Tuesday, June 2, 2009

Siapi Mang Za Lian, Sia LianBawi

[Valid Atom 1.0]

Pu Mang Za Lian was a great man for Tonzang, and Zomi Zogam, and for SDA Zomi; He led in much and great deals amongst them; He donated great donations to the poor as far as he could reach. We love him for what he did lead us and supported us in many ways.
-----

Siapi Mang Za Lian
Biography briefing by Sia Mungno Gualnam, CPA AND Pu Pau Za Mung, Laitui

Sia Lianbawi (Siapi Mang Za Lian) peen a thei kha ngei nai lo Zomi khangthak tampi te ading leh ama thu a thuuk zaw aa a tel nuam a kua mapeuh te adingin a kicing zaw deuh iin ama tangthu tomno zongh hong theh khia pah ingh.



Amah peen a kam tawh a gengen lel bek te pawl hi lo iin a itna leh a deihsakna te gamtatna tawh a lak khia ngiatngiat mi muanhuai mahmah khat ahihmanin sangsia a sep sung iin a sangnaupang te a ding zongh deihsak mahmah iin a sangnaupang te in zahtak thei mahmah uh hi. A omna khua pepeuh ii khantoh nading sem khia ahihmanin khua sung nu leh pa te in it ngiat uh hi. Chin State Council Member (Member of Parliament) iin a om sung iin zongh a lawm a gual te tawh ki it mahmah iin a masuan ah citak mahmah hi. Ama thu a telcian nuam deuh te in attachment ah “Siapi Mang Za Lian Tangthu Tomno” na sim un.





Siapi Mang Za Lian Tangthu Tomno



Siapi Mang Za Lian peen Zo gam, Tonzang khua pan September 9, 1929, kaal khat aa a ni nih ni, Monday ni iin Pu Suan Pum leh Pi Cing Za Niang sung pan a piiang ahi hi. Amah peen a pa ii tanu tapa 13 sung pan a 12na leh a tapa 6na hi aa, a pa leh nu ii tanu tapa a neih vekpi 7 sung pan a 6na leh a tapa 4na uh a hi hi. A pa Pu Suan Pum in a zi masa tawh tapa 2 leh tanu 4 nei aa a zi masa a khuai khit ciangin a zi kik Pi Cing Za Niang tawh tapa 5 leh tanu 2 a nei beh ahi hi. Siapipa peen Tedim gam ukpipa Pu Pum Za Mang ii tupa, Pum Za Mang – Mang Za Lian ahi hi.



Amah Tonzang khua pan a khang khia hi aa mi te in Siapipa or Sia Lianbawi ci in ki thei phadiak hi. Tonzang khua ah tan 6 dong a zawh khit ciangin Tedim khua ah tan 9 dong sim hi. 1951 kum iin St. John’s Diocesan Boys’ High School, Yangon pan tan 10 hoih tak iin zo khia hi. A tuptup peen gaalkap sung ah ulianpi khat suah ding hi napi Tonzang khua sung makai te leh RCM (Roman Catholic Mission School Board) sang makai te ii thuumna leh ngetna hangin gaalkap ulian suah ding a tupna nusia iin a mipih khangno te pilna piak ding khensat zaw ahihmanin 1951 kum June kha akipan Tonzang ah pawlpi sang siapi na sep na saang zaw hi.



Tua bang aa sang siapi a sep laai tak iin Pi Kai Khaw Cing tawh January 20, 1953 ni iin kiteng uh aa tanu khat leh tapa nih nei uh hi. Lamet loh pi iin a zatui sut tawh a kilemloh man iin June 18, 1960 ni iin a zi in a sih san ciang iin a lungzuan a khawngaih a hehnem dingin Pi Ngai Za En tawh August 20, 1962 ni iin kiteng uh hi. Pi Enno tawh tapa 3 leh tanu 2 nei uh hi. Sia Lianbawi in tapa 5 leh tanu 3 nei hi.



College pilna a zawh dong a panpih dingin a makpa Captain Gen Za Thang in huh ding a kamciam ban ah Tedim subdivision officer ahi U Shin in Sia Lianbawi a college kah nading iin kha sim iin Ks. 60.00 stipend pia hi. Hi bang kawmkaal ah Tonzang khua sung makai te leh RCM School Board ii thumna hang iin khangno te pil nading deihsakna tawh a nuntakna kipia khia iin 1951 kum June kha a kipan Tonzang khua ah sangsiapi iin maa hong pang masa hi. June 1, 1952 ni iin Tonzang khua sung aa Roman Catholic Mission (RCM) School leh American Baptist Mission (ABM) School te gel sang khat iin kigawm uh aa Private Anglo Vernacular Middle School suak hi. A kum kik September 1, 1953 ni iin hih sang peen kumpi sang - State Middle School iin kikheel to aa tua laai ah Junior Assistant Teacher (JAT) leh sangsiapi sem to suak hi. Tonzang sangpi ah 1966 dong sem hi.



July 17, 1966 akipan Lungngo khua ah State Middle School sang siapi iin va om hi. Kum nih sung a va om khit ciang in July 23, 1968 ni akipan Tedim gam, Gamngai khua, State Middle School ah sang siapi sem hi. Gamngai ah a om sung iin sang inn thak lam iin khua sung ah tui ngah nading zongh makaih iin zawh pih hi. Khua sung mite in noptuam pih mahmah uh hi. Sang inn thak leh tui zawi thak hong dingin Khamtung gam ukpi Chin-ou-si Pu Son Khaw Lian (Chin-ou-si is equivalent to a State Governor or Chief Minister) leh a lawmte pai uh aa a nasep teng khempeuh a vel siiang khit ciangin mipi mai aa a thugenna ah “sang siapi khempeuh in Sia Mang Za Lian sep bang iin a sep ciat ding uh hilh huai hi” ci iin Sia Lianbawi a pahtakna thu pholaak hi.



June 29, 1971 ni akipan Tuimui khua ah sangsiapi iin na mapang leuleu hi. A hih theih zah iin Tuimui khua a khantoh nading iin hanciam pih hi. Sang inn lam beh hi. State Middle School peen lammto iin affliated High School (thwaybet athetdan kyaung) suak sak hi. A sangsia te hoih tak iin makaih ahihmanin Tedim gam sung sang te lak ah lai sitna ciangin lai zo peen sang (the highest percentage of passing) suak sak hi. Sang huang leh khua sung ah tuizawn tawh tui a tun dong iin zawh pih hi. Sang huang sung ah niangteh kung a dim iin ciing aa sang huang puah siang tho iin hoih tak iin huang kaih pih hi. Khua sung mi te leh khua kim khua paam a zin leh a hawh mi te ii phattuam nadingin lampi te hah iin keek aa a maam zaw leh a tom zaw dingin zongh lam thak sial pih hi. Khua sung thu tuamtuam hang tawh a zawhpih siang man loh hangin Tuimui leh Cikha khua kikaal zongh Jeep a pai thei zah dong dingin sial pih hi. Sang inn thak leh tui zawi thak te a hong dingin Tonzang khuapi Council pan Pu Tual Do Pau leh Tonzang khuapi Party Unit pan Pu Cin Khan Khup leh Pu Mang Cin Pau te va pai uh aa lungdamna la ngumngek te kisa iin thau lawng tampi lotna tawh gualzawhna pawi nabawl uh hi.



Kumpi ulian te in Cikha khua ah zongh khua dang aa khantohna a va bawl kawikawi mah bang iin va bawl leh deih hi ding hi ven June 10, 1980 ni akipan Cikha khua aa sang siapi dingin koih leuleu hi. Sang inn puah nading leh lam nading aa a om sum te tawh sang inn puah iin zemm pha kik hi. Cikha ah zongh State Middle School peen lammto iin affliated High School (thwaybet athetdan kyaung) suak sak hi. 1985 kum June 1 ni akipan lai hilh nasep pan a pension khit ciang in politics leh party lam ah tualbual pah hi. Tonzang gam ni tumna khawk pan kiteelna ngah ahihmanin Zogam ii Chin State Fourth Council ah Inspection Committee Member (Member of Parliament) khat iin kum 3 sung gam ading in na sem hi. Tua bang nasep tawh November 3, 1985 pan September 1988 dong Zogam khuapi, Khalkha (Haka or Harka) ah Zogam makai khat iin a nuntakna zangh hi. Kum 3 sung bek sem man ahihhangin a gam ading leh a mipih te ading citak tak aa a sep khiatna te a muan leh a belh a Topa Pasian in hawmsauk sak lo ahihmanin 1988 kum aa gam bup sona leh buaina lianpi hang aa a hun nai lo pi aa a masuan hong bin khit ciang in Kawl kumpi in Yangon ah Mazda B-600 a thak khat lei theih nading permit pia hi. Ama mai ah sawt vei pi a semsa, ama sang aa a senior zaw makai tampi te in zongh ngah kha man lo uh hi napi aman hih hamphatna ngah kha zenzen ahihmanin hih zongh Pasian thupha a lamdang aa a saanna khat ahi hi. Tua Mazda peen 1988 kum iin kumpi zumpi pan Ks. 60,000 tawh lei iin Ks. 220,000 ($11,000 bangh hi) iin zuak kik pah hi.



Sia Lianbawi peen lai hilh siam mahmah khat ahihmanin ama siamna sangnaupang te in a nek khak ding deihsakna tawh 1989 kum iin Upper Myanmar Mission aa Treasurer leh Education Director a hi Sia Lianpu (Sia Kham Khan Lian) in Kalemyo SDA Bible Seminary ah lai hilh sangsiapi dingin sam iin semsak hi. Sia Lianbawi in sang siapi a sep sung iin Upper Myanmar Mission ii grade 4 standardized examination ah a sangnaupang te lai kia cih bang om lo iin a sangnaupang te in phattuam pih mahmah uh hi.



Tonzang khua ah sangsia pi a sep laai aa a makaih leh a hilh khak sangnaupang tampi te in biakna sung hi ta leh kumpi sung ah hi ta leh pilna, mun leh za lian pipi te ngah ta uh aa amau te a khangno laai vua a pantah a siapipa uh Sia Lianbawi tung ah December 19, 2006 ni iin lungdam kohna, itna lahna leh zahtak piakna nei uh hi. Sia Lianbawi inn No. C ‘4/02’ Shwegon Plaza, Bahan Township, Yangon, va zuan ngiat uh iin itna tawh piakkhong tuamtuamte leh pahtawina laipi te zongh pia iin ne khawm dawn khawm uh hi. A sangnaupang luui te hangin Sia Lianbawi kipakk mahmah aa ama pattahsa sung pan tua bang aa mipil, misiam, a ciim, a tei leh thukhual mi a muh man iin a lungkim mahmah iin angtang mahmah hi.



Biakna thu ah amah peen RCM (Roman Catholic Mission) pawlpi sung pan khang khia hi. A pu Vial Nang ii makaihna leh pattahna hangin 1956 April kha iin ABM (American Baptist Mission) pawlpi mi suak hi. Amah peen Zogam ukpi Pu Pum Za Mang tupa ahih zah khat iin a neu tung akipan nek leh dawn ding patau lo iin zu leh sa tawh kidiah den ahihmanin Christian a hih nung ah zongh zuu leh zaa te mah dawndawn teepteep iin zongsang lua ta hi. Upna nei meel lo mi te bang mah iin zuu dawn lua leh zaa teep lua ahihmanin a awm leh a tuap te zongh hat het lo iin kum 50 khawng bek a pha pan pi mah ciang khut lo tawh kalsuan ding hamsa a sa khop iin dam lo hanhan hi. 1955-1956 sung Mandalay khua ah JAT (Junior Assistant Teacher) training a kah laai tak iin Shan minam ahi Saya Sam Gaw a kici a lawm sangsia pa kiang pan aa “Tu Laai Thumaan” “THE PRESENT TRUTH” cih laihawm te pan a muh khiat thu peen a zuih pah loh hang iin a lungsung ah belh den hi. A lungsim ah hoih sa mahmah hi napi zuih pah dingin ngaihsun lo iin ni, kha, leh kum te khengkheng to sak hi. 1972 kum iin Tonzang khua sung ah Pr. Kip Za Nang in Topa Zeisu hong kum kik ding lametna thumaan tawh kisai iin crusade a va bawlna pan a zi leh a tate tawh 1972 kum August 26 ni iin SDA (Seventh-day Adventist) pawlpi maan na pom hi. Tua ni iin pianthakna ngah aa Pasian thumaan kip tak iin a zuih man iin zuu leh zaa te zangh nawn het lo ban ah a pumpi kem cing ahihmanin Monday, June 01, 2009 ciang dong hong dampih iin amau unaau sung ah a khantou/sau peen hi pah lian hi.



Sia Lianbawi in sangsia pension leh gamvai pension nam nih saang iin a zi, a tate, leh a tute tawh Shwegon Plaza, C 4/02, Bahan Township, Yangon ah tu aa hong nusiat ni dong teng uh hi. Pasian thupha hang iin Sia Lianbawi in tu masiah natna lianpi nei ngei lo iin zoto lum ngei het hi napi 2008 February kha pawl akipan zun sip natna hong nei zelzel hi. March kha ciang iin a zun pai thei nawn lo iin a natna hong suk semsem ahihmanin a zi, a tanu, a tapa, a moo, a maak, leh a tute iin a pa or a pu uh ii cidam nading leh nop tuam nadingin mapang diamdiam uh aa a tawpna ah leitung sum leh paai, pilna, zatui leh za ha te ii let theih nawn loh hun a tun petpet ciangin Topa sung ah a hong tawlngaksan ahi hi.



Lai at:





Gin Sian Mung Gualnam, M.Com., MBA, CPA

Riverside, California, USA
=

Sia Lian Bawi hong nusiat hangaa adah akap,
a lungleng a khuangai,
azi, Kham aa kipan atate(amoo amaakte)
atuute teng,

Tuni aa, ih pasal, ihpa leh pu hong nusiatna ka na zak uh ciangin, no tawh a kibangin kana dah mahmah uh hi. Ahi zongin, ama nuntaak nasate ih ngaihsut ciangin( tuni in ama ii a hii-na kimkhat zong ih genzo kei ding hi.),
1. Mungno, Gualnam genna dan bang leh, akhan in kum 80- aphazo ahi tang
ngial hi.Davuih kumpipa in, mihingte nuntak theihna ding ciang a genna tawh
kaapteh hi lehang, amanh Pasian Thupha a hai a dimleet aa a sangpa
ahih gige lamtak ihthei hi. .
2. Eite pen, a huaiham nam, mihingte ih hiaa, ih itluat leh ih ngaihluat man tawh
in, kum 80- zong ih hawmthawh sak vial hangin, eimau mahmah zong, ama
nuntak zah a nungta ding ih tamkei ding hi .
3. Singkungin, a hutlopi, apaak in a pulh, apuamaa apulh, a min tuungaa apulh
om in, a huut mahmah ta aa a minzuunh aa apulh a om mahbangin, tuni'n
siapa in, a huut mahmah ta aa, aminzuunh aa a pulhte pawl ahi hi.
3. Zomi lakpan in tan 10- ong masa pawl cining' te nana hihi. Alawm agual
College, University akah kheokho laitakin amah zong kah nuamlua ding ahih
lamtak, kei zong ka na telsak mahmah hi.
Ahi zongin, amanh ama uutna leh deihnate haksa pipi in nialin, khua leh tui
leh a minam pihte aa dingin, upa hausate sawlna bangin nana mang in,
sang siapi a nasep na hangin, tu in tuabangaa ana hihna a thaman, a ngahin,
aki smtheilo, aki tehtheilo ding zahdongin atam hi.
4. Tuabang laitakin alawm agualte in degree a thuapthuapin ngahin, Vokdok
Mangpi, Menzi za nangawn dongin a omlaitak un, amah Middle Head mah
tawh nana om khiikheeu lai hi.
5. Tua baanah, angah na ding ama hanciam luatna man zong hi dingin ka
upmawh loh, Pasian in, deih saklua, awi-lua leh kilawm salua hiding hiam,
State Council Member dong takah lamsangto hi.
6. A leitung nuntak sungin, a pumpi leh a kha aa dingaa a siamnuam, a siamthei
leh a siamzo ding pa, Pasain maan zongaa, muzo hing ci aa a lungkim
mahmah pa ahi hi.
7. Tu aa, ama' hun nunung nite ciangin, ama nua aa a mipihte ahong muang
nailo lua, hong lung himawh lualai ciding ih hiamin, laai kitat zolo in, sawtveipi
gimna leh genhtheihna ahong thuak hi.
Ahi zongin, a tawpna ah, ki lungkim sakzo ahih manin, van apua adom
keeikaai bang hileh, a khiatsuk, a ngakhsuk vat bang hiding hiaa, zaang
pahin, a tawldam pah hiau in, " Leitung ka zozo hi," ci'n a taangko pa bang
dingin ka ngaihsun hi.
Pasian' baangkua sungaa a THUSAPIPA Sawltaak Paul genbang danin,
hih leiutngah, taiding kungmong dong aa a taizo pa ahi hi.
Tuni in, a tungaa thute hangin, ih ki lungkimsak zawh kei leh, eimau mah a kisam zaw ih hihkhak ding zong lung hi mawhhuai kasa uh hi.


Tuni'n note tawh,


Pu Pau Za Mung(Laaitui)te innkuan,
Singapore