Tuesday, July 14, 2009

Pasian' Nasem

Zomi uleh nau,

Ahun cingta ahihman in Zomi bup tung ah kong cial nop khat omhi.Pasian in mihing abawl cil in ama lim leh mel sunding in ong bawl ahihlam Lst sungpan ihthei kim ciathi.

Mihing abawlna in hih piansakna te khempeuh acing akeem ding leh piansakna lak ah athupi pen aa ong bawl hi-in, piansakna khempeuh zong akilem taang ding aa ong bawl ahihi.

Satan khemna tawh Piansakna teng apiangsakPa deihna banglo in ong kisia aa, atapa Topa Zeisu hangin damdam in angei ong bang kik ding ahihi. Leitung gam tampi in damdam in ong piangsakPa lim leh mel pua toto hi taleh Zomite pianna Kawlgam in tuni dong lim leh mel neilo in, lim leh mel pua nailo hi. Painsakna thuthuk bulpi sukha nailo ahihi.

Apualam piansakna, leitung vante thupi sa zaw in, angsung theihna, min leh za, leitung nopsakna sung ah kibual laihi. Tuate hang in Kawlgam-Eden huan in ling kung tawh kidim in hazaatna, kitot kiselna, kithahna, kahna leh hagawina tawh kidimhi. Athahatte gualzo in, athanemte simmawh hi. Angsung lungsim lian in huaihamna tawh kidim hi.

Banghanghiam cihleh Piansakna ih thuthuuk akitheih nailoh man ahihi.Piansakna ii deihna, akhiatna theilo ihihman in ihgam ihlei in tentheih nading hinawnlo in lingkung lak abang ahihi.Tua ahihman in tuni tuhun aa Zomi te'n, Piansakna thuthuk ih taangko ding hunta dinghi ci-in upna kanei hi.

Bang ci taangko ding?Tutak in Kawlgam ah US$100 tawh Lungdamna thupha puakna Mission field khat ki sem zohi.

Zomite tu laitak Gamthumna, ahau gam atungsa tul 10 aa sim in om khin ding in ka lam enhi. Tulian ih om naikei zong in maikum sung in omta ding hihang.Gamthumna atung khat in kha khat in US$1000 angahlo om in ka um keihi. Khakhat US$1000 angah khat in asehsuah mantak pia leh US$100 hipah aa Missionary khat puakzo hi. Mission field khat kipan zohi.Zomi khat in Mission field khat nei hi lehang Mission field 10,000 akinei zo ding ahihi.Sem phot, panphot hi lehang kikhawl theilo in kibehlap nuam semsem zaw laihi.

Banghanghiam cihleh supna om zawlo ahihhang ahihi.Zomite ong piangsak Pa in hih dingin ih minam ong deih hiding cih siangtak in katheihi.

Kawlgam ah tutak Mission Field 10,000 tawh kipan hi lehang, Kawlgam in asawtlo in Piansakna thuthuuk ong theiding aa, Piansakcil lim leh mel ong pua dinghi.

Tuni ciangdong tenzawh nading hilo, ten theih nading hilo ih taikhiat ngeingaina in Piansakcil lim leh mel ihpuakloh man, gambup in Piansakna thuthuk ih theihloh man ahihi.

Piansakna thuthuk theisak peuh lehang ki-itna ong khang dinghi. Kilemna ong pung dinghi. Ki thutuahna ong meng dinghi. Ki deidanna, kisimmawhna, kihuatna ong kiam ong bei ding hi.Kawlgam ah hih Lungdamna thu e'n ih taangko keileh kua mah in taangko loding aa, kua mah in taangko kei leh ihgam ihlei tungkik nawnlo ding hihang.Tua ahihman in mimal khat ciatin,

Kawlgam aa Mission nasep ding thupi ngaihsut in sep kipan ta lehang cih kong hanthawn nuamhi. Akipawl theiteng in sem khawm, vaihawm khawm in, kipawl khawm nuamlo te'n khatguak septheih luat thu ahihi.

Alom alom aa gamthumna alengkhia Zomite ka etciang in ihtunna gamte'n ong zat nading mahmah ka mu het kei aa, zat theih ding zong hilo ihihhang, ongmuak, ongsang, ongdawn phial mawk uhhi. Gamhau, gamlian, akhangtosa gam khempeuh in Zomite hang in hailawh phial kasa hi. Hihpen Topa gelna hiding in ka umhi. Topa deihna om ngelngel ding aa, tua in Lungdamna taangko ding - Mission nasep semding aa ong deih hiding cih simloh adang om in ka um keihi.

Tua ahihman in ihpianna ih Zogam, ih Kawlgam lim leh mel pua sak kik dihni, cih kong hanthawn nuamhi."Lungdamna Thupha puak asemlo akipiangsak pa in akipiangsak khialkha hiding aa, atolh ahihi. Banghanghiam cihleh hih nasep in Topa sawlna, sih vaikhaak kam ahihi. Hang Khan Lian

Zomi Tedim Chin

from khai boi
reply-to zomi@yahoogroups.com
to zomi@yahoogroups.com,
tongsan@googlegroups.com,
Zomi Center
date Tue, Dec 21, 2010 at 7:40 PM
subject [ZONET] Tedimte Aneu Muhhuai Azah Pihhuai Takpi Diam?
mailing list Filter messages from this mailing list
mailed-by returns.groups.yahoo.com
signed-by yahoogroups.com
unsubscribe Unsubscribe from this mailing-list

hide details 7:40 PM (20 hours ago)

Images are not displayed.
Display images below - Always display images from laizomzomi@gmail.com

Amasa in Tedim pen Khua hi-a, A satpen Guite Khanglina Pu Gui Mang in 1570 AD pawl in asat hiding in ki ummawh hi, ci-in Dr.Tuanno in ZOMITE TANGTHU leh NGEINA TUAMTUAM, BU KHATNA Laimai 18 na sungah na gelh hi. Tua Khua in Tedim min angahna hangpen a Khuagei ah Bualkhat omin tuabual sungah tuipan or lopa te dum dide in, huihnung in, Ni in asalhkhak takteh te diamdiam or te dialdial ahihmanin tuatam in a Khuapen Tedim kici hi. Tuakhua(Tedim) ah Zote, Dimte, Vaiphei, Losau,Vangteh, Teizang, Khuano, Paite leh atuamtuam Minamkhat hinapi, kampau awkaih kibanglo pawlkhat tengkkhawm uha, anaupangte uh tengta kineihna panin Paunamkhat hong piangkhia in tuapen a khuamin tam' in Tedimpau mi masate in naci uh hi, ci-in tangthu tuanthu kanten nagen uh hi.


Hihkampau pen Tedim gamsung, Tonzang gamsunga leh mun pawlkhat a omte in avekun teltek uh hi. Sangmang Cope topa inzong Khatvei Tedim gamsung leh Tonzang gamsunga, Hausa makaite sam in Pau zattangdingin bangpau hileh hoihsa nahi uh hiam? cih adottakciangin avekun Tedim pana hong piangkhia pau pen zatdingin thukimtek uh hi, kici hi. Tuapaupen Pasian inzong sia salo hiding hiven tuapau zangin Laisiangtho, Labu leh Lai nangawn kibawl hi. Falam pan, Khalkha pan, Matupi pan, Lamka pan, Aizawl pan, Tonzang pan, Cikha pan leh atuamtuam ei ZOMI te tenna Khuate pan Paukhat hong piangkhia tawm in tua pautaawh Laisaingtho, Labu leh Lai aki teilam aki bawllam kaza khanai kei hi.


Chin State sunga om Christian masate kipawlna ZOMI BAPTIST CONVENTION mintawh Pasian nasemding in CCOC khahkhia uha, tuate lakah Pasian leh agam leh alei a it manun anuntakna apia te lak ah Tedim Pau a zangtr tampen uh hi. ZBC Sumpi zong Tedim lamta mah tamdenpen cihdankhawng ka zangei hi. ZBC a kiphuat in a makaipi pen Tedim Khuapan a hong piangkhia Kampau azangte mah ahi hi. Kawlgamsunga om Kawlte leh mi namdang tuamtaum tetawh iki thuah iki ho takciangin koipan nahiam? ci-in hongdot uhteh Chinpyne(Chin State) pan hing icih hong kulpah a, tua leh bang Chin na hiam? cih hong dot uhteh Tedim Chin cihloh hong phamawh pah hi. Zomi Chin, Zo Chin leh atuamtuam kitamzat nailo in amauzong hong tam theihpih nailo uh hi. Tuaman in Tedim gamsung leh Tonzang gamsunga omte peuhmah in Tedim Chin, ci-in Tedim min zangngiat uh hi. Tua gamsunga omte pawlkhat gamdang painuam in India leh Nepal pana R tawh ahih uhtehTedim min a zatloh uh phamawh hi. Falam te pawlkhat leh Ngawnte pawlkhat na ngawn in Tedim min zangin R ah kipia uh hi. Manpha veve khongei mataw? Tedimte aneu muhhuai takpi diam ou?


Kisuang hetlo tak in Lamka Khua laizang tektek ah, Tedim Road, kici Lampi khat ki khungphei dihdiah in, Mivom, Mikang, Misan leh Mi nam tuamtuamte in tualampi tawn ngelhngelh mawk uh hi. Tualampi in Lamka Khuasung etlawmsaka mipitadingin phattuamna tampitak piathei mawk hi. Leitang nangawn in Tedim minpua cihtheihphial hi. Biakna lam ah zong Tedim Baptist Convention omta a, Chin State ah, Khuamin leh munmintawh Convention angah Tedimte bek hipan khading hi.Zomi mintawh kipawlna Biaknalam leh Leitunglam ah makai zong Tedim kampau a zang, Tedim kamtawh Laisiangtho bu aki bawlpen a zangte hon khopkhat mah ommawk uha, amauteng tawp,khawl mawk leh Zomi mintawh kipawlna tampitak kisia, kitamkhamdingin ka lamen hi. Pasian thupha a sandan uh nasia ei mataw? Chin State ah Christian asuak masapente zong Tedim gamsungpan mah hilailai Pasian in aituam itdeuh aitam? kacinuam phial hi. Pasian in thupha apiakzia, a zatzia, a laptohzia gengen ni cilenhkaminzong genkhitzawhloh leh Lai in zong gelhkhit zawhlodidngin ka lamen a, Topa aw banghangin kou Tedim pau a zangte nong hici itdiak nading in bangmah hikei lua ungh, ci-a, mawhmai nga ngetmalak in Khitui naptui tawh lungdamthu kohhuai kasazaw hi. Hih thuteng bek ngaihsun paklengzong Tedimte aneu muhhuai a zahpih huaitakpi diam? ci-in kei leh kei ka kidongzel hi. Pasian thupha piak akici Israel mite nangawn in haksatna sihna tuamtuam tampitak natuak uh hi. Tuahi-a i tuahsiat takciangin ki mawhak pahpahding hi kasa khol kei hi. Zeisu nungzuite sihdanzong ngahsut zelhuai kasa hi.


.Tuahi-a Pasian lah hisamlo napi, Tedimte namawhna uh kisik un vacihvial sangin kouzong noulak ah hong omsak un, i pianna khanggui sutleng pianna kibang, si sanki khat hihang, sung leh mak, pi leh pu ni leh gang unaukhat hihang kacinuam zaw hi. Pasian lah hisamlo hanga mi khat leh nih peuhtunga i lungkimloh na khatpeuh avekpiwa vamawhsak vamuhdahke dingbel kasi san in azo kei hi. Khat leh nihtawh peuhtawh ki lungkim loh nate a mibup, a khuabupwa i tokgawpsawm manin unau khat hinapi 1997-1998 ki kalbang Manipur, Lamka kimteng ah buaina lianpi om ngei hi. Tuatungin Tedim kampau azangte omkei leh kuate bang asuak tam? cih khawngzong ngaihsut huai hi. Tuahi-a mailam ah mimal vaite mi malvai in paisakleng hoihzaw mahmahding hi. A sak a khanga omten i pianna khanggui leh i pu i pate tenna munte guisutleng Tedim min nangawn ki helkha pelmawh ding hi.


Tedim Zomi tein tukum Cope topa hong tun Kum Za Cin Pawipi ah, Pasian tungah thupha ngenin abeisa a, acin lohna teuh mawhmai na ngen lailai ban ah, a Biakna makaite nangawn, khut kilen a nasep khopding hongsawm tauh ahihmanin, abeisa sangin pasiante Pasian in thupha atamzaw kan in pialai dinga, aveng apam leh mi namdang tuamtuamte makaih in, Joseph bangin mi tampiten amau tungtawn in noptuamna phattuamna tampitak ngahlaiding uh hi, cih awkhat kaza veva hi.


Khaibawi

---


Tedim hi keng; tu hun mi pawl khatte pau bang in hong pau leng kei zong tedimmi hi lo in tuma 1950 tung siah hun lai in ka pu leh pate uh pen tu hun in paitepau/paitemi i cih te hi uh in a pau te uh huai ash hiai ah zangte ka hi ngei uh hi.A hi zong in tu hun ciang in zomite lak ah tedim pau sit pen leh tedimmi sit pen khua lak ah khat a hi ding in Bo sing khaw Khai in a lai gelhna khat ah na gen ngei hi.Tedim kampaumi or tedimchin cih pen khangno mahmah lai in a tangthu sutnop mahmah lai lel hi.Chin hills mikang te in SDO khen thum in hong khen uh ih tedim,falam leh haka in hong khen ciang un tedimchin official in hong ki zangpan hi lel hi.Tua tedimchin te pen tedimgam sung mite hi a,tuciang in tedim,tonzang, laitui,kaptel leh cikha township teng huam kha hi.Tom gen pak leng ciimnuai ta teng hi pah hi.Burma Handbook 1943 ciaptehna zui in tedimchin cihte pen,Thahdo,Kamhau, sokte leh siyin ci in ki ciamteh hi,falamchin cihte pen,tashon,lombang, laizo,khuangli, whelngo lehyahaw ci in ki ciamteh hi,hakachin southernchin cihte pen,hsenthang, zhotung,lawhtu, vamtu,haka, yokwa,klanklang, bwel lehkwalringtlang ci in ki ciam teh hi..
Zomi sung ah tedimchin hi keng a cithei namte; mikang kumpi khenna zui in falamgam leh haka gam mitre hi in tua lak ah hualngo(mizo) te pakha lo ding hi lai hi.
Tedim kampaumite; Tangthu ki sut kawi2 na zui in tanglai in tedim khuapi ah teizang,sazang, dim,khuano, vaiphei,zou, thahdo(kuki) hualngo(lushei- mizo)phaileng, khuangli( simte)gangte, guite(paite) ,losau teng tengkhawmna pan in pauthak (common language) khat hong piang khia in tua pen tedimpau or tedimchin ki ci hi,hi a tung a minamte tedim kampaumite hi a,a theilo a zonglo te zong a zangding te a hihi.
Tedimkampau zangte hi keng; sa ci thei ding zomite sung ah Falamgam leh hakagam mite hi a tua lak ah hualngote hilo ding hi.
Tedim kam in hong gawmtuah; Tibet mogolia leh sengam pan in zomite i pai khiat ciang in vai tuamtuam leh thu tuamtuam hang in i pau i ngeina themkhat tek hong kat ciang in,Pasian in unau teng hong khen thang nuam lo in eipilna siamna hauhna leh hatna tawh cikmah hun ciang i bawl zawh ngei loh ding zomi tedimchin teng hong gawmna in pauthak khat hong pia a tua pen tedimpau a hihi,tua i pau in khat leh khat hong ki it sak,hong ki lemsak.hong ki pumkhat sak leh khantohna zong hong pia hi.hi bang in zomite kalsuan henla minamlian suak hen cih a deih mi khempeuh in hi thu leh i pasian thupha phawk in tedim pau zang ta hen.Amen...
Tedimpau tawh zomite gawm lai ding; a tung a minamke teng in,i tedimpau leh lai limtak it in puah in zun in kem in i sep tohtoh ciang in i sanggam falam leh haka gam leh mun tuamtuam a om zomi pih te hi i tedim pau tawh zomi sung ah ki lemna,ki pumkhatna,ki itna leh khantohna a pia ding in pasian in i minam sung ah hong teltuam te i hihna phawkta ni.
Zomi in hong gawm; mikangte,kawl te leh vaite in,i min i puam lo pi in hong sapna hong theihna te uh pan in ei mahmah i ki sap na,tedim gam ah a na kem kha lai zoute,falamgam ah laizo leh hakagam ah hzotung cih bang in hong mang thang sak tuanlo in tua hang mah in st Haugo in zomi baptist convention tawh hong dinpih zawh na phawk tek in zahtak ni.tua min pen pasian in thu pah hong piak sak in leitung uno,india leh kawlgam muntuamtuam ah i min a hihna hong theihpih uh a hih man in Topa i phatphat hi.
by Ngeisok
--

Zomi, Chin, Tedim

Zomi i cih pen a kipatcil in, midang te in ''CHIN'', ci in ong theih pih i nam min hi a; Ei le ei Zomi a kici a, Zomi mah i hi hi. Chin zongh i hi hi. Minamdang te in THE CHIN PEOPLE in ong theih pen Zomi te ong gen hi hi. Zomi i ci zonghin, Chin i ci zongh in akhial leh a dik zaw sang ki omlo a, anih mah in man tuak hi. Ahoihzaw leh a thusim tak zaw, zathuai zaw a kikum i hi hi. Tua ahih man in Zopau in gen in, Zolai in i at a, Zogam suan leh khak i hihi.

'CHIN' i cih, Kua' kammal hi a koi lai pan kizangh masa hiam?

Chin i cih min pen, 'chinthe' or 'chin-the-gyi' or 'chinteig' cih Bamar Kawlkam pan hi a, Eipau in 'humpi' cihna hi. I Pu i Pa te gal hat in, lungsim gamtat picing leh phakzawhloh in na om a hih man in, a veng a pam Kawl te in 'Humpi bangin', 'Humpi Nam' ci a, lipkhaphuai zah phial in Zomi te ong na mu uh a, ih Zogam pen 'chinthe wuih te tah taing' ci in ong nasam liang hi. Chin i cih pen, 'Chinthe' (lion) genna hi a, Gregorian calendar kum zalom sawm leh giat beima ciangciang, rural nuntakna bekbek kihi in, Khuano nuntakna ah Khuano mite vive na ki hi hi. Hih hun sung pan, Mikang te' in gamkek in, ei ong uk to suak a, 'the chindit' (=chinthe, the lionny) Humpi zah a galhat te in ong ciamteh uh na hi hi. Galpi nihna ong ven takteh, minamdang te in, ei te 'the CHIN...theig' in a lungsim uh ah leh, a mit uh ah ong ciamteh uh na hi hi. Sanggam Khanglam Zote in pen, Hi mah na pom viuveu uh a, na ki saktheih pihmahmah uh cih kimu hi. Khanglam Zo te' aa leh amau neihtuam hi peuhmah lo in, a diakdiak ah ei, Tedimkuam galkuam leh, WWI, WWII nih lai a, ong nawk phatdeuhna Tedim, Tonzang, Haimual, Cikha, Lamka, Phai hih mualzawn taangto teng pen, i bulpi hi zaw hi. 'Chin' ong kici leh, Humpi nelkai zah a, a galhat Zomi Pupa te phawk a, zahtak ki sak theih pih ding na hi hi. A hi tei ta zongh in Chin ong kici leh, Zomi ong genna hi ci in i tel siam ding kisam kik zel hi.

Leitung ah Zomi (Chin) Tedim ahi te Tellahna:

I. Leitung sung ah Continent (gambiikpi) 7, or 6, or 12 om hi.

II. Tua gambiikpi 7 or 6, or 12 sung ah Countries (gam) 193 or 250 kiim om a, Tua lak a, UN te in Myanmar zongh gamkhat in ong simsak uh a, tua sung ah Myanmar i hi hi. Myanmar mite i hi zel hi. Leitung mite zongh i hi lai hi. Tua sung sawn sawn, a sung nung zaw lai ah, Zomi nampi te i hi hi.


III. Myanmar sung ah gamkhen, gamukkhen 14 i pha a, ''Chin State'' gamkhen a cih gamkhen sung pen Zomi a tamzaw' omna a hi hi.

IV. Zomi sung ah, anuai a Zomihuam sung (ah na en in) i gen mah bang in Tedimmi zongh Khat i hi hi.

V. Tedimmi sung ah Namneu tuamtuam i om a, gtn. Sihzang, Saizang, Zo, Teizang, Dim, Losau, Vaiphei, Paihte, Simte te leh Tedim kampau teltheih, zang etc.
*Hihbang in TEDIM hihna khat sungmah ah a kibanglo Khua leh Beh, Denomination pawlpi, party tuamtuam i sung neih sawn sawn hi.
*Beh khat sung ah, Bawng tuamtuam i om lai hi.
*Bawng khat sung ah, Innkuan a om lai a,
*Innkuan hihna sung ah, Uzaw, nauzaw, khentuam keekee te i nei lai hi.
Zomi ngeina leh zia te picing sak in puahtoh beh lai ding in hoih mahmah hi.

Zomite

pen: Myanmar sung bek ah om lo hi. India ah tengbial hi. Bangladesh ah zongh tengbial hi. Hih pen Zomi Origin i mun i gam i kipatkhiatna munte hi a, Minam khat i hihna a hi hi.

The Zomi Tribes

Let us now turn our attention to the Zo generic under which the Paites constitute a sub-clan or tribe. Listed below are the various tribes under the Zo umbrella. In the present day, the Zomis, of which the Paites form a tribe under it, are divided into three geo-political regions.

Northern Zomis

The Northern Zomi constitutes the Paite, Sihzang, Simte, Tedim, Vaiphei, Thadou,Zou, Hmar, Lungpho, Manawt, Vaipua, Tangpha, Manipur, and Samte, etc. The Nother Zomi are the axis of the Tribe Zomi. They are found to have been geographically concentrated in such locations as theTonzangdistrict and theTedimdistrict (both in Burma), the north-east of Mizoram, the Naga Hills, the Somra Tracts, the Hkamti district, the Kale-Kabaw valley and the North Cachar Hills, The Churachanpur State in India, and Karbi Anglong districts of Assam. The Northern Zomi’s socio-cultural system is basically complex but despite important structural distinctions, they have closer affinity to the Central Zomi, rather than to the Southern tribes.

The Zomi tribes inhabiting the Tripura state of India are the Molsom, Langrong, Chongrai, Bong, Kaipeng, Hrangkhawl, Ruankhum, Darlong, Lushei, Rangchan, Paite/Paitu, Namte, Mizel, Lantei, Laifang, Fun, Khephong, Khareng, Balte, Jantei, and Hajango.

In Bangladesh, about seven Zo tribes can be identified viz; the Bawmzo, Asho, Khami or Khumi, Kuki, Lushei, Mosho and Pankhu.

Almost all the tribes inhabiting theChin Statein Burma andMizoram statein India belong to Zo racial groups. Ethnologically, the above named tribes belong to Zomi group because their progenitor is Zo. The close ethnicity is proved by the peculiarity that though variations in dialects exist, the Zomi - unlike other tribes - can converse with one another in their respective dialects with 70% comprehension. Thus the chain of their relationship is circumscribed not only by geographical bounds, but more often by racial unity.

A more detailed study into Zomi languages was made in 1931 and 44 (forty four) separate dialects were recorded as belonging to Kuki-Chin (Zomi) group. As per the memorandum submitted to the British Government on April 22, 1947 by the Mizo Union, 47 (forty seven) major Zomi tribes were included, viz Aimol, Anal, Bawng, Baite, Bawngzo, Chiru, Chawhte, Chawrai, Chongthu, Chongthu, Darlawng, Dawn, Fanai, Hmar, Hrangkhawl, Hnamte, Kaihpen, Khumi, Khiang, Khiangte, Khawlhring, Kawm, Lushei, Lakher, Langrong, Mualthum, Miria, Ngente, Paite, Pawi, Purum, Pangkhua, Pangte, Pante, Pawite, Ralte, Renthlei, Thadou, Tarau, Tikhup, Tloanglau, Tlau, Vangchhia, Vaiphei,Zou, Zawngte and Gangte.

Central Zone of Zogam areas covers

... the Falams and the Tedims; but negotiably the the Hakas, the Thantlang, the Maras (Lakhers), the Lushei, the Hmars, the Zahaus, the Hualngou, the Khuanglis, the Tlasun, the Laizou, the Bawmzou, the Zoukhuas, the Tawrs, the Zoutung, the Ngentes, the Kneltes, the Fanais, etc are called theSouthern Zomi. They are found to have been geographically concentrated in such locations as North-Western part of the Arakan District, the Pokokku Hills, the Central portion of Chin State (all in Burma), Mizoram, Tripura Hills and the Chittagong Hill Tracts of Bangladesh.

Southern Zomi

The Southern Zomi includes the Asho, the people of Kanpetlet, Patletwa and Matupi areas such as Chinbok, Chinme, Chinbon, Khumi, Khami, Mro, Matu, and Khalkha. The Asho (or the plains’ Chin) are found to have been geographically concentrated in such locations as Thayetmo, Insein, Minbu, Prome, Aunglam, Akyab, Sandoway, Syrian and Cape of Morton in the plains of Burma. Among the Southern Zomi, the Khyang and Chaungtha in Paletwa district of the Chin State have old relationships with the Arakan, like that of the Old Kuki to Manipur and Tripura.


Zogam: pen, Zomi te in Zomi Minampi hihna ong bullet in, on kipneih khitteh, 'dinmun kitheihna' Gam Nationhood ong la ding a, ong picing suah ding hi. Mipi leh minambup sung ah tua upna leh muhna ong kiciang in Zogam i luah ding a, Gam khat i ding thei ding i hi hi.
Zomi sungah Kua teng kihel:
Utleh kihel, utkeileh kihello cihtheih thu hi peuhmah lo hi. Minam i cih pen, gialbem in a gial a khek theihloh zah khat in Minam hihna kikhel theilo hi. A hihang in, Gam, Gammi hihna pen utdandan in kikhelthei lua zen kiuhkeuh hi. Zomi tawh thu i gen ciang in, naupang thugen i hi kei a, Thupi taktak kikum i hi hi. Minamvai, gamvai thu i gen ciang in, SISAN tawh thu kigen hi. A taktak in Tulaitak in Zomi i cih pen, ''Zomihuam'' ci leng telnop kha ding hi. I Sisan kibatpih, tu ma, kumza 2, 3 lai khawng a i kampau kibatpih te, belbpawlpih, sungkhat bawngkhat, leh khuakhat a ankuang luikhawm te i hi zen hi tua teng pen hun ong saw sawt ciang in guallelh ding launa tawh kikhenkhen i hi a, I minam taktak a mansuah dekdek i hi tanghial hi. Pawlkhat leh tampi te in Zomi pen, Tedimmi te' a cihna hi. Tedim aituam ding sa kha kilkel kha hi.Tua pen, uhna toiluamahmah leh kawciik lua mahmah a khial mahmah. Khangsawn momno te'n tuubang a cin ding numei naupang leh i vengi pam tek hilh sawn ciat leng, sangkahna ah zongh theisak tek ding ahi hi. ihuam.....Zomi i cih ciang in....

1. Myanmar gam a Chin States huam sunga teengte, Tedim leh Tonzang, Zopi(Kalay valley)
2. Khalkha leh Thantlang, hih tegel bek a pau uh a kihuang om a, midang te tawh kibanglo hi,
3. Falam, Pawite, Rezua, Zelte adg te,
4. Mindat, Zotung, Matu te, hih te zongh ki paituam thei tuanlo lo,

2. Zaang a om Mro, Asho, Yaw, Khami adg te,
3. Bangladesh gam a I kibatpih Zomi minampih te,
4. India gam a, Mizoram State sunga teng zong Eimi vive mah hi Eipau thei ciat uh hi.
5. India gam a, Manipur State leh Churachanpur state sunga tengte,
6. Mun kitheitel nailo a, Eipau, eidan a om mipih te leh,
7. Leitungbup a zin kawikawi, tengkawikawi, amah leh amah Zomi hi ingng cih, a kithei mimal khem peuh Eimi Zomi a hi ding hi.
*Zomi pen hih malsim 1pan 7 ciang a teng a huam a hi hi. I Sisan leh i zia kibang hi hang!
Kua te Tedim hiam? Kua te Khalka hiam? Kua te >????
Zomi leh nam dang i et ciang in, i vengte Manipur, Asam, Naga, Behte, Shante, Sente, Bamar te, Rakhin te, etc
Zomi Nampi sung ah i helnop, i huam nop a zailut ciang in huia zolo hi. Toilua le zongh picing thumaan omlo hi.

* En in, Bamar ukna ah, Bamar a hilo pi Zomi, Shan, Karen, Kachin, Kaya, Chinese, Rakhine hih minam pi 7 huama sung teng, bek neuneu in ong huam in ong tennen a, ong khenkhap ciang in, khang kizom ah supna leh buaina, akisam lo thukhelkhel tampi ong piang ziazua pah hi. Hihpen hi... aman a gil leh thutak zuilo pi a, thugawlna, huaihamna leh liatnopluat a hang a,,,, Mipi, gammi te in suplawh dikdek na,..........

Tedim

''Tedim'' pen, 7 vei, or 9 vei khuamang khin a; Tu in, Ei te a 8veina or 10veina kiphuh Khuapi Tedim a om Tedim te i hi hi. Tedim pen, Khua min hi in, Tedimmi pen minam (Namkhen khat) gen a hi hi. Nidang lai in, Khuakhat paukhat, Khuaneu khat minam khat, Khuano khat gamkhat (city states styles) tawh i pu i pa te in nun na zilh uh. Hi bang teng tawh mual khat kheng leng pau nam khat, guam khat kaan leng paudang khat mah, minamdang khat leh situam satuam bangdan in i pu i pa te om ngei khin uh hi. Gal leh sa na kisa in na ki that in na ki do do ngei uh hi; Khuadang leh mundang koi mah zinlo uh a, Khuatual ah anciing in amau a tek na nungta uh hi. Midang sidang sadang ahi, Sente, Mivomte, Mikang te, Naksaute peuh tawh na ki mu ngeilo, na ki thuza kha ngei lo uh a hih man in a veng a paam a om teng bek mah tawh na kithuza a; Tua a veng a paam a om te pen, gal leh sa mah in na ki en uh hi; Innkuan khat sung pan piang a hih lam, tangtawng a innbul khat pan a a ka khia ahih lam uh na phawk lo uh hi. Beh leh phung leh vengleh paam na thupi sk uh a, azai zaw leh khangmasa tangthu na kan lo uh a, beh leh phung tawh na kidem in, khua tuam na saat uh hi. Khua khat ukna khat tawh na ki uk uh hi. Hih a neunono te pen Tuhun in gawmcip ding, kibatsak ding cih gelna lianpi in thuhoih ahi hi. A taktak in, MINAM LEH NGEINA, PAU LEH LAI kibatpih te MINAMPIH khat ihi hi. Thukhaamkhat bawlkhawm a, thukhaam khat neikhawm in, tua thukhaam khat zuikhawm te pen, Zunkhat (one community) i hi hi. Ukna khat, Maang khat, Tokhat leh kiukzia khat nuai ah, tua kiukzia a neikhawm mi zunhon te pen gamkhat, gammikhat, mipih, gampih te kici hi.


Tedim: T' Tedm pau Eima pau i ci hi.

Tedim i cih sung ah a kihel amu pen; Losau, Vaiphei, Dim, Teizang, Zo, Saizang, Sihzang, Simte, Paihte etc. huam sung teng a hi hi.
A zaizaw in, munkhempeuh a om Tedimkam pauthei teng ahi hi. Khuano mi khempeuh a huam a hi hi. Tedim pau na theih nak leh Tedim mi na hihna na phawk in. Mizo, Thado, Khalkha, Falam, Marr, Zotung, Zophei, Rezuar, Matu, Mindat, Asho, Mro, Khami, Yaw Cih te zongh ZOMI sung huam mah ahihi. Na U na Nau mah hi. Na behna phung mah a hi hi. Amau te zongh Zomi mah hi a, i Minam pih te maha a hih man in, Zomi hihna ah ki paithei tuanlo hi. Chinthe' cihna ah zongh amau zongh i hel ding, Zomi cihna ah zongh, amau mah i hel ding a thudik thutak ahi hi. Ki pai thei tuanlo hi. Sisan kibatpih i sim ciang in. Manipur, Assam, Nepal, Sen, all mongoloid origins, Japan, Korea, leh Thai te zongh i sisan leh i zia i tong, i guh i tang, kibang hi. A zaizaw in gen leng, ''Asia'' mel, 'Asia zia' leh tong, Asia lungsim puak dan i vek in kibang lel mahmah hi.

Zopau, Tedim pau mimal in a gen a a zat nak leh Zomi Tedim mi a hi pah hi. Topa in Thupha telsiamna leh nuntakpihsiamna ong pia ong guansuk ta hen. Phasiam!


Eimi puah ciat ni.....Itna leh deihsakna tawh Zasang

ttp://zasang.atwiki.com/page/Zomi%2C%20Chin%2C%20Tedim