Thursday, March 1, 2012

LUNGSIM ZAI LUNGSIM TOI

Zomi Zokhai zomizokhai@rocketmail.com via yahoogroups.com
1 March 2012

to ZZOOO, ANZ-ZOMI, t, LT, Leitung

Images are not displayed. Display images below - Always display images from zomizokhai@rocketmail.com



"Azaii leh Atoii Lungsim"

Azaii leh atoii lungsim puakzia cih I-ngaihsut ciang-in ahihkeileh hih kammal I-muh ciang-in lungsim puakzia zaii kisa-a laai agelh hong kisak lohding ka' lunggulh-hi, banghanghiam cihleh zaii kisa-a laaigelh ka' hikei-a, pulehpa' suutna thuciinte' tungtawn-in nampi lungsim Zomi sung-ah akizelh zawhna ding-a lunggulhna ahihi. Athu-a theihding ahaksatna' sang-in athu-a theihte-tawh kizuui-a gamtatluheek zawhding haksa zawtham-hi.
I-thulu mahbang-in azaii lungsim (minam vaai bek agen hipakni) puakzia en masa lehang; tu khanghun zuui-in bangte-pawl zaii I-ci dinghiam? Thu agen/laai agelh ciang-in geographical teenna gamlehlei zaa ahuamte, lianpi-tak ahuamte zaii I-ci dinghiam? Chin State sung-a mite huamkim-a thugen/laaigelhte zaii I-ci dinghiam? Thugen/laaigelh bek hilo-in a-Chin min-tawh mapangte eleh? Sepna leh genna/gelhna naakpi-a kikhaai hi-a.

Tusung internet sung-ah Laimite' muhdingleh simding-a I-deihloh thu tampi kigelh-a, Zomi leh Zomi kinialna, C deihlo-a thusunna, C mah thupi asa bangkeek-a laaigelhna, atawpna-ah mimal kinialna, mimal kikawkna ciangdong nangawn I-tun thapaih-pen "zaii" hetlohna hiding-in ka' seh-hi, banghanghiam cihleh adiak-in C paksak-a laaigelhte bangpen I-groups sung-a Laimite-in "uino khat neilaai hang-ei" ci-in haii sa-mahmah ding-a, minam suksiatna-ah zattheih ding-in nana ciamtehteh dinghi. Aziakpen Zomi groups te' sung-ah Zopau asiam Laimi tampi kithun ahihlam theihding deihna-zong ahihi.

Azaii sehna sung-ah atung-a I-cihte zaiina-hiam toiina-hiam cihpen nangma/keima' sehna tung-ah kinga dinghi. Gentehna adangkhat-ah, Zomite' groups sung-ah Zopau asiam Laimite tampi I-guan mawkpen zaiina ahihiam? Zomite bekmah guanlehang toiina ahihiam? Hihte lungngai lo-in dawkpakding ol mahmah khading-a, lungngai taktak lehang abuaihuai mahmah khat ahihi, banghanghiam cihleh Laimite' laai-tawh akibawl groups te-ah Zomite tampi kihel loding-in ka' seh-a, amaute' kitot kiseelna, thaneemna leh thakhauhna cihte kitheihpih hetlo ahihman-in akikaapding hilehang amau dinmun hoihzaw-ah ding uhhi.

Zomist khat' ading-in keima' muhna-ah, geographical leitang zaa-pi huamna-in zaiina hi peuhmahlo dinghi, banghanghiam cihleh Zomite' teenna munteng genloh Kawlgam buppi huam-a naseem Zomite adiak-in kumpi naseem I-cihte zaii hetlo lelmawk uhhi (cihnopna-ah, Zomi thu-ah Kawl kumpi-naseem lianpipite-in minam akhual keileh zaii kici tuanlo-in Kawlte' lak-ah mangthanglel uhhi). Tua ahihman-in Chin State buppi ahuam bangkeek khat-a kampau/laaigelh cihte zaiina hilo-hi. Kawlgam buppi ahuam bangkeek khat-a thugen/laaigelhna-zong zaiina hilo-hi. Hihte khempeuh "zaii" kicihding uutna hi-a, tuabang-a aciakciak tatate toii cihtak-a atoii-teng hizawsop thei-hi.

Genna leh gelhna-tawh "zaii" kicihding lunggulh-a thu lianpipi athukhual bangkeek khat-a tangpi lot pahpah tepawl-pen zaiina hilo-in, toiina, bangmah hilopi athupi-a kimuhding uutna hileltak-hi. Leitang bih-a genna hitaleh minamdang bih-a genna hitaleh gentehna-in Dimmi khat-in ama' Dimmi-pihte (fellow-Dimmi) huamlopi, awlmawhlopi, deihsakna neilopi mah-in Meiteite-hiam Kanpetlette-hiam, Arakante-hiam ahuam bangkeek-a thugen lasakna hong neih ciang-in thutheite' ading-in nuam khollo ding-a, azumhuai mahmah "sakhi manlo, ngaltang tum," acihte suak-hi (amau phamawh salo laai-thei).

Tua baan-ah, aseem abawl hilopi-a, aseem abawl khatpeuh' masuan athukhuallua bang-a hilh, lamlak cih giapgiap tepawl zaiina hilo-in toiina hizaw dinghi. Piicing tak-a idea sunkhiatna, theory khahkhiatna cihte ahi-khollo, aseem abawlte' sang-a thumuzaw bangkeek khat-a thugen/laaigelh giapgiapte-pen "zaii-lo" thamlo-in haii-kipilsak cihding hizaw-hi.

Zomite atamzaw-pen aseem leh abawlding kidemding' sang-in mi-khat' sepna tung-ah "zaii" hong kisakding lunggulhna-hiam, athu-khelngait-hiam, athuduhngiat-hiam thu zaiipipi gen-ah pahtawina ahihkeileh gensiatna, phatna ahihkeileh mawhpaihna cihte abawl ding-in khutgang/khutmanlaang kimciat simsim zaw-hi. Hihpen ei' sungbek-ah akiza/akisim hileh poimawh lo-a, ahizong-in Zomi hong langpang, biakinn nangawn-ah, "Zomite' lampi ahithei bang-a khaakding" aci minamte nangawn-in I-laai/thu gelhte asimsim/amumu ahihna ngaihsun taktak lehang naakpi-a a-haii-huai mahmah ahihi. Hihte-pen toiina taktak-in ka' ngaihsun-hi.

Keima' mimal muhna-ah, Zomi mah haiipih-a, penglam gaalkaap cihna athuakngam beklo-in aseemngam Zomite zaii ka' sa-hi. Alangkhat-ah, sep-lah neilo, aseemte a-uk bangkeek, aseemte' siapipa bangkeek-a ama' sepzawhloh thulianpipi gen/gelh-a cialloh advisor aseem mite, ama' minam huam-a itna leh deihsakna-tawh kizom seplehbawl aneilo pipi-mah namdang ahuam bangkeek-a agen/agelh mite toii ka' sa-hi.

Zaii ka'sak mite' lak-ah khat; Pu Cin Sian Thang, mimal hamphatna tampi Kawl gamukte-in tah (offer) thapaai taleh tuni ciangdong tua mimal hamphatnate nial ngam-in ZNC Lutangpi hihna-leh ama' democratic uplehsaanna-tawh suplawh ngam-in om tiuteu-hi. Hihpen akip upna tungtawn-a (mi pawlkhatte-in penglam gaalkaap bang-in sehding himahleh) asup ngamna naakpi-in zaii ka'sa-hi. Alangkhat-ah, Zomi pawlkhat Zomi hihna taaisan-in mimal dawkna dingleh mimal sumlehpaai lampi kihonna ding-hiam, zaa-khanna ding-hiam khatpeuh-tawh Chin-hiam Bama-hiam akici giapgiapte naakpi-in muanlahhuai (unfaithful) leh toii cihtak-in toii ka'sa-hi.

Atawpna-ah, Zomi akici pulehpi anei diakte' sungpan-a apiang mihingte-in Zomi kici-a ahihna-uh ahaiipih, asuppih, ameetpih-ngam Zomite zaii ka' sa-a, ama' pulehpite Zomi kici napi-a amau Chin ahihkeileh Bama akici mite toii ka' sa-hi. Tuabang mite' ading-in Chin cihlingleng sang-in Bama ahihkeileh Asian khawng kici vetleh daii-a daii tavet cihbang-in zia-om zawlaai dinghi. Tuabang-in azaii hilo-a akizaii saknuam totote' ading-in leitungmi (earthian) khawng ci-to vet lehang zaii-a zaii tavet kuamah atuam omlo cihdaanbang omto laai-a, tuabang mi pawlkhat om veve-a, atawpna-ah kideiidanna-mah thuaklah-in pychological problem mahtawh nana mualliam veve-hi.

Zomi hi-a, Zomi akici-ngam, Zomi hihna-tawh adaii-ngam, asumh-ngam, aseem-ngam, agualzo-ngam mite zaii mahmah-a, ama' minam hihna adaii-pih ngamlo, zaii-huamnuam kisa-a namdang min-tawh naseem mapang, ama' minam hihna atawisaang ngamlo mite toii mahmah-hi.

Keima' uplehsaanna hi-a, nang'a-tawh akituak keileh muhna leh saanna kidang theimah ahihna-zong kitelsiam ding-in I-ki lamen uhhi.

Zokhai