|
Jan 13, 2014
 | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Dear Lei tung bup Zo minam khen peuh.
Tu lai tak thu thang Zomi, Chin leh Kawlgam ( 2014 ) census vai kup pih na leh kei muh dan.
Zomi min deih ma mah ih hi leh bang hang in a om sa Zo min, pom
thei sang thei lo a, Zomi minam cih sawm lai ih hiam? A om sa Pu-Zo
suan Zo min tawh tu ni ciang dong min khel lo, puam khel lo a ah om
Minam te kup pih na leh kaam khum na nei ngai vet lo pi a Zomi ih cih
cih zong , ih deih na bul pi in bang hiam cih zong mi pi in thei nuam
hi.
Chin min deih lo a Zomi ih cih ten tan leh ong piang thei ding thu in, a nuai a bang hi.
1.Chin
min zang khen peuh gal leh sa in mu a, Chin min ki ci ih pom zaw lo man
in, tu lai tak Zogam ih cih cih Chin State sung a om te leh Chin min
zang khen peuh te in ong tuan bawl, ong dei dan den ding
a, ih Zogam sung bek hi lo in Kawlgam sung a hi zong, lei tung
mun tuam tuam ih tun tun na ah ih gam neu in, a ki sam lo pi a, ei leh
ei ah kip am paih ih hi kha ding hi. ( Chinis our common name but Zo mi
is our proper name ).
2. Tua leh Mi pawl khat ten in, ih Zogam ong gen ciang Tedim,Tonzang, Cikha, Myone teng bek huam sak mawk in, tua
zong thu mu leh thu thei dan tawh ih ki bat hang ih muk na neu na, a
lak khia ih hi hi. Hih Tedim , Tonzang, Cikha Myone sung a ah piang te
sung pan Mipil Mi sian tam pi om khin a, zong ong om lai ding hi. Hun
vei sa ahih zong tu lai tak, ih Mi pil ten Zogam ih cih Chin State level
bek hi lo in, Kawlgam level leh lei tung bup
level dong Mi pil Mi siam ki om khin ban ah Makai zong ih sem ngaih hi.
Tua
te sung pan muh thei pak ding in, Major General. Pu Tuang Za Khai bang
Kawlgam bup Gal van khen peuh kem leh Kawlgam bup Gal kap lui ki pawl na
te ah Vice-Chairman bang na sem ngai a, Pu Dr. Vum Khau
Hua leu leu ciang Aung San leh R. Atlee agreement bawl na lah khawng a
hi zong, Aung San leh Mual tung mi te thu khun pi gel na Pinlong
Agreement nei na te ban ah, lei tung bup mipil ( 5000 ) sung khawng ah na ki ciam a, tu lai tak Pu Hau Do Suang leu leu ciang Canada gam, Kawlgam Palai
zum pi ah Ambassador in om hi.
3. Cih no na ah Zogam level gen
lo Kawlgam level, Lei tung level dong na ki om khin na pi ei hun ciang, bang hang in, limit
ding ih hiam? . Ei ii level tawh ih Mi te ih limit lo ding thu pi a,
mai lam thu sau pi ngaih sut na leh khual na tawh ih gel thei ding zong
thu pi sa ing. Zo mi Zo gam ci ci na pi in, tu lai tak a Zogam, ih
cih Chin State map bang neu ih sak ma mah lai tak a, Tedim , Tonzang ,
Cikha ciang khawng bek ih huam sak nop na thu in,bang hi maw hiam? Ei
ii thei na leh mu na in tua Area ciang khawng bek huam a hi leh ei sang
a, thu mu zaw leh thu thei zaw te makai sak in nung zui lel leng hoih
zaw lo ding diam ? Tedim, Tonzang, Cikha gam teng beh Self- Administered
division or Self- Administered Zone khawng a ih nei sawm
leh bang mah cih hun in Kawlgam level ah pan mun ki ciam ih ngah ngaih
kei ding hi. Hun vei
sa a hih zong tu lai tak a ih Mipil –Mi lian te ii pan mun en kik leng
Zogam , Zomi bup ai- represent dan a ong ki ngaih sut man a, ki ngah na
hi thei hi. Tua Zone neu no khat ai in pan mun lian pi pi te ong ki pia ngaih lo ding hi.
4.
Zomi ah ki gawm leh ki gawm lo ding tawh ki sai gen kik leng, Chin
Sate level sung a ah om sa code number te ih it ciang, ei ii deih thu
thei lo thu hi lo a, ih Pu ih Pa ten a ma uh thei na dan tawh Minam min
na pia khin hi, tua Minam min te ah, a om nai lo Zomi minnam min bang
nei sawm leng Native National min tawh ong san sak ding a hih leh hoih hi. A hih hang ( Native National ) Min tawh ong san sak lo a, Rohingya te nung khawng a ong koih sak sawm a, ei deih dan ahih thei tuan kei leh, ih nei sa code number teng mah zang lie lie lel leng?. A
Zo min mah deih ten tan ih hih ciat leh a om sa leh ih nei sa Code
number (421 ) na a Zo min mah zang
khawm thei leng thu ol pen ding hi. Tua ih zat thei na ding in, Khang
gui ki zom a, Min khel nuam lo Zo min bek a kem den Minam te zong pak
tawi na,leh lung dam ko na ih nei ding ki sam hi. A hih thei leh GZA Makai te bang in Palai ong sem in a om sa Zo min ih zat thei na ding in Zo gam khua pi a hi Kalay- Kawlpi khua ah Sail 20- 30 go in, Mi pi ki mu khop na, aan kuang im khawm na khat nei
in, U- Nau sang gam khat , Beh leh Phung khat ih hi na, Ciim Nuai pan
piang Zo mi Zo ta te ih hi na, ih tang thu, ih ngai na te sut khawm leng
ih ki san zaw lo na ding a thu om lo hi. Tu lai tak ( GZA ) Makai a ih
nei Dr. Simon Pau Khan En leh Bishop Felix Lian Khen Thang te nih bang ki tuam khen pak leng Zo te ma na hi zel hi. Tua Mipi ki mu khop na , aan kuang im khop na a sum vei teng khen peuh Lei tung bup Zo minam ki pawl na ten vai hawm leng piang
thei lua hi.
5. Hih a tung a No. 4. Na sung a ih gen thu khen peuh ih mual suak thei na ding in. No. 1. 2005, Yangon Tedim Baptist Church te ii Magazine sung ah Pu Thang Za
Tuan in, tu lai tak a, Zo a ki ci te ( Balzang Zotu) mang
lak a ah om man a Zo ki ci hi ah ci na thu , Tedim Baptist Church
Yangon te”n, thum na nei na pi Pu Thang Za Tuan in tu dong thum nuam lo
hi. Tua thu , ong thump hot hen.
2.
India gam Manipur a om ih Sang gam Thado-Kuki te leh Pai te te gal leh
sa a ah ki do lai tak in, bang ma thei lo ( Kul Lian ) Khua om Nu- Mei nau pang te a hi zong mun tuam tuam a om Pu Zo suan Zo ta te mimal ( 50 ) bang ZRA Gal kap ten That
lum , Kaap lum in si a, tu ni dong thum na nei nuam lo hi. Kuki- Thado
te leh Pai te ten ki lem na ong bawl lai tak un, Thado- Kuki Makai pan ,
ei U- Nau ki lem lo na hang in ih
Sang gam Zo te tung a ki sai lo pi khut khial ban khial kha maw ih hi
man in, thum na nei leng ci thu ah gen hang ZRA Makai Pu Thang Lian Pau
in bang ma pau lo dawng lo ci hi.
ZNC Makai – Pham sa Pu Go Gin leh ZNC/ ZCD Makai Pu Cin SianThang te
ii deih na leh tup na bul pi in bang hiam ci leh Sak leh Khang a om Zo
mi Zo ta te ki gawm khawm in tui bang luang khawm thei leng ci na hi in,
tu ni ciang mual khup zo nai lo hi, bang hang hiam ci leh
Mi pil Makai a ih nei sun sun khat leh nih ii thu khual lo na, thu muh
lo na hang na hi lel hi. Zomi te tui bang luang khawm in,
Sam gi
bang khen kei nih ih cih leh a tung a thu te ih Mi pil nei sun ten thu
khual na leh mai lam thu sua pi ngaih sut na tawh ong ham ciam un ci in,
ih Biak Pasian min tawh ong gen nuam ing.
Gen
khial a om leh ong mai sak un la, ih gen kha thu hoih no no te a hoih
lam in ong san sak un. No muh dan zong ong gen khia un. Ki kum to to lai
ni.
Lung dam.
Hang Khai milun
Greensboro, NC---
Dear Pu.Hang khai milun,
Nang beek in thu a tel thei ding kong sak leh...? Tel tawh tel loh tawh thu ong sung pawl nei na hih man in!-
Zomi pen Zo movement khat hi aa, na deih mah2 uh Zo orChin movement(opposite of Zo movement) pen Zo a su
phiat nuam zaan lam ciang (The first step of Lai movement) ong hi kha diah ei, lau huai sih ih ci thei diah ei ma?
Zo in ki ci som leeng MarkHauKhup pawl(Zote pawl khat )pen tu aa Zomi buai pih saang in a ki phal sak lo in NET
ong buai zaw lai ding. Zomi ih cih in ei kam phen kuul lo, Beh ki bangh, ngai na ki bangh- CIIM NUAI SUAN teng
(Sub tribes/ Clan) Eg. Sih zang ,Tei zang, Saizang, Dim, khua no, Zo , etc,..teng umbrallela (kawl lu khu/ Vai ni liap)
daan in ong khuh khawm ding cih na hi.
Topa thu pha tawh ih Zomi IDENTITY a gelh khia ngam/ zo ding in Tedim, Tonzang, Cikha gam pan a mi a ki sam zah
ki cing zo ding hi.Tua ahih man in Zomite ki muang lel hangh. Lung hiang nei dah vuau.
Dr. Pau Khan En, BishopDr.Lian Khen Thang te thu khual na leh a muh na uh a liat na te uh na theih sa uh ahih mah
bangh in a nung nong zuih theih ding uh pil na hi zaw hi.
Zomi cih pen taang tawng aa ei ki lawh na a hih mah bangh in kua mah Gen: Chin ki ci nuam laaite lang pangh na hi
peuh mah lo aa,ZOmi min tawh suak ta tak ih ki lawh theih khit ciang in a mau te tawh na ki naak sep khop sawm lua
zaw aa, a hi hi.Tua hun ciang in tu lai tak aa Va aak Utong ki neih( Baak bangh aa a leeng2) te pawl ong zum huai mah2
kha ding hi.
India lam ah 1997 kum laai aa KUKI(Thahdo,meitei?,zo)-ZOMI( Paite, Vaiphei, Simte, Tedim, naga? ) buai laai in Zote
pawl khat ki kau si phuum uh a hih man in ut loh pi in a si kha pawl om mah hi.Thau puak/zuak peuh, thu kan sak peuh in
leh a mi in zongh a huh/ pang om hi. Zomite pen Pasian in om pih ahih man in, a lum let mang pah uh hi.
Na tel nop tak2 leh ong dong in la, hih bang in NET khawng ah ong gelh nawn dah un.
India lam ah pham sa Pu Gou Gin phuat sa Zomi pen ki zom suak aa tu'n Zomi Council nuai ah UZO tawh ki gawm TRIBES 9
in khut ki leen in na seem khawm uh hi.
Kawlgam la pan tang tawng aa ih ki lawh na ih nam min Zomi pen PuHauGo ma kaih Khalkha lam a tam zaw te'n(1950 kum)
ong phuan kik uh aa, ih PuChin SianThang makai in ZNC, ZCD leh mi
nam it te'n CHIN pan ZOMI aa a kheel sawm ta hi hangh.
(Khalkha lam te pen a muan huai loh daan uh theih huai)
VA AK UTONG ki neih bangh in a gual zo lam2 ah taai hai hai hun hi nawn lo aa, ih hih na tawh ih ma ih khuat
khop hun ong tung ta ahih man in, ... BAAK BANGH IN KAWI LEEN NAWN LO in
ZOMI MAH CI TEN TAN NI EI!
Zomite NGAL HA PAAK SA TUM KIK LO EE maw "
Zomi, Zogam, Zolei...Topa thu pha
HenryKham SuanThang Tunglut
New Zealand
0278721318
