Thursday, August 6, 2009

Zomi Nang koi ah om

Kong it Zomi pih te aw,


Nang’ tu ni-in, Ih minam leh Gam ading bang nalungngeel hiam?. Ih Gam leh Ih minam khatvei lungngai kik khawmciat ni.Tu laitak in Zomi te India , Bangladesh leh Burma gam thum ah ihom a, adiakdiak in, Burma gamsung a om te, ih politics lam ahizong neihsa lamsa ahizong human right lampan a hizong ki thanem phadiak hi.Bangladesh lam aom suahpih tezong amau khopmah in, thuakna leh gentheihna tampi nei khading uh hi.


A hizong in, India gam pan, Mizoram state aom ih mipih te ahih leh Federal tawh kiukna nuamtak in neikhin uh a, Manipur State aom ih mipih te ahih leh, Meitei te tawh nisim in, ki nawtnawt lai in,ahizong minam vaihawm ding http://www.zogam.org Zomi Re-Unification Organisation kinei khin hi. A hizong ZRO pawlpi in,kawlgam sungthu tuniciang dong hongtam vanpih zo nailo hongsuak hi.A diakdiak in Kawlgam a om Chin State sung ading in, CNF http://www.chinland.org/ Chin National Front te in, 1989 kum akipan Tedim , Tonzang gam leh Arakan ( Rakhai) gamgi dong in, siahkai in, minam a ding thautawi in, hong kipan khia mah a, atawp na lam ah, sum leh paai leh panmun te tawh buaina bawl in, mipi deihbang hong gamta nawnlo leuleu uh hi.


Zomi nam sung leh Zogam suahtak na ding nasepna sung ah Galvan tawi a kumpi ado ngam hih namnih bek kinei hi.A thanem nate uh ih etkik ciang in,Ih Zogam ah annek tuidawn nuntak hamsatna , Sumleh paai hamsatna, leisung sungpiang omlohna adiakdiak in hiteng hang in, ngaihsut zah in hong mazang zolo cih ihmu hi. A hizong, minam khat ihhih leh Ih minam ih Gam hong kemding, hong dalding, hong maikaih ding Makai, kumpi, Nam galkap cih te ih neihloh a pha mawh a hihi.


Tunung in, Tedim khuapi ah kamsiatna tawh inn tampi in,meikuang ah hong paisan khiat ciang in, tu in Tedim ah Tuibeem neih ding ih mukhia hi.A tung akipan khuapi khatah meikang kidal na ding in, tuibeem ih neih khitding akisam leh adan ahihi.Ih khuanung phawk ciangin, tampi ki zekai a,tampi ih beilawh ih suplawh hi.Minam leh gam ading inzong ki nginkholhna kidal kholhna bangmah ih neih kei leh ahunhun in mi khutlum sungah tampi tak in, ih nuntak na ih suplawh ding hi.Tua hunteh ih kipat hangin, hamsat na tampi ih neiding a, ih tupna zahin hatzolo in, kum tampi hun tampi, sum leh paai tampi,luang tampi ih beilawh ding hi.


Kawlgam politics ah tawm lutkik ni. Panglong Agreement( http://www.encburma.org/agreements.htm ) ah Ih pu ih pa te lungkim tak a, a suaikaih na hangin, Aungsan in, Kawlgam suahtak na angah hi bekhi. Mualtung mite ki hello in, England kumpi in, tulai tak ih kawlgam buppi pen kawlte khutsung ah suahtakna na phiakhawm ngam hetlo hi.Kawl tepen mikhem siam in, awlmawh neilo, amau ading ahihnak leh asanggam laizom te nangawn athat ngiapngiap ngam minam ahihna na tellua mahmah uh a hih in, Chin Hill, Kachin Hill leh Shan State pen atuam in ngaihsut in nei uh hi.Aungsan zuau thu ( huihbung teng) tua hun in, ihpu te na um kha ahihman in, tuni dongciang ih thuaklawh a, migam milei ah misila mi simmawh in ih om hi.Aungsan pen kawl minam te ading in, hoih mahmah hi.Banghang hiam cihleh Mualtung gam teng kawlgam sung ah helsak khin zo ahih man in, suahtakna ngahzawh kum 10 teh ei leh ei vaikihawm ding cihthei a, anuntak na amipih kawl te ading a piakhia ahihi.Tunidong ciang Aungsan athat kua te hi a, bang party in that hiam cih a kician in, aat khia omnai lo hi.Hih thu pen kawl minam te kawlngian hi.


U Nu hong kahto a, Panglong thuciamna te hong awlmawh lo in, kawl gambup biakna Buhdah hong biaksak sawm leuleu hi.Tuasung in, Karen minam ten amau zong agam uh deih a hihman in,kawlminam te hong do ta uh hi.Tua hun in, minam galkap tek kinei ahihman in, Thaupi len pen Chin rifle te hi a, Kachin ten zong minam Army tawh na om uhhi.Kawl mite in thau tawimi tamnai louh a, Karen ten ado uh ciang in, ( http://www.kwekalu.net/photojournal1/soldier/story6.htm#thebattle ) Insein ciangdong hong lutgawp ta uhhi.Tua ciang in,U Nu tutphah kiling ta ahihman in, Zomi galkap mang te kiang ah maizum selzonawn lo in, huhna anget ciang in, Zomi ten huh a,tu ni ihkawl gam cih hong om kik ahihi.Hih thutawh kisai in, Karen ( dek) minam te in, Zomi ( Chin) minam te hong mudah mahmah uh a, athu atelloh man uh ahihi.Zomi te in, kawlgam suahtak theihna ding in, Panglong Agreement ah thukim na laipi tung ah suai nakaai khin hi.Tua ahihman in, suahtakna ngah zawh kum 10 cinma in, kawlgam kitapnang abawl, hong nawngkai sak khempeuh dokhiat ding pen Zomi,Kachin, Shan minam te mawhpuak ahihman in.a do khia ahihi.Tua hun lai in, Karen minam leh Rakhiang minam, Mon minam te kihel lo hi.Kaya( Karenni ) ( http://www.karennihomeland.com/ArticleArticle.php?ContentID=44 ) gam pen nidang akipan amau leh amau akiuk sakna gam hi a, kawlgam tawh vaihawm khawmlo uh hi.Kawlmite in, zawhtawh thu tawh asuhsak uh ahihi.

 
Kawlgam ah president sem masa
Sao Shwe Thaik Jan 4,1948- 1952 ( http://en.wikipedia.org/wiki/President_of_Burma ) khitciang in, Zomi ten in,President dinmun kilen theiding cih lamet na om hi.1962 kum ciang in U Newin in, galkap thuneihna tawh kawlgam hong ukcip in, State leh Division a ut bangbang in zawhtawh thutawh hong khenkham a,Nation Flag ahi ( http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Burma_flag(1948)_large.png ) pen, aksi 14 in umcihsak in, mualtung mi te kihel lo in, kawlmi te in gam langtam zaw angahtheihna ding in, ( http://www.mapsofworld.com/images/world-countries-flags/burma-flag.gif ) tawh hong laih leuleu hi.Tua hun akipan Chin rifle 1- 4 dong pen asung ah mite hong helzau in,aut bangbang in hong toknawi ta hi.Tulai tak in, Chin rifle omna pi in, mi gongtat te bek koihta uh hi.Hih galkap kumpi pen ei mualtung mi te cihtha dah amau kawlmi te mahmah zong ait vetlo, abiak pasian ahi kawl lutol te nangawn a that ngiapngiap ngam te ahih manin, ei khawng thu in hong sim vetlo ding cih ih theihciat ding kisam mahmah hi. ( http://www.youtube.com/watch?v=xH_ZqfTOrxk&feature=PlayList&p=FA8E1E0EC3D074E9&index=3 )


Kawlgam sung ah tulaitak politics lam asem kawl makai tetawh akibang in, hong kitheih pih Zomi sung pan in, ZNC party pan MP ahi Pu Chin Sian Thang zong hong suamlup saknuam in, tampi vei hong bawl tauh hi.1990 kum a kiteel ( election) hunlai a, mipi atampen deih NLD party zong sumai nuam in, akhuakhua amunmun ah, mat leh suam nei ziahziah lel uh a, amakai pi nu Aung San Suu Kyi nangawn dawm lo in, innsung pialkhia sak lo ban ah, tuni in,mawhna tuamtuam zong in, Insein thongpi sung ah koihlai uh hi.Hih thu te nisim news tuamtuam pan ih muhtek ih zaktek thu hi..Hih thu te ihmuh ihzak ciang in, ngaihsut ding athupi mahmah pawlkhat hong om hi.Hibang tawh kawlgam sungpan Zomi tein mailam hun ah eingah ding tawh akilawm akituak hamphatna te ih ngah zolai ding hiam? Cihthu leh mailam ah gam kikhel na hong om leh Zomi ten bangci panlakding cih te ngaih sut huaibek hilo in, sep khiatding hun hong tungta hi.


Banghang SPDC galkap kumpi in ,thuneihna hihzah in deih cihthu leh kawlgam ah independent ih ngah zawh 1948 - 2009 sung, civil war bei thei lo, banghang hiam??? cih thu te ih kan masak ding kisam mahmah hi.Kawlte in Democracy tawh kiuk leng mualktung mite Kawlgam pan ih paikhiat ding laupen uh hi.Kawlminam cih ding in a kician nam guicing anei omlo ahihman in, mualtung mite thahat leh kawlmi beiding hi.Tulai tak kawlgam ihcih zong history tawh ensuk kik in, minam neiten agam uh hong lakik tek leh kawlgam ih cih in, ShweBo kim, MongZua kim, ChiaukSye kim teng hilel ding a, Kawlkam in ( A Nyia ) acih munteng hi bek lel hi.Minam kician lo honkhat ki gawmtuah na ahihman in, lungsim kician zong neilo in, amau angsung ding bek a ngaihsun te uh ahihi.


1990 kitellai in, Nupinu ASSK in makai dinmun hong ngah takpi leh alau huai mahmah na hi gige mawk hi.Tua hunlai in, mualtungmi te politics lam ah mitkeuh tamnai lo a, gamsung ah thautawi in, gal dodo lel in, leitung politics leh human right thu te theimel lo, gamkhat khantoh nading Economics lam zong natel nailo uh hi.1989 kum ciang in, SPDC in mualtung mi thautawi langdo te kiang pan CeaseFire hong la in, ( http://www.reliefweb.int/rw/RWB.NSF/db900SID/EMAE-7BERK3?OpenDocument ) tuate sungpan Wah minam te tuni ciangdong thahat pen hi. Kukan te ahih leh senminam ahihman in, sumzon dingbek thei a,makai kician zong neinawn lo in abeibei hi tamai hi. Tu laitak SDPC te in, CeaseFire groups te pen, 2010 kiteelna apian ma in,agalkap te uh gamgi cing ding ciangbek in koihsak sawm a,neu muh leh zawh thawh bawl mahmah hi.

 
CeaseFire Groups tezong nahainawn samlo uh a,politics lam nasiam mahmah tauh ahihman leh, SDPC galkap kumpi thugen khempeuh a uptheih dinguh omnawn mahmah lo ahihman in,Kawlgam bangci hong kikhelding cih ngakna tawh kua mahin SDPC thu amang nuamnawn louh hi. Thauvui thautang tawh kido ding ahizong a lau nawnlo, Wah ( UWSA ) ( http://www.youtube.com/watch?v=YtDZRCHd1JM ) te ahizong Kachin KIA ( http://www.youtube.com/watch?v=47LkwCrMgzA ) te ahizong galvan muanhuai tak leh gam leh minam ading amansa hiung cihna tawh atawntung kiging kholta uh hi. CeaseFire hun kum 20 sung in,SPDC in kawlgam ah, amautup na ahi, galkap kumpi in thuneihna lenkip paisuak ding cih tupna leh NUCLEAR galvan neihzawh nading in,a hanciam mahmah laitak uh ahi a,asumngah na uh a hih leh Khunsa ( http://www.youtube.com/watch?v=gpCZGC9XzWg )Zavom zuakpipa kiang pan asum teng sumvom pan sumkang suaksak in, Shan gam pan Drug namkim pen YG pan lampi tuamtuam tawh Tembaw zang in gamdang ah zuaksim uh hi.Hi te sung panbek hilo in, Phakan suangkhuk pan, Mogok suangkhuk pan, Maishu suangkhuk leh namgim tui pianna tuamtuam te pan ahizong kawlgamsung a Sing limcii teng zuakin sumzon ahizong in, zongzong uh a,kum 4 hal in khat vei cihbang Karen te na kap ziauziau uh hi.Karen te a mau leh amau akitotna dingin panla uh a , tunidong ciang DKBA te autbang in zangthei lai uh hi.
 
Kamphatna hiam mipi te gentheih semsem na ding hiam?????, Arakan gam tuipi dungsuk tengah GAS nasia takin kimu khia ahihman in, ( http://www.youtube.com/watch?v=GLSQGCCJlLk ) SDDC te in, US $ 40 billion bang ngahthei ahihman in, atupna uh tampi hong mazang in mipi te in kithuak tektek ta hi.Hih sumteng tawh NUCLEAR bawl hong kipanta uh a, ahizong tuni ciangtan man nailo uh hi. ( http://www.nzherald.co.nz/world/news/article.cfm?c_id=2&objectid=10588397 ) Hihbang in a NUCLEAR deih uh hongman hi leh kawlgambup sung ah leikuahawm atawh uh TUNNEL ( http://www.youtube.com/watch?v=jWFCa3iuKLg ) tepan zang in, southtern Asia sung ahizong akim leh pam gamte kuamah launawn lo in, a ut bangbang un, hong gamta dinguh hi.Tunung deuh in UN makai pi Bankimoon ( http://www.youtube.com/watch?v=stzHJI7cv9E ) nangawn a ut bangbang in hopih in, ASSK na ngawn musak lo lel cihte ih ngaihsut ciang in, kawl te lungsim pen gilo mahmah cih kilang mahmah hi.


UN security council ( http://www.youtube.com/watch?v=stzHJI7cv9E ) pan in, kawlgam pen hibang mawkmawk in koih nawnlo ding cih kitel mahmah ta hi.Tua bek hilo in, US State Department pan in zong ( http://www.state.gov/r/pa/prs/dpb/2009/july/126768.htm ) kawlgam tawh kisai nisim phialin hong genden ta uh hi. EU kipawl na pan ahizong kawl SPDC te hoihloh na namkim nisim in hongsuah denta hi.Tua beklo in, SPDC te in ka gamsung ah, Drugs omnawn lo ding a cihcih hang in, leitungbup ah a ki zuakkhia Drugs ( http://www.unodc.org/myanmar/en/projects.html ) 80% pen kawlgam pan hi a, Shan State Army ten zong nakpitak in, langdo uh hi. ( http://www.youtube.com/watch?v=_IjAvLXMdo8&feature=PlayList&p=14ACF1635BAD6725&playnext=1&playnext_from=PL&index=14 ) Tua bek lo in, Thai gam pan in zong gamgi teng ah kawlgam pan hongpaikhia Drugs te nisim in check den uh hi. ( http://www.youtube.com/watch?v=BZNXbeAB_es )


Kawl galgap SPDC te pen, Democracy vai, Human right vai, Neuclear vai, CeaseFire groups tawh vai,Drugs tawh vai cih te leh leitung buppi in aetcik North Korea ( http://www.youtube.com/watch?v=3iQM4cGPEXg ) KangNam 1 tembaw tawh kizom khin in, akizop kik nop hang in abuai mahmah na thu te tawh akipan buaina namkim a omlai tak a hihi. Nupi nu ASSK zong suakta sak kei leh lah pianglo, suahta sak leh lah lauzel cihthu tawh athukhen hunding khengto zelin, ngian zongzong uh hi.A taktak in a buai mahmah tauh hi.Mipi in thunei leh amau te abeh aphung in khatzong nungta hetlo ding ahihman un asihdong mah apang tentan uh ahihi.


Tua ahihman in tulaitak ih kawlgam Politics dinmun pen , lunglut huai mahmah ta a, Zomi te bang dinmun ah kiom tahiam cih ei leh ei ihki tel mahmah ding kisam ta hi.A hunhong tunciang in mite in agam tekpan in, thuneihna hong neitek dinguh a, kum tampi sisan naisan tawh ka thalawh uh ko hiciang ahihkei leh ut kei ung cih a kipan, hongpau ngiapngiap ta dinguh hi.Ei mite in tuabang hunteh bang minvawh in ihpau diam? Bangteng ih paulap diam? Kua ahiam ih gam makai ding? Kipawl na kician bang nei ih hiam? Mipil lah omsim mahhang ee...Ih gamlei huding leh minam khaisang ding kuaom ahiam??? Kawlgam in Democracy ngah leh nang kua makai in na tel diam? Nang kua na support diam?? Kua ahiam ih muan ding? Kua in lam hongpi ding hiam???


Mimal khatciat khentel theihna ihneihding leh ihsepding akilawm te ih sepkhiat hun hi ta hi cih’ theihsak na leh veina bek tawh,




--
Tg.Zogam Mungno

“Khimpi ziin zi’n, Khapi kiat ni’n,
Khawlkhip ah Khawlkhen ah,Khawlzang ah “

“ Khul vangah hong suah ta teh”

Ka khuhpi, Ka phahpi, a kulhpi ka lung zai( suangpi)
Ka siampa, ka Pasian…”


4960 Edmondson Pike Apt T - 17
Nashville,TN,37211,USA
Cell : 615 354 2008
THU PHA NGAH MINAM