. Lungdamna thupha a san hangin akhau kisuhpih alanglamten nakzawhlua ahih manin ong kipaai hi.

Hih tangthu ki atna laisiangtho sungah," Zeisu in mawhna sunga a pukpuk mite koici phottoh a, koici khoi hiam?" cih etteh ding tangthu hoih mahmah ong ki at khia hi.

Jesu Magdala ah
Zeisu tua khua ah thugen dingin ong zinkik leuleu hi. Nidang mahbangin mihonpi ten thumanpha ngaiding zanuam kik uh ahih manun ong nungzuih hethat leuleu uh hi. Mary zong tualai munsan takmah ah ong kihel leuleu in thugenpa' thugente a takpimah hiding aitam?-lungkak takin thu ong ngai leuleu hi. Thugen siapa in a gen ngeimah"ka kiang ong zuan mi peuhpeuh, cikmah hunin ka nawhkhia kik keidinghi" mah ong cih kik leuleu ciangin Mary' a dingin tuasanga kamkhumzaw azak khakding lamenzo tuanlo hi. Ni dang a mah bangin Mary zong tua Siapa kiangah vazuan kik-in, Siapa in na niallo hi. Tu in Mary in akisapna teng pulak dingin khitui luangin ong ko ta hi. Siapa in zong khukdin in Apa kiangah Mary tangding in thu ong ngetsak hi. Tua khitciangin Zeisu in tua khua ong paisan leuleu aa, Mary in nungzuih tuanlo-in, tua khua mahah ong tengsuak lai hi. A sawtna teh Mary ong puksukkik leuleu hi. Tuuno kigo-a, sisan luangkhia kikkik bel tamsimsim khintham hileh kilawm mahmah hi.

A sawtloin Zeisu ong paikik leuleu,"Ka kiang ong zuan mite, cikmah hunin ka nawhkik ngeikei ding hi" cih sapna "aw" mah tawh thu ong tangko kik zel ciangin Mary zong mihonpi lak hinawnlo-in, Zeisu kiang tektek vanaihphei zawdeuh ta. Ong sawt ciangin Tukkik zel. "AW".. tuuno kigogo mawkleh atawpna ah kei zong gawhphat mahmah taloding ka'i maw?
Nikhat Mary Jerusalem khuapi painading sapna khat ong ngah hi. Adip sungah a thungaihsutteng ki boxing keei. Bang hipeuhmahding aitam? Ka nasep hoh sum tampi ong kipiaksawmzaw ahi tam? Ahih keileh ong tenpihnuam peuh om aitam? Ahih keileh uncle Simon in ong samsak aitam? Khuapisung nuntakna zong sinzel dingmah hi ee,...hmmmm. ..

Tua banga asunmang angaihsut kikkik laitak vadak sa a innkongkhak ong kituankhia, mi honpi awsangpi awngaihpi tawh ong tum heethaat, mawhneinu, suang tawh denlup dinga kilawmpha mahmah nu ci-in, aluzang sam pan manin, lamzingpi mihonpi mai-ah ong talkaihkhia gawp uh hi. Mary zong hakngamlo maizumna lianpenpenpi tawh, mitsi tetasa-in, ..cihna dingdang omnawnlo, tuani mahmah in nuntakkik nading lampi ong tawnkha nawnlo hi.

Mary, Jesu kiang kitun
Mihonpi lakah kitalkaihgawp ahih manin leivui bang pingpei bangin van ah ki tungkhut keei kawmkal ah Mary zong linglawngin, suangtum bangzahvei teh ka si tatak zentam, alungsimsungah tua suangtum simsimding longal bangmah ngaihsun theinawnlo hi. Aw, ka mawh ka khialhna "hai" dimlet tatakta aive maw ci-in, sihna ding mun zuan aa ong paipai leh, Zeisu khekiang ong tun uh hi. Lungdamna Thu gen a khualzin kawikawi Zeisu nangawn in a cihnading theizo nawnlo hihtuak zawzen hi.

Mawhna hanga sih lianding angak mitsi a, khuadak ngamlo nu in dena vanging banga a lum henhan mihonpi otna te ong zanawnlo hi. Aki denlupna ding suangtum masa velvelin aom laitakin, awneem mahmah tawh a kihopih awkhat ong za aa,"nang ong mawhsak a, ong denlupsawm mite koiah omkhin uh ahi hiam?"

Mary zong a mit ong hongin ong khuadak leh lungdamna thugen Siapa Zeisu simloh akiimah kuamah dang mulo hi. Kilamen hetlo, umngam hetlo pipi-in Zeisu awkhum in "ken zong bangmah kong cihkei dinghi, pai inla, mawh nawnkei in." cih ong zaktak ciangin, thakhatin Mary in Zeisu khe phung ong bawhin, Topa aw na vangliatna leh ka mawhna khempeuh nong maisak manin lungdam lua ing, ci-in, khitui naptui luang ngeekngeek in, Zeisu khe pomkawmin ong kapkhia ngeekngeek ta hi.

Mary' Khensatna khat
Tua ni a kipan Mary in bang hong telkhia/phawkkhia hiam cihleh: Aw' Magdale khua ah Zeisu ong painawnloh hangin Zeisu khephung ah belin, aki pom pomthei veve hi" cih ciamnakip thupha taktak ong suutkhia ta hi.(Ciamna khip thupha Zeisu kei' a). Zeisu khephungah tu peuhleng mawhna bawlding haksa mahmah hi, banghanghiam cihleh Zeisu khephung ah vangliatna lianpi om hi...Amen...

Romans 8:1. Khazih Zeisu tawh kipawlin a nungta mite pen mawhna thukhenna tawh kipelh hi.
(zomlai nuam kahih manin hun awng la phot ni).

Mary zong nisim naisimin thu ong ngaihsutsut leh idea hoihmahmah khat ong (pauh) ngahkhia hi. Banghangin hih Magdala khua ah tengteng zenzen ding ka hihiam? Ka pianna khua ka sanggam nu Martha leh ka sanggampa Lazarus kiang Bethany ah banghangin ciahkik mawklo ding ka hi hiam? Zeisu Khazih vangliatna kei'a dingin kicing mahmah khinzo hi. Kua kihta nawnding ka hihiam? Simon zong kihta nawn beekkeng, cihteng tawh lungsim khensatin a vanteng guangin khua lam zuanin ong ciahkik ta hi. Mawtaw/ bus or jeep khawngbel omnailiang kenteh maw..A puantual deldal, a dial tawh alu tunpehtphat lai vencin, a tualzang khedap tawh innlam ong zuan zuan ta hi. Tonpih aneih kholkei leh lungzuanhuai veve maw```

Tua hunlai-in, phaaknatna kici natna namkhat; Pasian thukhenna, Pasian' danpiak(Pasian' khutmekawk) akici mawhna pana piangkhia natna omsese khelkhel hi. Tua natna nei peuhmah kuakua ahi a; vuandok ahi a, pharisee mi biakna makai a hi phial zongin a sianglo,a nin, khua sungah teng theingiatlo ding, khua pualam agam latna munah tending hingiat hi. Lampi gei khawngah nektawm ding khutdawhngen a awngduaiduai ding hingiat hi. Bekthamlo-in, "anin, a sianglo, a sianglo hing"ci-a, natna aneihlam mite theisak hamtangding, awngding, kuku ding hihtuak mawk hi. Mite na natna neih, phaak naveilam natheihsakkhak kei-a natna na kilawh sakleh thukham tawh kizui aa ong kidopbawllo ding, dan tuakbeh laiding hilai mawktuak hi. Tua bangdan tawh mi khat in ong hehpihin nektheih ding ong piaknop leh ong lot pheidingdan hituak laimawk hi. Hiauzensam, mate...

Tualeh Mary zong sunthapai lam ong paipai in a khua Bethany ong naih mahmah ta hi. A khuanawl uh ong tun teh a "aw" zakngei khat ong awng vauvau vencin, "phaakvei ing ei, mi nin, mi nin, mi sianglopa hing" cih ong zak takteh...(ei hileng, bang i cizentam, awi bektak ingh, cihding longal adang gending omken teh maw) a et phatphat leh a pano Simon, mawhna anei sakpa na hi hi.

Mary, Simon kiangah
Mary zong thakhat thu-in Simon amuh ciangin, a Judah puansilh ngeina danin cileng a lukhum kaisuk, amai selsukpah, alukhum kawmpan hemetin, hopih beekloin, innlam manawhin, ong khensan vingveng hi. Lampai kawmkawm in Simon phaakvei amuhkhita kipan inn tundong a launa adip kuatnateng "the" betkhiat banglian, a lampai bang ong liau mahmah hi. A sanggam tegel tawh ki muhkik ding bebek mitsuan in nei a, upmawhsangin inn ong tungbaihzaw nong hi.
Kongbiang ong suahteh a sanggam tegel in na dawntuah pahin ki ngawngkawi keei uha itna ngaihna nuamna khitui naptui luangin kikah keei uhhi. Tua zan bel a unau teng un nuamtak in ihmut cimtakin lumphot uh aa..

Zingciang zingsang zingnisuah a kipan khuapih ten Mary ong tunkiklam a theihuh teh Mary thu bebek genpi-in, ong nei ngeingai uh hi. Mary pen Bethany khua ah ana minthang mahmah nungak khat na hi hi. TV khawngpan a muh uh aitam? Pawlkhat in Mary kikhel mahmah hi, ci. Pawlkhat in lah a kikhel hangin sauvei mangkei ee, a ngei ngeiin ngeikik pahpah veve, aci tawh. Hizelzul keei.....Kuakua paupau taleh Mary in awlmawhin nei nawnlo, mi bawlin kisiazo nawnbuang lo-e cih lungmuanna kip ong ngahkhin ahih manin Mary in lungmuanna kip a pia Pa a lawmhoihpen Pa, bangbang hitaseleh amah itna mittawh a en Pa, mawhna khialhna abawltheihnotloh nadinga vangliatna apia Pa, a khephungah a tut khakteh lungkhamna leh dahna bulpiteng anawhkhiatsak Pa, lungnopna tawh kidimsakngiat Pa' tangthu bebek suutsuutin nuamsa mahmah hi. Hithei hileh a lawm hoihpen Pa, thugen Siapa, a khua uh Bethany ah ong zin mengmeng leh utsing ci-in, "Sialtam tualkia tang Calvary ah Zeisu tawh khawlkhawm leng" cih la ngaih mahmah ong sa hiauhiau hi..

Bethany Khua ah
Nikhat Zeisu anungzuite tawh Bethany khua ong zinto ngeei uh hi. Khuapam ong tun ciangin nungdeuha Mary zakngei, "siang-kei-ing ei, siang-kei-ing- ei"(phak vei ing ei!) ka nek ding an ong lot dih vuau' ci-a "aw" ging khat ong za hi. Ei mihing lungsim tawh ngaihsunleng nidangin miphak sawm bang damsakngei khin ing aa, khat bebek in lungdam ong ko kik lawmlawm, cikhading hihang.

Zeisu in miphak Simon kikona "aw" ong zakciangin kimuh khemmawh bawlin paisan lelning ciloin hehpihhuai sa-aa, akikhoih theilo ding kimlai ong lawngin damsiangna ong pia hi. Simon kiangah honpa gumpa-in nong san masak keileh ong damsaklo ding hing, na ci masa lo hi.
Zeisu in Simon damna pia hi. Simon' ngetzawhthu leh thuumzawhthu aa, Simon natnapan adam hilo hi. Damna apia pa in Simon a damsakkik nahi zaw hi. Mary in hihthu za leh a lungsim ah bang angaihsun zentam? Simon damkikta cileng Mary adip akua tam? Ahi zongin Zeisu kiangpan a angah ciamnakip thupha in lauthawngsak zonawn buang kenteh mate?...

Pharisee te leh Jesu
Pharisee te' kiangpan nakhat peuhpeuh lamet ding haksa hi. Banghanghiam cihleh Phariseete pen a phincil, ahi tiilteel mite hi-in, piakkhiatna khat nei le-uh ngah kik ding alamen, ngahna khat nei le-uh, athukkik setset hamtangding minamte hisese uh hi. Tuamah bangin Simon in zong Zeisu kiangpan a angah damna letsong thuhkik ding angaihsut teh lian salua mahmah hi. Tun lah damsiangta, Bethany khua ah ciah kik theita, a inn-a lo sungah tengtheita, a nasepte lah zomkik theita, bangzahin alungdam zentam? Simon in zong tuatengmah ngaihsutin neitawntung a, a sawtlo-in thuhkik ding sawmbaih mahmah kul inteh ci hi. Hih kei ong damdakpa ka pahtawina in pawi ka bawlding hi..(Matthew 26; John 12).

Simon inn ah
Simon in a inn ah pawi ong bawl takpi hi. Tua laiah Martha "tanu" sem in ong kipingpei keei pah hi. Lazarus zong kihel hi. Ahih hang Mary kikholo citciat se hi. Banghang aitam? Inntekpa Simon in Mary maitang amuh ding kisuanglai aitam? Gentheih omkei maw? Phaknatna vei zong hih nu tawh ka buaibuaina pan a piang himai inteh ci zong thei giugiau, lungtang sungah vom giugiau hikha ngel ve ee..

Ann teng lah minkhin. Nekding dawnding tenglah ready ta. Pawi sung khawngmah nuamsa a kihelden(a pelh ngeilo) Mary lah amah kia Inn ah ompong. Khua dakdak ve. Kisam napi-a paimanloh sang kisamlo-a vapai dinglah hisalo. Ngaihsunsun. Pailoh dingin khensat lehlah hia pawi sungah Topa Zeisu omzel. Topa Zeisu munuam ngiat, ngaingiat, akhe phungah tutu nuamngiat ahih manin leh, Zeisu in zanlam teh Jerusalem khua ah mawhneite khutah ong kiap incin, tua laiah ong kithat dinghi cih agen abilkha ah tengden ahih manin a lung ong nuam hetlo hi.

Mary in sathau nei
Ka Topa si tatakding ahihleh aluang ka zutnading ci-in Sathau namtui tam man penpen leihkholhsa gawlkhikhe thawlkhat kem khinkhian hi. A Sathau namtui thawl tawikawm enen kawmin thu ong ngaihsun aa, hihmawkpen ka Topa asihkhit a aluang ka zutsak sangin ahin laitak mah in zutsak nuamzaw ingh. Kuakua in ong kham taleh ka sih leh ka sih cipphial in kiging linlian sain tua pawisungah paiding keksa in ong om linlian ta hi. Tua ahih manin khuamui khit ngak ningin kuama ong muhnawnloh teh phaitamlam pan lut khekhe-in, ka Topa khe phungah a thawl sukham in sathau namtui zutsak ning cih ong geel ta hi.......
Khuamui khit ciangin Bethany kongzing lampi ah ong pai khekhe aa,,,,,

Tu petpet teh

Mary zong , "zum leh saili a si thei ngeikeng" cikawmsa-in, Zeisu sathau nilhding a lunggulh luatna in zogawp lua ahih manin Zeisu tutna innsungah ong lutsim khiankhiana Zeisu khephung mah ah lengphei vingvengin ong boksukpah hi. Zeisu khe sathau namtui nilhding hileng, tua banga sathau namtui tamman luate pen athawl i honphetin ong phulkhia nianua dinga ong luangkhia ziahziah ding ahihlam Mary in phawkkhak in neiman lo hi. Mary Zeisu khephungah bokin kapin khitui nulin..

Mite in Mary bekbek mitsuan uh
Tu-in ahih leh pawisim annne mi khempeuh in Mary ong mitsuan tek uh hi. Innteekpa Simon in Mary ong kuul et gega. A pamah Judas siakaazoh piaupuau, a diakdiakin nungzui dangte zong ee. Mary zong a thawl ong hongta. Phulkhia zuai zuai takpi. Anul nading dial lah kengkhalo. Asam tawh sathau buate ditin Zeisu khetungah taksak a a khuttawh Zeisu khe ong zut zutsak mai hi. Pawlkhat tading in tua banga numei lutunlo dialkhimlo pi-a, sam khahkhiate pen numei paktatte gamtat bekdan ahih manin, ensan mahmah uh hi. Mary in tuate awlmawh zoman nawnlo hi.
Inntekpa Simon in sabuai mongah tukawmin ong ngaihsun a, "Hih PA pen kamsang tatak hileh, hih nu a bangci numei hiam cih theiding hiveh aw,".khamul zawtkawm kawm...
Tua laitak Mary in alawmhoih pen PA Zeisu pauna "aw" ong za a, Zeisu in; nawngkai sak kei un, tua ci omsak lel un. Na hoih- na manpha khat a bawlkhin ahi hi. Leitung ah lungdamna thu a kigen kawikawina munah hih Mary tangthu, kei tunga ong bawl nate phawk leh gen in kinei tawntung ding hi."a ci hi.

Jesu in Simon kiangah
Tua khitciang in Zeisu Simon lam ong kiheiphei-in, "Simon" acih leh, Simon zong kigaih vatin; Simon aw kong gennop thu khat om, acih sawnsawn leh, Simon zong adip van a khai bangin ong kua keei aa, akhua-ulnel kaai in, ka kellu phum ong pholaak zen vencin, mi' lungsim tawngteng thei sawnsawn aiteh ci-in, asialam vive apiangdingin ngaihsunkha in akhut bang atum tum na-in a khut sungteng khua-ul nelkaai ong dim zawzen hi. A kihin hin na-in a awmsa bang ong gol zo phial mawk amaitang bang meikhawhamm bangin ong san zo phialmawk hi.

Tualeh a upmawh nabanglo-in, Zeisu in (luke 7) Leiba nei mi nih tangthu ong gen hi. A khat pa in leiba tampitak nei-in, a khat pa in tawmcik bek nei hi. A nih un a leibateng kimaisak hi, ci-a agen leh, a mauteng thum: Zeisu, Simon leh Mary longal a dang nungzuite akipan kuaman acihnopna theihpihlo uh hi. Simon in pauhlian aidia? Suangtum banga lungtang khauhlai veve.....

Simon' ngaihsutna khat
Simon in pawisungah ong ngaihsun leuleu a; hihpa kamsang tatak ahih leh Amah a lawng hih numei kua hi a, bangci mi hiam cih a thei ding hi. Banghang hiam cih leh hih numei in mawhnei mi ahi hi, ci-in alungsim sungah ong ngaihsun leuleu Zeisu in Simon thugentehna khat gen leuleu a, "mi nih in sumhaupa kiangpan lohkik ding sum ong leitawi uh hi. Akhat pa in Denarii 500, a khat pa leuleu in 50. A nihun a sum leitawi uh lohkik zonawnlo uh ahih manin a leibateng uh kimaisak hi. Kua in sum neipa a itzaw ding hiam? hong gen in, a ci hi.

Simon in," a tamba zawpa in itzaw samlo ding maw" ci-in ong dawng hi. Mancei' tu Oo. Zeisu in, tuamah bangin hih numei mawhna khempeuh kimaisak ahih manin hong it mahmah hi. Amawhna tawmkhat akimaisak mi in, itna tawmbek anei hi, a ci hi. Zeisu in Mary kiangah;"na mawhna khempeuh Kong maisak zo hi" aci hi.

Simon zong lungnuamin tawldamna ong ngahta hi. Lenglate mai ah a kiselsim a mawhnateng kipholak gawp hileh bangzahin maizum dinga lengla teng leh nungzui ten Simon koici muh ding uhhiam? Zeisu in tuate mukholin ong ippih aa gentehna tawh thu ong gen hi. Simon'a dingin thukbut mahmah hi. Ama khutmekawk tawh mi akawkkawk, ama khutme atamzaw in amah aleh kawklam ong telsiang tahi. Lohzawh lohding Zeisu itna, hehpihna hangin simtham mawhna ki ipsaka, kisikkik ding adeihnate ong muhkhiat teh alungsim khoihkhalua- in ong kitamzan dikdek aa, tua ni in tua pawisung lian mahah Simon in Zeisu amah adamsak Pa pen AHonpa, aGumpa leh aTopa-in alungsim khempeuh tawh sangin na ki-ap hi. Zeisu in zong tua ni tua hun lian mahin Simon' ki apna lungsimte nialloin ong sang pah hi.

Lamdang veve maw hihbang itna lian.

By NangKhine