Wednesday, September 30, 2009

LAKAM pawlkhat

kha bang ciah..
khau bang sau..
siamsil nel zun...
siambang sin..
ling bangdoo..
len thel nah..
len lummeei..
luankhi bang siak hilo in...
luankhi bang nul hi zaw hi..
lo bangtul...
lo bang vil...
gal bang don..
thaangbang veh..
thangbang ko..
pat puan bang sia..
lawkta bang khuang hilo in..
lawkta bangtau...
mimva bang thum...
buh ar bang khuang..
va bang pil..
naang bang diah/duai..
gulbang vial...
khuai bang hang..
sa bang taa..
sa bang nolh..
zu bang leh..
ning bang khum...
nun bang khum..
buan bang siak...
phuh bang kho..
singbang gil...

LUNGDAM THUPUAK [MISSIONARIES]

LEITUNG MINAM KHEMPEUH UTNA GAM.

US pen Missionaries a tampen hong kipatkhiatna gam hi a, eikiang hong tun ciangin, "Topa, Mangpa" kici hi. Genthei takin Pasian tung ki-aapsa-in hong pai uh hi. Hong kithawi a kipan a haksa pen munah omzawh nangin gentheih kisin uh hi. Leitung gammong mipi batsap mihaipente teenna munah, thupha puaknuam leh pilna pianuam uh ahi hi. Tua bang munte pen a pautheiciang hibek a, ganhing tawh kim a nungtate ahi hi. Tuate lakah hong teng dingin kiging uh hi.

Sihna natna omlo hileh USA pen vantunggam naih hikhinzo hi. Hibang gamnuam pan a kipiakhia mite pen thupi simloh hithei lo hi. Pasian nawl phialmah bang-a zahtak cing ahi hi. Ganhingnote bangin hong pantah ding-a hong kuankhia uh ahi hi.

USA leh Europe gampan-a hong pai Pasian naseemte kangaihsut ciangin thupilua sa-in ngaihsut bei-in ka-om dedu thei hi. Kawl kumpi in, Missionary-te ciahkik dingin a sawl ciangin, a diakin RC Phongyi Father Topate bang in, ko kaluang uh phum ding-a hong kithawi hi ung, ci-in thum tangtang laimawk uh hi. Hih a tunga kagente pen USA leh gamthumna-a teengte nuntak kikhaihzia hong gennuam kahi hi.

USA i pai ciangin
Gamthumna panin US a tungmasate pen, mi-navaak pilnasaang Degree neizawdeuhte leh Biaknalam siapi gampua pialzo teng ahi hi. Tua bangmite pen eigam panin a laulo tengmah hipah hi. US visa hong ngah sawnsawn uh ciangin, kithupiseh lua ahihmanin, kibawm liailiai bek hi. US paihun hong tung petmah hi. Ih neihsunsun puan hoihpen kisilh hi. Gamthumna i gamciat pan kileengkhia petmah hi. Nai-24 sungin Los Angelis kitung hi. International Airport pen Kawlgam lobuang Thai bang nanopci lua khin hi. Ei genloh mikang khualzinte zong buaimahma hi. Transit counter contact dan haksa pen hi. Tualo amau buaise lo hi.

Pusuah phetin kuamahpeuh daileeng nuamin vakpah phangphang uh hi. Eipen mi zunbuuk eekbuukte pen muhngeite tawh kibanglo ahihmanin, mitkhak lela sa-in kizong hi. Ih pammah a ompen ekbuuk kisalo hi.

Gamthumna mite pen hong kithei phamahmah hi. Guahtui khamlo ankung bangin milakah hithilthel khatin ki-om hi. Mi 100 lakah Kawlgam panin khat bangbek kihelzo hi. Daileenbuk omna nangawn muthei paklo uh hi. Limlang ngentang tawh ki-um ahihmanin, a pangkhat "Toilet" ci- a lai ki-at pen maankawmsung panin amuh ciangin, painuamin maankawm peuh phudapdap uh hi. Khutsilna, dinsa-a zunthakna, ekthakna khempeuh eletronic system ngentang tawh ki control ahi hi.

Zunthakna pen dinsa-a kitha hi a, i gei-a ten amuhloh nangin kuak kiukiau-in kidaal a, neek tinten a thak ahi hi. Pasalte a man ciangin ama na adawn pei-in a khi kikangsak thei hamtang hi. Tua pen camera in nong zaihkhin a, kihei lianleh zuntuibuakna tui ging henhanin hong khah hi. Tua pen lau a thaltuk zong kitawmlo hi. Gam thumna cih ciangin Kawlgam pan-a paite sangin a nanghzaw tam mahmahlai hi. Ciangkanglo tawh a siak theilo om hi. A kuanggong a taat bang omlai zen sap hiveh aw. Tua pen gamthumna mipil aa kiciamteh officer ngentang ahi uh hi. Tuiduhte aadingin, siktawh kibawl peeng kiphut tuitau omkawikawi hi. Munkhat meek lehang tui hong leengviauviau hi. Tua kidawn hi. Kambal cih bang omlo ding a kibawl ahi hi. Pawlkhat ten a peengmuk muannuamin lingtantanin kithawi uh hi. Amekna mun theilo-in a khuampeuh beelvel thapai uh hi.

US itun ciangin azawng-ahau kilamdanglo-in Aircondition sungah ki-om hi. Alum-avot deih bangin kizang hi. Tua ciangin letmat khat a sah carpet tungah ki-om hi. Tuilum-tuivot deih bangbang kizang hi. Ekbuk pen kahkam kuang taw-ngakna kibawlin nuamtakin kitu hi. Pawlkhatte Shower kisilna sungah kisil dingin pai hi. A tuihong theilo-in naikhat phial sawt hi. Hipa sawt si e, icihleh a tui hong theilo nahi khong hi. Tui ahon ciangin tuisa hong kha-a, tuamah dingsa-in sampulh liangin kisil zong om uh hi. Tuivotlam hongkhate pen sawtzong kisil zolo-in liingtantanin hong pusuak uh hi. Mikangte pen tuibuk shower a kisil ciangin nuamsa-in lasa kawmin kisil uh hi. Gamthumna pan aate pen ngalbu sun bangin cimawh mahmah uh hi.

Bangzahin kicingin nuammah leh zong, American-inn a nuampen nangawm gamthumnate omna khempeuh pen buhtulak aa teng kibang hi. Pawlkhat ten a khaksawh la-in zuakpang deng ek hi. Pawlkhat ten a dinsa-in zuntha uh hi. Akiim a pam zunniingnamin om hi. Naupangte diaper teenglopi-in khahkhia uh hi. Carpet tungah a zun thasuk lel hi. Ektha hi. Laidal khat la-in siakmaih suk hi. Ek bang dingdengin carpet keu hi. Carpet sawpdan, inn puahdan kitheilo hi. Zato nurse te hong pai ciangin lutzo peuhmahlo-in hawkbeba in tai uh hi.

Nasep zongin applicationform vapialei sap hi. Nasephoih lamen in ngak phiauphuau uh hi. Khatvei beek kisamkik lo hi. Kisam sunsun ama lamet bang nahi lo hi. Ekbuuk ah kaipah lenglengin, silsak uh hi. Tua nangawn siltheilo lai hizen. Thumanglo, a kitawpsak khatpen mundang nasep ngahkik ding haksa mahmah hi. Ama paikhiatna Company te phone tawh dong uh hi. Apil mahmah pauban bei pawlkhat nasep mulo tamlua mahmah hi. Innlam aaten hong lamen beklo-in ih gambuppi in hong mitsuan ahi hi, hanciam ni.

Pawlkhatte kiniamkhiatin a kipia bangbang sem kenken uh-a, kumkhat sungin innlam aa sanggamte nangawn thau lihliah uh hi. Inviromental Service innpuah innphiat nasep pen zaneu mahmah ahi hangin neuseh ding hilo hi.Tua tawh mikhempeuh kipanin siamtek leh hoih ding hi. Sianthona leh Living Standard hong tawisang ding pilna bulpi higige hi. USA pen mihoihte leh thanuamte aadingin hoih hi. Kum tampipi omkhin a, innsaap zolo tampi om hi. Mipang beel a om tampi om hi. Eimi a tamzaw company setzung cih khawngah qualify lo ihihmanin Sushi seem kitamzaw hi. Sianthona, vansendan, hunmanna aa kipan a tuamtuamah cinlgo ihihmanin, tua zong Company in a lakkik tam mahmahlai hi. Tua khempeuh zong hanciam huai mahmah hi.

Refugees tawh hong tungte diakdiak Benefit tawh lungkim uh hi. Kokiangah Zomi namkim om hi. Foodstamps tawh zune nuam zong om hi. Counter aaten report napia pah hi. Zune-in apartment khawngah kitawng uh hi. 911 bang sammun sim zawzen uh hi. Tua bang case neite pen citizen ngahlo thei hi.

Hong lutcil pawlkhat pen ama status zong ngaihsunlo-in kiteisak kuamah zahlo a kokziahziah pawlkhat om hi. Tuate bang kidop huai mahmah hi. Chinese Store ah manager kasep laitakin, Korea numei khat leh Sente khat hong kitawng uh hi. Citizen khat in right tampi nei hi. Citizen ngahnailo khat in, mikhat thubawl theilo hi. Korea nu pen citizen a ngahzawh kum tampi hikhin hi. Senpa pen bangmah hinailo hi. Korea nu in, " Kei kua cih nong thei hiam? " ci hi. Senpa in," Nangpen piggy woman" cikikin gualzo kisa mahmah hi. USA citizen khat in a gamsung mihoihlo a omleh report piaktheihna nei hi. INS hopih hi. Tuapa a zanzanin hong kituahkhia hi. Ei dinmun theihsiam leng suahtakna nokhat zong ahi hi. Mi i thusimloh khat pen, zumthu nainganzi thu a nathuklut mahmah khat zong nahi thei hi. Kua cih natheihkim keileh kidawm zaw mai in.

Innkuansung nupa omzia pen Gamthumnate leh US kikhai mahmah hi. US pen " Land of the Laws" kici hi. Nupa kikaal, tate leh Nu leh Pate kikaal omzia kithuhilhzia pen Domestic Laws tawh ki control hi. Domestic Laws pen US in khauhlet mahmah hi. Eigam ngeina khahsuah lo-a a zite simmawhin ahihphaiphai vial khawngte thong sungah zankhatkhat kikhum dengdang tammahmah hi. Tuate Gamthumna pan ngentang ahi hi. USA ah zi leh ta kisaat theilo hi. I hilhzawh keileh, 911 sam a hilhsak ahi hi. Ei neihsa hitah ci-in kitomin naneihsa susia lecin, hong kiman ding ahi hi. Taangthu kiciamteh a tua tungtawnin i nget khatpeuhpeuh hong ngaihsun ahi hi.

Kidawm ciat ni. Ei khangpen lutang tawh kiphul ahihmanin haksaatna tampi om hi. Ih tute hun ciangin gammi mah bangin hong khuasa ding uh hi. Anduh gilkial a gambeel ihi hi. Kiniamkhiat ni.



Thang Siangh. zogampalpi@yahoo.com

Tuesday, September 29, 2009

Pa Langh Sawm Mang

ZOLAI SIAM, LAI AT SIAM MAHMAH, ZOLAI TAMPI TAK A GELH; PA LANGH SAWM MANG GUALNAM
===
Zomi a kua maciat:

SDA Pawlpi makai khat Pr. Langh Sawm Mang Gualnam in September 27, 2009, ni tak nai 3:30 (MST) pawl aa a tenna Yangon khua pan a hong nusiatna hang in ki dah mahmah hi. Sia Mang peen Kapteel khua aa Pu Tual Thawng Gualnam ii tapa khat ahi hi. Khangno mahmah pawl khat leh SDA pawlpi sung aa a lut thak pawl khat cih loh buang Pr. Langh Sawm Mang or Sia Mang a thei lo Zomi SDA pawlpi mi om lophial ding in ka um hi.

Sia Mang in a hong nusiat peen SDA Pawlpi mite bek hi lo, Zomi a kua maciat ading in supna khat ahihmanin Zomi a kua maciat ii sim theih ding in net tuamtuam sung ah ka theih khak sun ama thu tomno khat iin hong theh khia ingh. Gelh khialh leh a kicing lo a om leh nong telsiam nang un hong thuum masa ingh.

Sia Mang in Cikha, Tedim, Tonzang, Singunau, Maymyo, Moulemein leh Yangon khua te ah SDA pawlpi khantoh nading in a sep theih zah iin hanciam aa a mapang khat ahi hi. Sia Mang te innkuan tawh ka kithuah masakna peen Tedim khua aa Assistant Pastor aa a hong om akipan a kithuah khawm toto ka hi uh hi. Pr. Kip Za Nang peen Senior Pastor aa a hong om laai tak aa Sia Mang peen Assistant Pastor aa a hong om ahi hi. Sia Mang in Cikha ah evangelist ding iin a na sep kipan hi. Tua pan Tedim ah Assistant Pastor, Tonzang ah church pastor, Singunau sang ah Principal, Maymyo Section (Mission) office aa Department tuamtuam te ah a hunhun iin Director pan mun len zel, Yangon ah Voice Of Prophecy School Principal, Southeast Mission, Moulmein ah Mission President, cih bang iin SDA Pawlpi sung ah makai lutang iin mapang kawikawi hi. Sia Mang' thu ka ngaihsut khak sim iin Sia Mang leh a nuai aa thu thum teng ka gawm khawm kha den hi.

1. Khangno te ading a deihsak mahmah Sia Mang
Kei mimal ii phutkhakna tawh kituak iin pawlpi sia ka kithuahpih khak khempeuh lak ah khangno te a ding a deihsak mahmah phadiak khat hi ci in ka ciamteh hi. Ka tel lian nawn loh hang iin 1970-1977 kikaal sung pawl iin Tedim ah a hong om uh hi. Kaal sim iin MV (Missionary Volunteer) tu hun iin AY (Adventist Youth) a kici khangno kikhop hun hong neih pih tawntung aa tua kikhop sung ah MV honors ci aa club tuamtuam Friends, Companion, Adventurer, Guide, Master Guide, ih cih te a banban iin hong matutpih iin tua hun aa Tedim pan aa a khangto SDA khangno te iin ih pawlpi thu leh Pasian thu kithei tuam mahmah hi. Ama hanciamna hang iin SDA pawlpi leh khangno te khangto khanghlo tuam mahmah uh hi.

2. Aw hoih iin la a siam mahmah Sia Mang
Sia Mang peen la siam mawkmawk bek hi lo iin a aw ngaih, aw lian leh awpi nei iin amah tawh la sa khawm leng ei zongh la siam khat a kisa thei phial khat iin hong om sak thei hi. Sia Mang peen la kin leh la siam khat ahih zah khat iin a khut tawh a gelh ngiatngiat, tonic solfa leh a tah khempeuh hoih tak aa a cing aa a tei la bu tampi nei hi. Tua hun laai te iin solfa tawh a kibawl tu laai aa ih ZBC la bu te zongh om nai lo iin Tedim la bu neu kiukeu, solfa kithuah lo te bek Zo mi te in ih neih ih zat hun laai ahi hi. Hih ZBC la bawlna leh puah phatna te ah zongh Pr. Langh Sawm Mang mapang mahmah hi. Kei zongh solfa siam nuam leh la ka siam loh hang in la sak a uuk khat kahihmanin Sia Mang kiang pan a la bu te kawm iin solfa leh a tah tawh Christian la tuamtuam te ka khut tawh tei ngelhngelh iin sin zelzel kahihmanin tonic solfa tawh la hoih tak ka sak theih peen Sia Mang kiang pan ka ngah pilna khat ahi hi. Hih thu hang in Sia Mang tung ah ka lungdam mahmah hi. Sia Mang te innkuan Tedim ah a hong om sung iin Church choir hong neih pih den iin pulpit gei ah Church Choir seat ci iin tutphah sau nih or thum kikoih den ahi hi. Sia Mang hong makaihna nuai aa Lawibual (Tedim ) SDA Church ah kum 10 khawng ka phak laai akipan church choir ah kihel den iin tenor a sa den ka hi hi. Kei bek hi lo, khangno numei pasal tampi tak iin Sia Mang pattahna hang iin siamna a ngah om ding in ka lamen hi.

3. Laisiam iin lai tei siam mahmah Sia Mang
Sia Mang in leitung aa lai tan saang pi pi nei lo hi ci lengg khial iin ka ki um kei hi. Taungo, Kyauktaing, pan tan 10 a zawh khit ciang in Myaungmya SDA Bible Seminary pan kum 2 course tawh sia a sem khat a hi hi. Ahizongh'n Sia Mang zah iin lai tei siam SDA pawlpi sung ah om nai lo kha ding hi. A siam a om zong in Sia Mang bang iin a siamna a zangh khat zongh om nai lo hi ci lengg kikhial lo ding hi. Sia Mang in kha 3 hal sim aa a ki bawl Sabbath School lesson khempeuh, a nuntakna a bei ni dong mah a tei ngelhngelh ahi hi. Tua bek hi lo iin Christo Kiang Zuatna (Steps To Christ) akipan lai bu tuamtuam te leh Adventist La Bu cih te khawng tampi bawl khia hi.

Hi bang aa a pawlpi a khantoh nading a kin, a hanciam, Zomi khangno te a ding a deih sak, Zomi Literature ah contribution tampi a nei Sia Mang (Langh Sawm Mang) in a hong nusiat na hangin Zomi SDA pawlpi mi te hi ta leh Zomi bup adingin supna lian pi khat ahihmanin ih dah mahmah hi.

Lai gelh,


Mungno (Gin Sian Mung Gualnam)
Riverside, California

Wednesday, September 16, 2009

Tedimmi

by; Suang Khen Pau; 2009 Sept 15.
--
Dear Laisimte,

I pu i pate hun lai-a kipanin ei mite pen min deih phadiak minamte khat ihi hi. Tu sung khawng teng lai-at pawlkhatte' thului ka sim ciangin Chin deihlohna, Tedim muhdahna tampi om ka sa hi. Hih thute i khinkhai ciangin i lungsim picing nailo ahihna hong kipholaklak tawh kibang ka sa hi. Pawlkhatte bangin Chin deihlo cih thadah Tedim ci-a kilo khempeuh hong mudah sawm mawk ahih manin ngaihsuthuai ding hi.Hitler in a minamte a it manin Jews-te muhdah cih pen a hoihloh zia leitung tangthu in hong hilh ka sa hi. Tua hi a, hih thu tawh kisai-in ka lung hihmawhna lian ahih manin tawm khat ka hong kum nuam hi. Mihing pen i lungsim a tuamtek hi aa, i gial a kibat kei leh zong kitelsiam leng ut ing.

1)Tedim Mi: Pawlkhatte in Tedim mi omlo, Tedimte om bek hi, cih bangin hong suuttek uh hi. Yangon mi omlo, Yangon-te om cih bangin gentehna zang aa, telnop simtham hi. Ahi zongin ei mite' lai-at pawlkhat siksanin ka hong kum ding hi. Nidangin i pu i pate ukpi hunin a kiuk lai tak-in Sihzang, Kam Hau, Sukte-in na kikhen uh a, uk 3 kisuah hi hang.Tua ki-ukna zui-in Sihzang, Kam Hau, Sukte, ci-in kiminvawh hi. Mangkang kumpi in Kawlgam sung khempeuh(Zogam kihel) hong lak uh 1885 kum-a kipan tua uk 3 teng khat hong suahin Tedim ah vuandok zum phutin tua panin hong uk a, Tedim- gam sunga tengte khempeuh "Tedim mi" kici hi ci-in, kigelh hi(Rev Gho Khan Dal, Tedim Sangpi Jubilee Magazine). Tedim mi omlo a cite in Tedim pau om cikil bilbel hi hang. Tedim mi om kei leh Tedim pau om thei ding ahiam? Mihing leh kampau koi piang masa zaw ding? Ngaihsut huai simtham ding hi.

2) Tedim Pau: Cope Topa pen Tedim khuapi hong tun taktak pen 1910 kum November kha sung hi. Tua laitak-in Tedim gama kizang pau pen tu-a Tedim pau i cih lian pen hihtuak nailo hi. Cope Topa in Tedim kim aa, khua pawlkhat(Khua nga kici) panin mite samin pausak aa, ahi zongin a awsuah uh kilamdang tek hih tuak hi. Tua a kibanglote laka a kivalak, a kibang zawdeuh teng la-in, Tedim pau hong piang hi ci-in Khanglui thutheihte'n gen uh hi.

3) Tedim Lai : Cope Topa Tedim hong tun ciangin lai hong bawlsak aa, Roman alphabet bulphuh-in , tu ni dongin "Zolai" ci-in min a vawh ihi hi. Tua a bawl lai pen baihlua kisa ahih manin 'nisagih lai 'zong kici hi. Tua a bawl tu-a i Zolai tawh Tedim gamah thu a kitheih nadingin lai hawm khat hong nei a, a min " Tedim Thukizakna" ci hi. Tua hi a, a taktak-in Zolai i cih sangin Tedim lai cileng Cope Topa hong bawlsak tawh kituak zaw mai ding a, tu-a Zolai i cihcih pen Tedim lai cileng kilawmzaw mai ding aa, zong Zolai sangin upa zaw kha ding hi.Zomi i cih ciangin Khamtung gam leh India gama i sanggam pawlkhatte dong huam a, amaute in zong lai na neitek uh ahih manin Zolai cih sangin Tedim Lai cileng a kilawmzaw ding khat hi.

4) Tedim Gam: Tedim ih cih ciangin pawlkhat in tu laitak-a Tedim khuapi-aa teng tengbek dingin kingaisun hi. Khamtung gam i tuncilna Ciimnuai hi a, tua-ah khang giat kiteng hi. Tua sung-a i tenna-ah Gamsai lak-a tengte Saizang, Tei laka tengte Teizang cih bangin kiminlawh hi, kici hi( Dr C Thang Za Tuan). 1965 kuma Revolutionary Council in Tedim gam hong phelkhap a, Tonzang Tsp hong pia hi. Tu-ma deuh a sawt nailo diak-in Cikha zong Sub-township pia hi. Tua hi a, Tedim gam i cih ciangin tu laitak-a Tedim, Tonzang, leh Cikha kihel hi cih ih phawk tawntung ding hong thupi ding hi.

5)Tedim Mi= Zomi: Zomi tangthu kante' lai pawlkhat ka sim ciangin Zomi cih hong pianna pen Sengam-a Zou /Yo Dynasty cih na om ngei-a, tua hun sung panin a pusuakte pen Zou/Zo/Yo kici hi cih pen, kilang mahmah hi(ZCLS bawl Zomi leh ngeina Laibu sung).Tua bang hi mawk leh Zomi i kicihcih zong bulkip tuan ding a hiam? Pagan dynasty om ngei a, Pagan mi cih omlo zel hi. Tedim zong mum min hi ngei a, Tedim mi omlo i cih leh Zomi zong om theituan ding hiam? Tua bang dan hi mawk leh Tedim mi is equal to Zomi a cinuam ka hi hi.Zomite sungah anthropologist, historian om nailo i hih manin Zomi thu zong i atat tei hangin muantak ding om nai tuanlo hi.

6) Tedim i Thupitna: Zomite pen biakna vai-in philbang zangbangin kikhenin, unau-pata kitelkhial hanga i Jerusalem kulhpi a kicip laitak hi cileng kikhial khollo kha dingin ngaihsun ing. Tua manin Tedim cih min pen kingai khollo hi leh kilawm hi. Tedim pen ei mite khuapi hi a, Tedim kam-a kigeilh Lai Siangtho, Labute, Tedim Lai Siangtho, Labu kici ngiat hi. Zomite' khuapi khat ahi Lamka ah Tedim Road na om mawk hi. Ei Zomi kici-in ih pak liulau lai tak-in Kawlgam sung-a mite leh leitung-a om mun dangdang panaa hong pai mite in Tedim- Chin cih bang peuhin hong theizawsop hi.Tua bang kawmkal ah i gam sungah a om lai-un i minam vei ngeilo na pi, mundang gamdang khawng i tun ciangin tawmlua ihih manin i identity bulphuh luat nop main minam kiveisak hon khatte in Tedim cih peuhmah muhdah sawm zenzen uh hi. Tua bang mite' thu na kan taktak leh cin Zomi a kiveisak uh hangin, a u leh a nau, a beh a phung, a khua a tui hong phawkkhollo lai ding uh hi. Tedim pen khat leh nih thu tawh kiphiat zo lo kha ding hi. Mailam ah mite in Tedim-Chin in hong theizaw hamtang ding hi, na ngaihsun gige lecin. Tua ahih manin hihte zong a thu paizia zui-in i kan ciuciau ding kisam ve ding hi. Ei Tedim lamte min deihte hi hang i cihsa mah bangin ZBC ah( a diakin Tuiphum) i kipawl lai-in Zomi leh Chin cih min vai-in ZBC buai mahmah ngei hi. Zo deih teng in paikhiat san hang a, Lamka-a om i sanggamte bang bilbel in Chin deihzaw ahih manin( a thu dangdang zong om kha ding) a biakna kipawlna uh Chin Baptist Association( CBA) na ci lehbung zel uh.ZBC hunlai in, Tedim leh a dangte Zomi le Chin vai-in a buai hi hang a, tu-in Tedim ciatciat i buaita hi(Zonet sunga laite sim in). Dahhuai mahmah sang.

7) Zomi leh Tedim Khentel huai: Zomi i cih ciangin Khamtung gama om mi khempeuh a huam aa kigen hi ci-in' theihna hi. Bek tham lo-in India a om i sanggamte ahi Mizo, Thahdo, Vaiphei etc cih dong ah a huam hi. A hi zongin tu lamlam ciangin Zomi pen Tedim gama om teng bek a suah ding dan khatin thu gingging ka sa hi. I bukmun khat ding hi zaw aa, neusak huai lo zaw hi. Zomi i kicih manin tu ni dongin bang hamphatna ngah i hiam?Tedim i kicih manin zong bang sup pukpuk nading om ahia? Miten Chin hong cih manin bang suplawh i hia?Chin i kicih noploh manin bang hamphat lawh pukpulk i hia?Zogam lasiam JK Kam in 'Mehthuk leh Bokbawn 'na cingei hi. Zomi leh Tedim i khen theih kei leh ih supna tam zaw ding a, tua bang hun hong tunsimin mite lungdam in a khut uh sialki bangin na tum lel ding hi.

8) Minam it Manin Mite Mudah kei ni: Leitungah gallesa a piangna thu a kikankan ciang in minam vai leh biakna vai hangin a piang tampen hi kici hi. Zomi ahihkeileh Tedim mi i vei manin mite muhdah ding hilo hi. Tua pen politics hilo hi. I minam i vei taktak leh i minam khangtoh nadingin sep ding hi lel hi. Ih hamsat ciangin kipanpih ding hi lel hi. Ulenaute phawk ding hi zaw hi. Behlephung khuituah aa, i van ding ahi hi. Ih khua i tui phawk ding ahi hi. Zogam leh Tedim gamah a kisap penpen khantohna hi zaw hi.I gam tulta hi. I gam kitaisansa hi. Pu Hau Za
Cin, la na phuak a, (a) Ih gam tulta, setang cing nawnlo, louphok pak leh tuamtai po ta (b) Louphawk paak leh tuamtai pota, i ngaihtente'n lah Thangmual khuam ciaiciai, na ci hi.

I lungsim a kibat kei leh ih sanziate suakta tak-a kikup lai ding hi a, ahi zongin kiko gawpgawnate pelhhuai ding hi.

Saturday, September 12, 2009

ZOLAI SIMBU

ZOLAI SIMBU (THE ZOLAI OWL)

ZOLAI SIMBU THU PIANZIA PDF Print E-mail
Articles - Zomi Section
Friday, 11 September 2009 09:50

- Pa T. Suan Khan Mang
Thupatna :
Zogam ah Zolai i zatzawh tu-in kum sawm sagih hong cing ta hi.
Tua ahih manin khang khat bang pha ta a, i Zolai pen a picin mahmah hun ding hong tung ta hi. Zagamah Zolai a kisin pat kumleh a kha a thei kha zong tampitak nungta lai hi. Khangluite in lai tawh thu ciptehna nana bawl lo uh ahihmanin, tulai taka kum60 gual leh a tungsiahte in a suah kumle khate a kicianin thei lo uh hi. Lai kician lai gina a neite inminampicing suak uh a, eite zong i lai a thupisim, a thupibawl i suah nadingin i Zolai simbu thupizia i theih tek ding kisamhi.
Laibu inminamkhat ahih kei leh gamkhat ii ginatna, hoihna, ngeina lam leh lai lam khantohna tuamtuam hong kilangsak hi. Zomite in laibu i hau nai het kei hi. Kumpi sungah Zolai simbu tan li ciang bek kisin a, sang lai simbu adang tuamtuam i nei zo nai kei hi. Biakna lamte hong hat-in, i neihloh a kiphamawh Lai Siangtho leh Labute banah Lai Siangtho tawh kisai adang hilhcianbu tuamtuam leh thukizakna laihawmtuamtuamhong bawlkhia zo uh a, lungdamhuai mahmah hi.
Zomite in a beisa hun lai in lai i na neihloh manin kum1850A.D ma a thute bang pen upmawh vive tawh kigen ahi hi. Tua nunglam tangthu zongMikangmi, Zogama gamkeekmasate ahi Pu H.NTuck leh Bertram S. Carey-te in ?The Chin Hills? cih laibu sungah a na ciaptehsakmanin a kithei zo thu tampi omhi.Tua ahihmaninlai i neih i khuaphawk a kipan Zogamah ki-ukna, cidamna, ngeina, biakna leh lokhawhna thute a kipan thu tuamtuamte akum akumin ciaptehhuai mahmah hi. Zolai simbu i neih zong Zomite adingin thumuhna leh khantohna namkhat hong suak ahihmanin Zolai simbu ii tangthu ka kanzawh tantan kong gelhkhia hi.
Pu Pau Cin Hau Lai :
Zomite in tulai takinRoman laimal zangin Zolai i at zenzen hangin ei sungmahmah panin lai na kinei ahih manin a angtanhuai mahmah thu khat ahi hi. Tua pen tulai takin Pu Pau Cin Hau lai kici a, Laipian Pau Cin Hau pawlte in a zang uh hi.
Kum 1896 - 98 kikal hun sungin, Tedimkhuapi a suak, Lailui khua a teng ?Laipian Pu Pau Cin Hau? in Sen (Chinese) lai bangin laimal khat kammal khat a suak laimal 1051 tawh ZO TUAL LAI nana phuak in tan guk ciang dong na omsak hi.
(a) Tan khatna bu Ii bu laimal 168
(b) Tan nihna buMin bu liamal 171
(c) Tan thumna Dongleng bu laimal 156
(d) Tan lina Lunsia bu laimal 246
(e) Tan ngana Thatuk bu laimal 146
(f) Tan gukna Thuamzung bu laimal 164 Laimal buppi 1051
Mang Zo Lai :
Kum 1896 tak ciangin Mikang mi ahi Surgeon Major A.E.G Newland in Haka lai na phuan masa hi. Amah pen Mikangte? lakah Zomi (Haka) tawh a kiteeng masapen ahi hi. SangmangA.E Carson inMajorNewland hong zomto leuleu a,Tedim, Falam(Laizo) lai,Haka laite a laimal (Romannized Script) tawh hong bawlkhia hi.
Rev. J.H Cope in lai bawl ding a kipat main Tedim kam sinnuam ahih manin, Zagam a Tuiphum Tapidaw suak masa pen Pu Thuam Hang leh Pu Pau Suan-te Haka ah samin, kihilhsak hi. Amaute gel pen Sihzang kampaute hi uh a, Sihzang kam bek pau thei uh ahih manin Sihzang kambek na hilh thei uh hi.Tua ahihmanin Sangmang J.H Cope in Tedim gam sung kam nam tampi lakah Sihzang kama theih masak pen ahi hi. Tua ban ah Zogam sung sangmangte lakah Haka, Laizo, Teizang, Sihzang, Saizang leh Tedim kama a pau thei amah bek om hi. Tua hi a, kum 1908-10 sungin, Cope topa in Tedim(Sihzang) kamtawh laimai 40 a pha (dal sawmnih a dim) laibu khat Haka khua panin na bawlkhia hi.
Tedim gam-a Taangkam ding :
1910 kum-inTedimah Rev. J.HCope a hong omtoh ciangin laibu bawlkhiat ding zong a hong om toto hi. Tedim gam sungah pau nam tuamtuam a om lam hong thei a, bang kampau tawh lai kigelh leh taangzai thei pen ding hiam cih hong ngaihsun hi. Tedim gam (tulai taka Tedim gam & Tonzang gam) sung teng mun khempeuh pha kawikawi a, laibu sunga kampau zat ding tawh kisai inTedimVuandok zumah thu kikupna 1919 kum-in kibawl hi.
Tedim gam buppi Hausa lian teng, Tedim Vuandok zumah a thu kikupna uh, Pu Ngul Lang i ciaptehna pen hih anuaia bang ahi hi:
Hih thu kikupna sungah Sihzang kamzang ding a kicihtak ciangin;
Hiangzang khua hausa Pu Zam Khaw Thang (Thahdo kam zang),Hangken hausa PuKamPum(Thahdo kamzang), Phaitu khua hausa Mantuang namPuKhan Thawng (Zo kamzang), Salzang khua hausa Pu Zaang Khaw Lian (Zo kamzang), Tuimui khau hausa Guite nam PuMang Za Thang (Paite kamzang) leh Haiciin khua hausa Pu Tual Pum(Paite kamzang)-te in Sihzang kamtel kei ung ciin nial uh hi.A tel lo takpi mah uh hiam ciin Sihzang kam tawh kihopih a, tel zolo takpi uh hi. Tua thu kikupna sungah Tedimkama zang diak khua ahi : Tedim, Ngennung, Haupi, Gawngmual, Leilum, Lezang, Tongsial,Lamzang, Lailui,Mawngken, Kahgen,Taaklam, Tonzang,Tungtuan g,Anlang, Gamlai,Khuaimual leh Seitual khua pana taangmi a pai hausa leh upate a pau khat beek omvet loin, Sihzang pau zat ding lah nial lo,Tedim pau zat ding zong kamkupna neihpih tuan lo uh hi.Hih hunin Zogam ukna pen Magwe Menzi khutnuai ah om hi. Hih bang teng
hangin Tedim kam tawh Zolai simbu bawl ding thu khensatna hong om hi.
Hih bangin thukhensatna hang bek tawh Tedim kam pen Tedim gambup ah Taangkam-a a kizang hi loin, Tedimkampen Tedimgam sunga kampau omteng kigawmkhawm a hong piang ahihna Zomi Magazine 1980 kuma kibawl Tg. Askepee? (Pa Sian Khan Pau) i at laimai 89-92 na ah hih bangin na gelh hi.Nidang laiin Ciimnuai piang mite kampau namguk ahi : Teizang kam, Saizang kam, Thahdo kam,Vaiphei kam, Guite kam leh Zo kam paute na teeng khawm uh hi.Amaute in Dawi biakna Tual khat bek zangh uh hi. Hih bang teenkhopna panin pau nam tuam khat piangkhia a, tua pen Tedim
kam(Koine-Tedim) kici tulai-a Zolai simbu kigelh pen ahi hi. Tedim pau ah pau namkim kigawm pen ahih manin Tedim gambup (tulai Tedim leh Tonzang gam kigawm) ah taangkam (common dialect) hong suak hi.
TedimkamtawhZolai simbu khet ding khensatna a omkhit ciangin Rev. J.H Cope in hih anuaia sang lai simbu teng hong bawlkhia hi.
(a) Nate thubu (Gen. Science) bu 4 Tan 1-4
(b) Cidamna thubu (Hygiene) bu 3 Tan 2-4
(c) Ganan bu (Arithmetic) bu 4 Tan 1-4
(d) Zolai simbu (Reader) bu 4 Tan 1-4
Cope topa in laisimbu nam15 hong bawlsak a, hih laisimbute Tedim gambup ah 1924 June sang hon panin kizang toto hi. 1952-53 kum dong a bukim-in kizang kisimto suak a, kum 28 sung Rev. J.H Cope gelhsa laibute kheelna, puahna om lo hi. A kisap leh khetbeh bekin kizangzang hi. 1953 kum June kha sang hon a kipanin Zolai simbu (Reader) teng losiah a bu dang teng kizang nawn loin, Kawllai a kigelh kumpite? geelna bangin (Prescribed Text) kizang ta hi. Cope topa bawlsa Zolai simbu teng 1970-71 dong kizang a, tua ahihmanin 1924 pan 1971 dong kum47 sung puahpha lo, khiamlo, behlap loin kizang to suak hi. 1971 kumin Tan langte? zat ding laisimbu a thak kibawl a, adangteng kizang suaksuak lai hi. Lai simbu a khenkik ding tavuan la omlo ahihmanin 1964 leh 1976 kikal kum12 sung tengTan nih pan Tan li dong Zolai sim bu zat ding om lo hi. Kum 12 sung lai simbu zat ding a omlohna ii guipi pen tulai a khangnote in kithuak hi.
Zogam bup ading Zolai Simbu :
Taw-lan-ye kawngcil (Revolutionary Council) kah zawh ciangin Zogambuppi ah Pautaang deihna tawh Zolai simbu a kithukhat (uniform) ding deihna omngei hi.Tua tawh kizawmin, 1964 kuma kipan Zolai simbu puahphat ding vaihawmna kinei hi. Siapi Pu P.GinKhaw Thang B.A., B.Ed., B.E.S leh Pu Mang Khaw Nang B.A., B.Ed.-te sang lam pan mawhpua zawdeuhin hong semkhia masa uh hi. Tua baan zomin, 1967 kumciangin Siapi Pu Pau Do Nang B.A., B.Ed. in hong zomto leuleu in ChinAffairs Council zum,Haka ah puak dingin Tan lang pan Tan li dong na khenkhia uh hi. 1970 kumciangin Siapi Pa Vungh Cin Thang B.A., (Ed.); B.Ed., B.E.S in tavuan hong la hi.
1964 pan 1970 kum ciang kum 7 sung puahna leh kikupna leh Zogambup Lai simbu kithukhat nading deihna tawh mainawt theina omloin, hunte pammaih takin hong beito hi.Hih hun sunginKawllai mal tawh Zolai gelh ding deihna peuh hong omnenuk se lai hi.
Zolai simbu khatvei puahna :
1970 kumDecember kha tak cianginTan langZolai simbu puahkik
khatveina kinei a, 1971 kumJune kha ciangin kizang pah hi. Lai simbu puahna ah a kihel teng :
1) Pa Vungh Cin Thang B.A., B.Ed., B.E.S.
2) Pa Mang Khaw Nang B.A., B.Ed., (sizo)
3) Pa Dam Khaw Hau B.A. (sizo)
4) Pa Gin Za Kham B.Ag.
5) Pa Theu Za Kap B.A(Ed), B.Ed.
6) Pa Dal Za Khup (Mem. of Chin State People Inspectorate, Haka)
7) Pa Khai Za Kham
8) Pa Tawng Khaw Thang (Sang sia pension)
9) Pa Kam Khan Thang - 3, Ngennung khua
10) Pa L.M. Peter Khup Lam Thang
11) Pa H. Gin En Cin (gec)
12) Pa Kham Go Pau B.Sc. (Zoology)
13) Pa Ngul Khaw Pau
14) Pa Cin Za Thawn Limsuai
15) Pa Cin Khan Vungh Limsuai
16) Pa Let Khan Hang (sizo)-te ahi uh hi.
Tan lang bu ah Sinna (lesson) 21 dong kikoih in Sinna khat sungah laigual giat pan sawmle nih ciang kikoih hi.
Nihvei puahna :
1975 kumciangin Zolai Tan lang bu a nihveina puahphatna kinei kik leuleu hi. Tua a kihel teng :-
1) Pa Lam Za Tinh B.A(Ed.), B.Ed.
2) Pa Vum Za Dal B.A., Dip Ed.
3) Pa Suan Khan Mang B.Sc(Physics) , Dip. Ed.
4) Pa L.M. Peter Khup Lam Mang
5) Pa Thawng Khaw Thang
6) Pa Kam Khan Thang (3) Ngennung
7) Pa H. Gin En Cin -te ahi uh hi.
Tan lang bu bawl na?ngin Sia Khup LamThang tavuan kipia hi. Sia Lam Thang in a limteng block a bawl dingin (1) Tg. Thang Khan Suan (Sakollam), (2) Tg. Sian Za Thawng (Sakollam), (3) Tg.Cin Lian Thang (Myoma)-te limna suaisak hi. Lim suiahsa teng pen Mandalay University a sia sem Pa J. Hang Khan Pau (Tonzang), B.Sc(Geol), GeologyDepartment in block bawl tavuan la hi.Alimte block a bawlna leh laidal haksatna, thu kizakna a gamlatnate hangin 1976 kumsang hon cianga zat dingin kibawlkhia zo pan hi. Hih Tan lang laibu bekbek tawh sumKs. 10,000/- phial bei hi.AsumbulpiKs. 7,000/- kisampen Pa LamZaTinh in kumnih sung taang ding haksatna
tampi kawmkal pan hong zangsak a, hih lai tawh lungdamciaptehna ka bawl hi. Laibu pen Kalaymyo Catholic Press ah Manager Pa Tuang Khan Thang? hanciampihna tawh bu 4,000 kibawl hi. 1976 kumsungin laibuTan khat panTan li dong bawlna sung ah kawmitite? kikupna sawmvei kinei hi.Kikup ciangin thu taktak ahihmah bangin
ni thapaimah kikup in omden hi. Thulu, laigualhzia leha thumahmah kigeel hi. Hih bang hun cianga kihel dente in : Pa Lam Za Tinh, Pa Thawng Khaw Thang, Pa Kam Khan Thang, Pa H. Gin En Cin leh Pa Suan KhanMang-te ahi uh hi. 1976 kum a liveina ah Pa Vum Za Dal hong kihelin, a ngaveina kikupna a kipan PH.LNengKhenThang hong kihel den thei hi.
Hih Zolai simbu bawlna ah Rev. J. H Cope bawlna sunga-te, tu hun tawh kituak lo teng puahphatna leh a om kha lo teng hih anuaia min om teng in a thute hong geel masa uh hi.
a) Pa Kam Khan Thang - Kihutcilna leh i La nam tuamtuamte
b) Pa Vul Za Thang - Ka sanginn thu
c) Dr. Sian Za kam - Ka Bil thu leh ka Ha thu
d) P J. Gin Sian Tuang - Sing kung thu
e) Rev. Hau Lian Kham - Ka nu thu
f) Pa T. Suan Khan Mang -Aksi thu, Kha det, kiam, khan leh Kha liikna thu
g) Rev. S.T Hau Go - Bang i ci gamtat ding hiam?
h) Pa H. Gin En Cin - Nai khau thu, laikhak, Na khempeuh
in hun nei, cikhumthu, limlangh thu, nute patemawhna leh Cope gelh
sa kimkhat puahkikna.
- Munei Thang Dal leh Cing Khup le Ngam Bawm tangthu, Pi Zing Khaw Hau (Lokho zuma Pa Dai Khan Pau nu) tungah dongin, a omsa sangin a kicingzaw in hong puahpha hi.
Kawmiti in a lim ngaihsut mahmah thu :
I tangthu tuanthute amanthan loh nadingin Tan thumlehTan li ah tu lai khua hun tawh kituak ta kei ciin kiguang hi. I sang lai simbu sungah gelh (guang) kei leng atuamin lah kuamah in bawl zo lo ding banah, kikhawng lo lai ding hi. Zolai simbu ah kigelh leh kilei veve ding a, bu 1000 lakah bu nih thumbang kikemleh ni dang teh i tangthu manphate kan nop hun a omciang kan zawh nading cih deihna bulpi ahi hi.
Lai sim bu khetna leh thu tuamtuam :
Tan khat leh Tan nih lai simbu pen bawl khatin kibawl nuamahih manin, sumomlo ahih ciangin, vai khempeuh hong sumit cip pahpah hi.Ahi taktak thu tel lo, kanlote in lai simbu bawltemeet nading na gal tuatsak thei uh hi. Hih nasep pen a sum meet sangin, a uuk ding, a semthei ding kisamhi.
Lai i cih pen utut-a khet theih, gelh theih hi loin a kinai, a kihal,husanna (comma), ngaklang (semi-colon) , ngakna ((colon), tawpna (fullstop), dotna (interrogative) , phawnna (exclamation) , kam-uumna (quatation), thekna (dash), gitphei (hyphen), kualte(brakets) leh taanglak (apostrophe) -te in thupi mahmah hi. Hi ci bangte mi kimin thei lo a, a diakdiakin 1964 pan tu hun ciang donga sangnaupangte in tamtheihloh zawhi.ASangsia in lah thei lo, a sangnaupang in lah thei lo i hihmanin lai-at dan i siamkei pah hi.
Laibu bawl cil 1970 a kipan tuni dong kipel lo a hong suak to den keei, Pa H. Gin En Cin pen eimite adingin minphatna leh pahtawina piakhuai mahmah hi. 1954 kum pan 1970 kum kikal mawhpuak (tavuan) la mel om loin, siate? ading bek a om hun, asawt luatna gu pen tu dongin i suplawh hi.
Hih atung ah i gen thute tawh kizomin laibu bawl Kawmiti (committee) in zong a kingaihsutsut ciangin, a kilawmpen (The rightmen at the right place, in the right time) ding ci-in Pa H. Gin En Cin (gec) pen 22.3.76 ni Kawmiti kikupna (3/76) ah tavuan kipia hi.Aki-aap laitakin Tan khat pan Tan li dong lai peina tawh pei ding, laitui laidal mante tuatsak in laibu man ding Kawmiti in sehsak hi.
Namkim Bu Thu :
1971 kum in DIS asem Pa Vum Za Dal in Tedim gam sung sangnaupangte? omzia a muhnate Tan li sang Siapi (Middle Head) teng tawh kikumin a min vawh nai loh in thu tuamtuam kholkhopna (paunak, la-kam) a kipan hong bawlkhia hi. Pa H.Gin En Cin in ?kammalte?kici kammal thuk nono 350 zong kaihkhopsak hi. PaVum Za Dal in a patkhiatsa lai kaihkhop pen puah toto in, Pa H. Gin En Cin in tavuan hong la hi.Laibu hong bawl a laibumin dinginNAMKIM
BU ciin a min vawh hi. Ka zak tungin hoihsa pah lo napiin tun ka zakzak leh hoihsa in zaknop ka sa semsema, kituak zong ka samahmah hi. Ciangtan nei lo puah tohtoh, behlap tohtoh ding laibu hi ngeitah a eimi adingin a kituakpen laibumin hi takpi khong, ka cici hi. Zomite Almanac, Zomite? Encyclopedia peuh hong hi dekdek hi.
Ciangtan omlo laibu ahihmanin, tu sungin, Pa J Gin Za Tuang, Pa Gin Khat Suan, Pa J. Hang Khan Pau (Tonzang), Pa L.M P Khup LamThang, Pa Pau Cin Thang, Pa Paul Thuam Thang, Pa Go Khan Dal, PaA.S Zam Khan Pau leh Pa H. Suan Kam-te in a at uh Magazine tuamtuam, leh ZCLS pan kha thumsima ahawmkhiatte leh amau? bawlsa laibute sung pan puahpha-in, naupangte bek hi loin, eimi khempeuh adingin inn sima kep den ding pawlin bawlhuai ka sa hi.
Thukhupna
Tu hun a i zat leh Laipianpa Pau Cin Hau bawl Zo Tual laite a piancil pan tu dong (1896-1994) kum98 sung thu kumzalomkhat thu ahih manin thu saupi hong suak hi. Tun zong hih anuaia min kihel tenginTan lang panTan nih dong nihvei etna (nihvei puahkikna) hong nei kik leuleu uh a, 1981 kumin a hampi hong zo uh hi. Committee
teng : 1) Pa Kam Da Thang, Chairman (B.Sc.)
2) Pa Salai Htun Hlaing
3) Pa Kim Za Hau
4) Pa Kam Khan Thang
5) Pa H. Gin En Cin
6) Pa Ngin Suan
7) Rev. Cin Kam
8) Pa Kai Sawm Sing-te ahi uh hi.
I pu i pate? sepkhiatsa, seplai leh sepsuak det ding Zolai
puahpha toto a,GUABANGZUNZUNDING Zosuanmomno khat
ciat iimawhpuak ahi hi.
- (34p. ?Ciimnuai Magazine 1994? Universities of Yangon-te bawl pan kiteikhia hi.)

Tuesday, September 8, 2009

Zomi leh Zogam

To All Dearest Zomi teng,
*Ngalliam pen Pu Tun Khaw Pum a mah leh a mah a kigen na hi aa PASAL PHA cihna a hi hi.Zomi te kipum khat na ding kapanta a cihna a hi hi.
Jan.1963 kumin C.L.A .[Chin Liberation Army ] ten a nasep kipan uh a,SUGNU,LAMKA. leh SINGAT a om [ Police Camp ] kap uh a, hih khua a [ S.D.O ] office te ah [ C.L.A ] te'n Dial lap[ flag ] akhai pahpah uh hi.
Tua khit ciang in gam tuam pan huhna nget ding kisam sakna in July ,22 .1963 in Rangoon[ Myanmar ] ah [China ] leh [ East -Pakistan ] [ tu hun in Bangladesh hi ] te palai te tawh kimu khawm ding in Pu Tun Khaw Pum a kuan hi.Hihkihona tak suak in 1964 kum ciang in Pu Tun Khaw Pum kumpi phalna tawh Pakistan ah vapai in a tun zawh nithum ciang in East-Pakistan [Bangladesh ] President AYub Khan tawh a tuam in kimu uh a, hih hun in A YubKhan in Pu Tun Khaw Pum pen numei lam leh Sum leh Paii lamah a citak hiam ci in ze et in, tua khit teh muan huai mahmah sa ahih man in, muan na taktak tawh East -Paskistan Kumpi in C.L.A te Sum leh Paii, thauvui leh thautangl eh Thau tawh a phung vuh in a huh hi.
1965 kum ciang in anihvei pai na ding in Pu Tun Khaw Pum leh A lawm te'n Pakistan ah kisap tuamtuam a valakik uh hi.Hih hun ciang in C.L.A te hat in Battalion 2 pha ta uh aa Camp thupi deuh deuh te uh MUALNGAT [TENGNOUPAL] , KHAUKHUAL [Churacandpur] leh TEI-KHANG [ tu-in Mizogam] huam te a hi hi.
Hih bang hun lai in Mizogam leh Mnipur a Zomi ten kipum khat theih na om kha diam cih na tawh Lamka kiang a om Kawnpui khua ah 1965 kumin Zomite Lakna makai tuam tuam leh Mizogam pan a hong kuan Pu Lal Deng leh mituantuam a tel hi.
1966 kum in MNF te ngetna mang in Pu Tun Khaw Pum in Aizawl leh khuapi tuamtuamkapna ding in thauvui leh Thau tang [Rifle 303 te zong mal 500 apia khia hi.] van tuam tuam tampi a pia hi.C.L.A te piak galvan teng teng leh a neih sa uh galvan tawh MNF ten Febuary 28 1966 in Aizawl ,Lunglei ,Memagirim ,Champhai [Tonsim ] leh Kolosip a kap uh aa,MNF dial-lap [Flag] nai 48 sung a khai uh hi.
Hih kum in C.L.S ten East-PAKISTAN [Bangladesh ah] A THUM VEINA galvan la ding in Pu Tun Hhaw Pum tawh a kuan uh hi.Deih teng a mukhin in LUNGDAM tak in leh Lungmuang tak a Mizogaam a Aizawl mual aa a hong pai laiun a up het loh a huh det uh Mizo National Front [MNF] ten lampi ah a mau mahmah piaksa thaute galhiam te mah zangin na man uh a ,Pakiitan pan a hong puak uh van tuamtuam teng laksak in,Pu TUN TAHAW PUM bel mun tuamtuam ah sel in, a ma nung zui teng a bana ban in mul kim het lo un that ngekngek uh hi.
Hih teng bek tawh pha sak lo in C.L.A teng nuaimang ding in Teikhang Camp ah Pu TUN KHAW PUM luhpih lai un, lungmuang tak a a om HITHIAT C.L.A te a vatmai mang uh hi.Mi hing ngaih sutna a zong thuak ngamloh khop in a bawl khit ciang un, Maite Command Central [ Estern command ,H.Q leh General H.Q of M.N.F ah Kha 6 a om pih khit ciang un Pu Tun Khaw Pum nuntak na a laksak mai uh hi.
Ih ZOPAUNAK in ** Mihing luang leh sialluang mang ngeilo CI HI VEN.....**
Oct.28 [ Pu Tun Khaw Pum a pian zawh Kum 61 a ci'n na ] aa hong gelh uh lai bu min ***HUN THAK *** cih lai bu pan in kong tei khiat sawn hi.
Tu ni dong ciang in Pu Tun Khaw that Lusei te M.N.F pawl te'n Pu Tun Khaw Pum DIAL-LAP [ Flag ] mah zangh uh hi.

LX-KAII [TAHAN].

Friday, September 4, 2009

Galngam le Hangsai Tangthu

Galngam le Hangsai
by; Thang Hau Mung (Daniel Mung)

Kei bangin a thaman pian khawng i om khak leh cimphawnga sim ding ci-in nidanglai tangthu khat ongat ingh ei guai..a zanailo leh a mangngilh khawng omkha leng cih napong hi kawm..

Galngam Leh Hangsai Tangthu.

Khat vei khua khat ah papi khat inh thangg siah in a thangga awk zusa vasa te naki suut sak den hi, Tua ciangin a mah zongh heh lua a hih manin ni khat a buksim leh a thangvil dingin pheisam no khat pai hi, A man zongh gemgem in tua pheisamno mancip in a taw pan singpum khat khumto-in a pangh pan sing pum khat khum phei in singlam teh in bawl in mun khatah a phut hi.

Pheisamhno a tun theih loh ciangin a nu inh a khua pih te cial in ka ta ongtung thei lo hi mite inh ong matsak hi ding hi vazong ni ci-in a zon uh leh tua bangin a om lam a mu uh hi.Tua ciangin Pheisamhno-nu Thanok dah lua mahmah a hih manin kap in ka ta-aw a bangci zizen na hi hiam nah tangto lawk ka nek man hiam manhta khaalgah kanek man hiam ci-in kahla awi duatduat a hih manin singkung tunga papipa a nui khia kha hi.

Tua ciangin pheisamh khua zang inh mu-in Thanok nu inh kei man hia mipa va luh ning inh ong tuak sukin phei sam nu Thanok hing ongci ding hi tua ong cih hangin nane teitei unla kei-adingin a phei khat ong siah un ci-in a vai khak hi. Pheisamh nu inh valuh to-in papipa laulua a hih man in na tonton in Thanoknu inh man dingin a ki thawi lai takin deih tak in a tuan khia hi.A nuai a tukciangin a khua pih te inh na bawh pah uh in Thanok nu hing a cih hangin a ne teitei uh hi, Thanoknu vai khak na bang mah in a phei khat siah uh a khamzo phalo uh a hih manin a phei enzel in singtung a et zel uh leh Thanoknu omlo in papipa mulai uh a hih manin dawi hi ci-in lau in a tai keek m'ang uh hi.

Tua ciangin papipa zongh laulua a hih manin singkung tungpan in kumsuk ngam tuanlo in a khua dakdak leh a gal ah singtawn pua-a pai khat a mu hi. A man zong a cih na dingthei lo in kagal aa singtawn pua aw nangap leh ongpai inh ci-in a tow hi. Tua ciangin singtawn puapa zongh heh lua a hih manin paipah in papipa zongh kumsuk in kihta pian a hih manin lawm aw ki laia keini inh kizawl ni ci-in a kizawl uh hi.

Tua bangin lam a paipai uh leh mun khat ah satanng khat mu-in zawl aw hitengah saki hawl ni ci-in Hangsai inh a hawl hi. Tua ciangin Galngam inh thaltang khat bek nei a hih manin kap ngamlo in tai veva in a thaltang suangthep(suangleh suang kikal) khat ah phutsuk in a zawlpa Hangsai a tun ciangin zawl aw sa tampi ongsuak inh ka kapkap leh sate sithei lo-in ka thaltang hi teng ah awk hi ka dokdok hangin ka dokzokei aa sa bangmah kana man kei hi nang zongh ongdok pih inh ci-in Hangsai inh dokin Galngam inh a phutsuk hi.

Tua ciangin Galngam inh zawl aw na awn phot dih inh tha leh tha zongh kikhatlo keibek inh onng dok dih ning ci-in a mah bekin dok zo a hih manin Hangsai inh a kih tasim pian pah hi. Tua ciangin satanng khat tuak leuleu uh aa Galngam inh hawl in Hangsai inh a ai tawh kap a hih manin sa tampi a naman hi. A samat tenguh Galngam inh guangguangin tasak zolo a hih manin Hangsai inh hi lawmlawm tasak lo tui vatawi pak inh ci-in a tui tawi kal in phuisamsam in a guang khin hi.Tua ciangin Galngam inh kih ta pian pah a hih manin a ai guksak ding sawm in lampi ah a tuuk ki neih in asa teng a bua sak hi, A guan kik hangin bawm sungah talo a hih man in Hangsai inh a guan sak hi. Tua ciangin Galngam inh a zawlpa phui sam dan teng ngaisimsim in nihvei thum vei bang a hih ciangin Hangsai heh in zawl aw a bangci lawmlawm na hi hiam kongkei lum ding a hi ci-in tua ciangin Galngam lau pianin hih napa ka ginna hih nang kong ginna ci-in a thal tang khat bek neih sun dok zel thun zel in a hih hi.( tua manin Hangsai inh a kei ngam kei hi.)

Tua ciangin mun khatah tawl nga uh in Hangsai inh Galngam tuitawi in a sawl hi,Gal ngam zongh a bawmpi tawh tui tawi dingin paipah aa tui a dipdip hangin a dim thei kei hi. Galngam ki leh kik in zawl aw tui kongdipdip hangin a dim thei kei hi Nang vatawi dih inh ci-in Hangsai inh a tuitawi kal in Galngam inh a ai a guksak hi.Hangsai a tunkik ciangin pai ding a cih uh le a ai na-omlo a hih manin zawl aw kana khat mangveh ci-in a kipei bialbual hi, Galngam inh zawl aw nong up mawh leh ka vansungteng zonginh la a hizongin ka thal um sung na et khaak le namit leh na ha puak kham ding hi cihi.( tua a hih manin a thal umsung a en ngamkei hi).

Tua ciangin kilem lo pipi-in lam pai khawm uh aa a inn ciat vuah a ciah uh hi.Ni khat Hangsai inh a inn phel in a zawl pa Galngam inn huh dingin a sam hi. Zawl aw nongpai ciangin khua mual ah ongku masa inh la ka sutpi ah nong kah ciangin na bungbuu lam in ongkah kei inh a ci hi.(banghang hiam cih leh a khua pih ten thei-in a keihlup ding a deihna a hihi) A hizongin Galngam inh ensim masa in a zawl te inh mei a neih lam uh a thei hi. Tua ciangin Galngam kileh kik in a thei lo kineih in khua mual ah ku-in a sutpi ah a bungbuu lam in a kah to hi.Tua ciangin a lawm te inh thei vatlo uh a hih manin a mei uh zial manlo-in a theih uh ciangin heh mahmah uh aa hipa inh i zia leh i toung ong thei ta a hih manin hoih lo hi i that ding hi ci-in a nek sawm uh le Galngam laulua in a cih nading thei lo-in zawl koi-ah koi-ah a cih leh a zawlpa inh gumkha veve in kuhkua-ah kuhkua-ah ci-in sakuh kua-ah a lut hi.

Tua ciangin a khua zangun kuhkua tou-uh in sun ann ne a khawl kawm un a thuk hiam khau teh dih ni ci-in khau lim khat a khiat suk uh le a sungah Galngam inh na zialzial a hih manin a bei hi. Tua ciang in pawl khat ki kum ngeingai uh in tulai tak bang ongci leh ih lau pen ding hiam ci-in nupi te inh Chikchilili ongci leh lau penni ci-in papi te inh pangpadaaldaal ongci leh lau pen ni a ci-uh hi.Galngam inh za a hih manin Chikchilili pangpadaaldaal a cih leh lau lua uh in a tai uh leh a sow dawh na vuah kisiatmangin a sikhin uh hi.

Tua ciangin Hangsai heh leuleu in zawl aw ka khua pih teng lah ong thah sak khin cin aa,ka ai lah nang tawh i kithuah zawh a mang hi-in tu-in i ki khen loh pha mawh hi zawl aw mual ah i kimuh leh mual ah vuam ah i kimuh leh vuam ah ki that ding hihangh a that zo zawzaw inh dawi kungpu sial kili nei tawh ki ai ni-ci-in a kiciam uh hi.

Galngam zongh paipah in a lo-ah a mah tawh kibang lia'n in milim khat bawl in Hangsai inh Galngam sa a hih manin gemgem in a bawh leh Galngam inh a geipan napang sim in tha khat thu-in a ngawng a bantan pah hi.Tua ciangin a kiciam nasa mah bangun Galngam inh dawi kungpu sial kili nei la dingin a pa sawl in a pa inh lazolo a hih manin tua lawmlawm lazolo na lenuai ah ciikpi kongci deh ci-in a ci khin suak a hih manin a pa Zauhang a si hi.

Tua ciangin Galngam kuankhia in dawi kungpu sial kili nei a la hi. Dawikungpu inh na dawn tuah in sonavingvengh sonavingvengh e a naci hi' tua ciangin Galngam inh nimnadildial nimnadildial e dawi kungpu sial kilinei ka lak nadingin nimnadildial e a naci hi,Dawi kungpu inh kamual dungzui-in nongpai-a ka uital kual na-ah nongkual aa kasial talkowng nong kulhkan maw ana cihi.Galngam inh dawng leuleu-in a mual dungzui-in kongpai-a na uital kual na-ah lailen tawn in kong tawn deudeu-a na sialtal kowng kong leh kan maw a ci hi.Dawi kungpu inh nasial khau leh na khut kimat hen ci-in Galngam inh na tut na leh na taw kimat hen a ci hi,Dawi kungpu inh nasial khau leh na khut kikhen henla na khut bak khat leng khia hen a cih leh Galngam inh zongh na tut na leh nataw kikhen hen la na taw bak khat lengkhia hen a ci hi.

Galngam a ciahna lam pi ah dawi kungpi sucin' nei khat inh na dawn leuleu in tua a luk zawh kei leh asi ding a hihi. Bang hang hiam cih leh tua a lukhem peuh a sucin' inh tepcip pahpah a hih manin a lute a si khin pahpah hi. Galngam inh tua thei a hih manin a om khop ma-un suaklu pum bebek khia sukin a hakimh a hih manin Galngam inh a om khop pih zohi.

Dawikungpi inh ciangpi khat tawh khuh leuleu in Galngam a ki tomtom hangin kitom zolo a hih manin zawh ngeu kiangah ka ai mangngilh ingh va la dinh inh a cih leh ui inh za a hih manin nangsangin keigol zaw ingh hatzaw ding ka hih manin keiman va laning ci-in ui inh a la hi. A kileh lam ciangin leitungah a pailai takin lui ah mikisil mu a hih manin ui inh tawng kha in a kam aa a peh Galngam ai tui tungah a kia hi.

Tui inh tai(lamm)suksuk a hih manin a khang ah mi-inh mu-in a tawm uh hi. Tua Galngam ai a tawm te pen tulai-a Thahdo te hiding hi ci-in i pu i pa te inh um in Thahdo te inh Galngam ai kem uh a hih manin tudongin buumsiam uh hi a ci hi.

A kawmkal ah tampi tak mang ngilh ta mai hangh ee...



--
Tg. DanielMung.
www.danielmung. blogspot. com

Thursday, September 3, 2009

Zomi Hunbit Pasian Nawm 600









Zomi ulehnau,

Ong tungding October 5 - 9, 2009 hun sungteng in ZCLS makaih, panmun laakna tawh Zomi Hunbit Pasian nasem 600 in Kawlpi khua Leipi Tuiphum Pawlpi bulphuh in Minister Conference pii neiding cih lungdamhuai thu kong taangko nuamhi.

Thubulphuh ding, " Kum zalom 21 ading Zomi Khristian" Mark 2:21-22 hidinghi.

Kikup ding thulu leh amakaih dingte:

1. Ecumenism: Rev. Dr. Bishop Felix Lian Khen Thang
2. Life & Mission in 21st: Rev. Dr. Do Sian Thang
3. Christian Spirituality: Rev. Dr. Thuam Khan Thang
4. Transformation: Rev. Dr. Simon Pau Khan En
cihte hidinghi.

--
Leitung mun tuamtuam a om kong it Zomi te

ZCLS BM lungkimna om bangin October 5-9, 2009 sung Leipi Baptist Church ah neih ding na geel ung. Ministers pen 600 ding le kamphen kullo Zomi teng na ci ung. Hih vaihawm na bulpi in Zomi te lai lam ah ih khan toh semsem mah bang in ki pumkhat na lam ah zong khangto in Topa leh ih mite a ding ma ih pan khop ciat ding deihna bulpi a hihi.

THU BULPHUH: KUM ZALOM 21-A' DING ZOMI KHRIATIAN (Marka 2:22)

Subjects Resources Persons
ZOMI LE ECUMENISM Revd Dr Felix Lian Khen Thang
ZOMI LE LIFE & MISSION IN 21ST CENTURY Revd Dr Do Sian Thang
ZOMI LE TRANSFORMATION Revd Dr Simon Pau Khan En
ZOMI LE CHRISTIAN SPIRITUALITY Revd Dr Thuam Khan Thang

Sum omlopi-in kigeel ahih manin sum zonzia ding haksa mahmah hi. Tua a hih man in mun tuamtuam a om sanggam Zomi ten hih ZCLS min tawh ih Pasian na sep na leh ih mipi te ki pumkhat na ding geel na na lianpi sep na ah deih sakna leh lainat na tak tawh nong huh zawh zahzah uh a tawm a tam ci lo in nong panpih ciat na ding un ih biak Pasian min tawh huhna hong ngen hi ung. Huhna hong pia na om uh leh ki nak lungdam mahmah ding a nong khak na ding uh pen Lian Khen Pau NRC 4/TaTanah (N) 005478 hi.

Ih biak Topa Pasian in Zomi te ih om na ciat ah mavan daupai na hong pai in Ama thupha ki cing hong sang sak ciat ta hen.

Zomi sung ah,

Revd Lian Kehn Pau

Excutive Secretary

ZCLS, Kawlpi.

---

Zomite taangthu ah hihbang Biakna Pawlpi kim pan in hunbit Pasian nasemte kikaihkhop, kisuktuahna aomzo ngeinailo ahihman in ong Siampa in kisam sata hiding in ka lam-enhi.
Biakna vai, minam vai, mailam hun kalsuan ziading ih mipil, makaite muhna tampi kisungkhia ding aa, ihgamsung aa om Pawlpi makai hunbit Pasian' nasem khempeuh in ngaihsutna, theihna, muhna, tuahkhakna te sung khia ciatding uhhi.
Tuni dong minam vai, vaihawmna tuamtuam a om teihang hibang taangzai tak aa vaihawmna omngei nailohi.

Hihbang apiankhiatna ding ong gelsak Topa tung ah lungdamna ihko aa, avaihawm khia ZCLS makaiteng leh Thuvanpipa Rev. Lian Khen Pau tetung ah zong zahtaak, lungdamna ihko hi.
Hunkhat lai aa Biakna sung pan minam makaipite tupna, lunggulhnate damdam in ong kisem toto ta ahihi. Hihbang minambup vai innteek sem in ong dinkhiat theih nading, ZCLS ah neihsa, lungsim ngaihsutna tampi tawh pansan ala Rev. Dr. S Pau Khan En leh makai masate tung mahmah ah ihminambup lungdamna lian ihpulaak phapha hi.

Ih minam sung aa ihtuah khak thute, ihtuahkhak laitak leh ihtuahkhak laiding thute ong kikum dinguh hi. Ih minam mailam ding Topa ong deihsaknate Topa mahmah in hih minam Minister Conference ah ong lahkhiat nading Thungetna tawh pangciat ding hihang.

Adiakdiak in Zomite laineih zawh kum 100 sung aa ihluutding laitak in hihbang thumanpha, thu laigil ong kivaihawm theih lungdam huai mahmah kasa aa, Ama bawlsa leitung ah nalianpi asep nopciang gina takei leh mihingte mah azang Topa in Zomite tungtawn in Lungdamna Thu, asepnop naliante kipan nuamta hiding ci-in Topa tung lungdamna ihko kholhi.

Zomi sung ah hunbit Pasian nasem 600 bek ki omlo ahihhang sum leh paai leh vaihawmna hamsatna hang in 600 bek tawh akivaihawm zo pan ahihi.
Ong tungding mailam kum te ah, kumsim ihihzo kei zong in kum nih hal beek in zomsuak ding hang aa, tua hunteh tuipi galkai Zomi kipawlna tuamtuamte in innteek panmun ihlaak kuldinghi.
Zomite thuneu nengneng ah mibanlo ihbat phial hang, mite nungzui hihang ih kicih hang, ihsep vanglakteh abaakbaak aa kilawn ziahziah ahihi.
Makaite ong kalsuanpihna, panpih zuihsiamding kigingtek tading hihang.
Makaite gelna sunmangte mipi in taangtung sakzawhding hanciam ding hihang.

Zomite taktak tukaitak lian aa, ihtun ihbaanna leitung gamte'n ong zat nading, ongman nading kangaihsutsut hang kamu hetkei aa, himah taleh Topa gelna, Topa deihna om hiding lah kacian mahmah hi. Tua ahihman in Topa ong deihna banghiam cih, suntawh zantawh lung ngaiding hihang.
Topa in leitung mite tung aa alahnop, asepnop thuthukte, Zomite ong tawnsak in, Zomite ong zang hileh Zomite mipil hiziau lel hihang. Tua ahihman in Topa zatnuam ding in kiging sa in om tawntung ding hang aa, zatnop hunhun aa zattheih ding tatsa, kigingsa in omding kong hanthawn nuamhi.
Alui nate bei in athak apiang zohi.
Akiseelcip suangmanphate kitokhiata hi.

Zomi Innkuan (Singapore)
ZIS in tutung abei khempeuh phial siiknuam kihi-mahtaleh mihing 600 leh innteek kigawm ding ahihna tawh kizui in kitaang zolo suak hiphot ahihhang an hibang amasa pen minambup makaite kisuktuah, kalsuan na ah khatvei peuhmah ankuang umkhop buangloh in" cihtawh kihel ding kasawm uhhi.
ZCLS in Kawlpi khuasung ah telephone line khatbeek neihzawh nading hanciamna ah zong, ZISte ong sehna zah kisang photphot aa asum apaai ahihleh a om nailopi hiphothi. Tuipi galkai Zomi khempeuh kihel theih, panpih theih ahihlam zong kong taangko sakbeh nuamlaihi. Tulza 45 tawh aomsa leiding ahihi.
Thupuak,
Hang Khan lian


Hang Khan Lian
11 Mattar Road
Singapore 387720
--

Dear Mun tuamtuam a om sanggam itte;

Zan a kong mail khak maban hong zom ing. Tutung "Zomi Khristian
Pasian' Nasemte Thusinkhopna" pen ZCLS min tawh Leipi baikinnah nasia
takin kinei hi. Pasian in lawhcinna hong pia tawkpi ahih manin
thusinna lah thupi, a dangdang zong a kisam bangmah om het loin
Pasian' tate sungpanin na khempeuh hong kisik hi. Ih siate zong
kicianthei mahmah uh ahih manin i angtang mahmah hi. A thu dangte hun
ngah lamah ih kidam hop lai ding hi. Tutung pen hun awng om pha het lo
ahih manin kong tomlak pak ahi hi.

1. Rev.Go Za Nang' Sermon na-ah: Lai Siangtho sung a Zeisu' kammal
mah bulphunin; Zomite in "Ih Savun um lui nusia-in savun um thak ahi,
mawh kimaisakna tawh mailam ah Pasian' maipha zong ni. Khangnote
pahtahin lamto ni. Vision kician tak tawh kalsuan ta ni...etc...

2. Dr.Thuam Khan Thang: Subject: "Christian Spirituality" hi aa;
"Gualkhadi Theology" cih bulphuhin; i vengte huangah i hualkhadi gui a
zam leh tua cih koih ni. Vattan lehang amau bangmah angah loh bek hi
lo-in ei a zong gan nawn lo pah hi. Tapidawte kikhual siam ni, cite
pawl....Pasian' hong piaksa i gam i lei puahin zuun ni....tuhun
thusuak manlote peelin Minister te peuhmah limtakin kipuahpha dih ni.
Gam hal khampi-in kham ni. Ih pan theihna mun tek pan pang khawm
ni....Thangdunga phuitong, ngeisok te peuhmah kuaman phuk tan nawn kei
ni. Takno zong dawn deuh ni, cihte akipanin....(Christmas - X'Mas hong
pianna thu gen: Rome kumpi in Christian te a bawlsiat laitakin
Tapidawte' lungdambawl pen aman hi lo hi, a cih nopna uh tawh
"alkeng-lim" etsakna tawh X'Mas hong cihsak a na hih gigena thu uh
hong genin hi kisa mahmah hi. Mailam ah zat hetlo zawk dingin mipi
lunggulhna ahi hi.

3. Dr. Lian Khen Thang: Subject: Ecumenism" hi aa; Pasian' hong
piaksa i gam i lei puahin zuun ni. Gamhal lo ding, singphuk phuk nawn
lo ding; i sanggam Chin lamte'n amau gam puah zo ta uh hi. En bangcih
bangin mapang khawmin semin zuun to thei ding cihte lainat takin hong
gen to ngeungeu a, khasiat huai mahmah ahih lam hong phawk pha sak hi.
Bang hangin i gam keu hiam? A kua hang hi ding hiam? Tua ahih leh
bangcih danin tuate daaisak thei ding i hi hiam? Theihna ciangbek tawh
mipite om toto lai ding maw, eimau tek i vaipuak ahihna thu zong gen
hi....Zomite i pusuah ngeingai hun kici thei ding a ken thangah khin
hetlo hi ing..HIh danin hun hong paitoto leh mailamah ih Zogam pen
"Extension of Chin State" cih dong hong kul kha ding hi.....(Hihte
thusinna hun a hong piak hi a, tunitak teh aman hong sermon ta ding
hi).

4. Dr.Do Sian Thang: Subjest: "Life and Mission in 21st Century"
hi aa; Siapa thu hilhna ka zakcilna ahih manin thumu mahmah ka sa a,
telkan zo zong ka sa hi. Lungdamna busungah Zeisu a pumpi leh a
ngahsutna picing khawm a Pasian' mai leh mite mai ah maipha ngah hi,
cih thu pan panin; Pasian' nasemte kipuah phat nading tampi hong gen
hi. Zomi Pasian nasemte peuhmah in i mipih leh thu-um lo tampite maiah
limpha ihih ding a thupitnate gen....Ei zong taksa ah kha thuah a
khangcing ihih ding a kisapnate gen toto a; Tuhun teh Pasian' nasem
ding peuhmah a piangthak khinsate hi ngait ding a, tua panin Lai
Siangtho sinna kician a neite ihih ding kisam ta hi cih te hong gen
toto hi. Mailam 21st Century ah ih kipuahphat nading thu tampitak hong
gen khia hi.

Kong maan khate pen amin tawh puahman keng in; a tungnung pen Rev.Go
Za Nang hunzatna hi a; a nihna pen Rev.Dr.Thuam Khan Thang' hunzatna
hi aa; a dangte gel pen Dr.Do Sian leh Bishop Lian Khen thei tek
dingin lamen ing. Tua lo a khat pen ZCLS Lai-atpi'pa Rev.Lian Khen Pau
leh Chairmanpi'pa Rev.En Khan Hau(Haupu) ahi hi. A vaihawmnate uh
kician mahmah hi. Chairmanpi'pa Rev.En Khan Hau(Haupu) zong

Nekna dawnna tawh hong vakte leh a kisamteng damin hong zasak kik
nung. Omna ciatah Topa thupha ci ni.

Deihsakna tawh;

Peter Khampu, Kalaymyo.

--
Peter Khampu
Kalemyo; Oct. 8. 2009

Wednesday, September 2, 2009

TBC-YANGON

Akua mapeuh,

Zomite ading lungdam huai thu khat August 29, 2009 in Yangon Sanchaung Myone sung ah Topa in ong piahi.

TBC-Y ( Tedim Baptist Church - Yqangon) Pawlpi akiphuh cil in Yangon Khuapi sung ah aituam Biakinn pii khat neihzawh nading lunggulhpi ahihna tawh kizui in Pawlpi makaite in ong hanciam takpi uh aa, Yangon khuapi, Sanchaung, Mi-ni-gone aa Karen Biakna han mun ah Biakinn mun khat kinei zo takpihi.
Biakinn munding neih zawh khit ciang, Kawlgam thukhun zia zui in Biakinn lam nading kumpi lam pan phalna kisam lai aa, hamsa sak mahmah uh kawmkal ah kingahkhia leuleu hi.
Kumpi vaiteng siangkhin ahihman in Aug30, 2009 ni-in Biakinn khuambul suang phuhna Rev. Dr. Pau Khan En, Senior Pastor, TBC-Y mah in nei-in Zomite Biakinnpi ding Topa tung apna neikhin zo ahihman in, Kawlgam khuapi, Kumpi khuapi lui Yangon khua ah Zomite belh theihding Biakinnpi khat Topa'n ong vai hawmsak zo tahi cih ong tangko nuam kahihi.

Hih innpi akizawh khitciang, Biak kikhopna, Tedim Christian College, hall lianpi, Mission Centre, Training Centre, Christian vantuamtuam zuakna, cihte aa kipan minam vai, Biakna vai, Pawlpi vai, mimal vai khempeuh vaihawmna phualpi ong hiding aa, Zomite kizopna phualpi ding ngimna om ahihi. Dawltampi in kilam dinghi.
Tuabek thamloh in nopna dahna ah kisuktuahna phualpi, Community Centre pi ong hiding ahihman in, hihbang ong vaihawmsak Topa tung leh akhangkhang aa makaite tung lungdamna ih pulaak hi.
Tutak Biakna lam tawh kisai in Yangon khuapi laizang ah Sihzang Tuiphum Pawlpi, Faith Bible College leh tu aa TBC-Y cihteng thum petmah in aituam leitangh tawh anei zo hipan aa, mailam hun ah Topa lungsim ihmuh nakleh ong piak behbeh laiding muanna ihneihi.

Hang Khan Lian


--
Hang Khan Lian
11 Mattar Road
Singapore 387720

Benhur Hopes for Chin

for. Zomism plans
by; Benhur; 20009 Sept.1


Dear All,

Hope U all R having conversation with a positive view.

When reading your opinions, I wish Pu. Vum Kho Hau and Pu. VomTu Maung would
propose our Chin state boundary as western part of the Chindwin and northern
Bay of Bengal, when they were having the Panlong discussion. But sadly, they
just make a deal by asking to recognize the Sizang school as a government
recognize school and to give a better education for the Chins after Burma
gain her independence.

But I didn't blame them, because it is human nature to work for own future.
Though we doesn't have any sea port in the present condition, there is many
other ways to find the wealth for our land. Though Switzerland doesnt have
any seaport or great water way, they make their country proud for her wealth
in te present world. At this present era of IT world, one can make billions
of dollars through air or through net without shipping goods. The
development for the country is not depends on her geaographical or natural
resources, but it is depends on thecitizens and the government. So, it is
the most important thing to push down the ruling junta of our country.


But, while working on this, I would like to remind you not to recognize or
get deep interest on what the Junta's running project/s (eg; Indo-Burma
Border Trade or Kaladan Multi-transportation). You might raise the question
"WHY?". The answer is very simple and you all know that the present Burma
regime is not an illegal government, but they are just armed robbers/ thugs
or one of the armed group in Burma, who seized the power with military
power. 'If we knowingly buy or consume any stolen goods from a bandit or
thieves, we are the same or no better than those thieves'.

And I wonder how long aare U all guys going to ignore (OR) pretend to
ignore!!! that we, the Chin of course have our National Song, genuine
capital city & official language etc.. We do surely have al these things but
why we cannot acceptwhich we orginally have (Having originally= already
having before March 02, 1962), while most of us are recognizing the
so-called Chin National Day, which really doesn't exist yet.

In short, we the Chins already have our own official language, and if one
have to stay in certain place or state, he/she need to know/readwrite the
official language. So, if we all do that, the official language will
automatically become the common language. The old proverb says that, It is
better to preserve and promote our belongings, rather than wasting valuable
time for the new one. For 'Time Doesn't Wait any Being". Regarding the
capital city or national song, the same formula is the best to apply.

The fall of the Military dictatorship in Burma will surely be occur one day.
And do you think that the subjects of Burma will keep on recognize PyinnMana
(the JUnta capital Naypyidaw) as the national capital??? or do you think
that the said 7 road map and their constittion would be aplied??? Like wise,
there are many a things to be re-occured either in the national level or
state level. Because we, the citizens could never accept what military
dictatorship has done since 1962.

I believe all my fellow youth can get my point, and realise that we need
more knowledge, more reading, learning, participating, involving and work
harder as we are the one, who have the responsibilities to reform our mother
land.

BenHur