Monday, February 15, 2010

DKKhup le the 7 Myth of Zomi

The Seven Myths about Zomi and Chin

By, Do Khan Khup, NYC.

Myth 1: Zomi pen ei sungteng (local) ah i zat hi bek a, Chin pen Kawlgam sung leh international ah midangten hong theihna ahihi.



Zomi hi ung a ci Zomiten Zomi pen ei sungteng (Local) ah i zang mah hi. Local banah national leh international ah zong i zang hi (e.g. Zomi National Congress; Zomi Association of Malaysia; Zomi Communities Organization). Chin ahi zong, Zomi ahi zong international ah mi’n hong theih sak nai lo hi. Burma/Myanmar zong Nargis cyclone leh Saffron uprising khit ah hong kithei zaw deuh bek a, international ah mi’n hong thei tak nai lo ci leng man zaw kha lai dinghi. Kawlgam sungah midangten Chin in hong kithei mah hi. A hi zongin, ZNC, ZCLS, ZBC cih banga Zomi i zat ciangin na min uh hi kei hong ci tuan lo a, ciaptehna hong nei sak veve hi. Japan mite a mau leh amau Nippon kici na pi , midangte kiangah Nippon hi ung, Nippon in hong sam, hong ciamteh un ci lo uh a hih man in midangten Japanese mah na ci lai uh hi. Ei leh ei midangte tungah Zomi hi ung, Zomi in hong sam, hong ciamteh un i cih kim theih ciang in midangten zong Zomi in hong ciamteh, hong sam, hong thei ki pan pan ding uh hi.



Myth 2: Chin hi ung a ki ci te in Chin min zang in human rights, politics leh forum tuamtuam ah a sepna te uh lawhcinga, lamzang mahmah uhhi. Amasa dingte i masak ding hi a, a nunung dingte i nunung ding hi. Tulaitak Zomite i masak ding i minam min Zomi vai hi lo a , Chin min mah tawh international community i lunglutna, deihsakna leh huhna te i zon, i ngah zawh nang hahkat ding hi zaw hi.



CHRO a website uh tungtawn in en leng, lawhcinga, lamzang ki ci thei mah hi. Tua mah bangin, Zomi National Congress zong UNA, CRPP cih bangte ah panmun thupi a ngah zawh na, international high-level delegate tuamtuam te tawh kimuh khop zel na, media organizations tuamtuamte i thudot zelna te en leng lamzang mahmah ki ci thei hi. Malaysia ah a kiphuan masa, a picing masa zaw CRC, ACR te bang mah in, haksatna tampi kawmkal ah ZAM in zong mapan zawh na hong ngahna te en leng, a min sangin sepna a hih na ki mu thei hi.



Amasa dingte i masak ding hi mah hi. Tu laitak Zomi hi ung a ci Zomite kisap pen in i kipum khat theihna, i kipawltheihna “Zomi” tawh kipum khat photphot zaw in Zomi leh Chin min tawh buai nawn kei zaw phot in, i minam min a hi “Zomi” tawh international community i lunglutna, deihsakna leh huhnate ngah zawh na ding in sep khiat ding hi zaw a, “Chin”min hangtawh a ki ngah deuh ding hi tuan lo hi.



Myth 3: Kawlgam, Zogam, UN te ah Chin pen official name in hong ciapteh sak khin zo uh hi. Zomi hi ung ci ci in ZBC taisan khin lailai.





Zomi a ki taisan hi lo a, ZBCM ci-in Zomi min mah zang in kipawlna khat a kiphuan thak hi zaw hi. ZBC ah zong Zomi hi ung a ci Zomi pawl khat ki om lai hi.



Kawlgam, Zogam ah Zomi in hong kisap,hong kitheih, hong kiciapteh kik theih naang ei leh ei Zomi in kisam, kithei, kiciamteh masa photphot ni. Ei leh ei zong Zomi in kisam, kipulak lo, kiciamteh masa lo in, midangte’ ciapteh na ki ngah lo ding hi. United Nations (UN) a cih mah bangin UN pen gam kipawlna hi a, minam kipawlna hi lo hi. UN ah a kipawl gam ten a deih uh min zat theih na thuneihna nei uh hi. Kawl Kumpi in Kawlgam min Burma pan in Myanmar in a laih ciangin UN ah zong Myanmar a ki zang hi pah lel hi. UN tawh a ki zom NGO tuamtuam te ah na zat min khat peuhpeuh Zomi a hi zong Chin a hi zong tawh lut theih hi lel hi. UN in min ciapteh sak na nei tuam lo a, a ki puak bangin ciamteh hi.





Myth 4: I Zogam ei leh ei i ki uk ciang in, i deih bangbang in khek thei ziau lel ding hi hang. Tu lai tak Chin leh Zomi vai buai ding hi peuhmah lo hi.



I Zogam ei leh ei ki ukna i ngah ding lunggulh huai mah hi. Minam min pen i hihna a hih man in deih man leh deih loh man tungah ki nga zaw lo in, mi tawm mi tam deih leh deih loh tungah zong ki ngak ding hi lo zaw hi. I minam min “Zomi” bang hun bang hun ah i dinpih ding a hihi. Democracy ki ukna ah “ Majority rule, minority rights” a ki sap mah bangin, “Zomi” hi ung a ci Zomite i tawm zawk hun ah zong i right khat a hi i minam min man zat theihna i neih theih ding thupi hi. Mitam deihna tawh a ki khek thei pawl khat om thei mah ding a, minam min pen mitam, mitawm deihna tawh khek ding hi lo hi. Beh min pen mitam deih zawk na zui in khensat ni ki ci ngei lo hi.



Myth 5: Tu hun pen ki khen hun hilo in ki pumkhat hun hita hi. Zomi bekbek a cici te muhna tom, ngaihsutna kawcik te hi uh hi.



Ki pumkhat nang ci-in i minam min nutsiat ding hi lo zaw a, ki pum khat ding a lunggulh taktak te in i minam min man ah hong ciah kik zawk ding a hi hi. Ki pumkhatna min paulap in i hihna lo tawh kalsuan ding hi lo a, i hihna ah ki pumkhat theih nang in hanciam ding hi zaw hi. Minam min dinpihte muhna tom, ngaihsutna kawcik ci ding i hih leh minam min dinpih gam lo, dinpih nuam lo te bang ki ci ding a hi hiam?





Myth 6: Mitam zaw in hong saan theih naang pen ei Zomi a ut teng in mitawh tuiluan bang in luang khawm phot limlim masa leng. Chin mah zat pih photphot masa leng.



In the world, but not of the world (John 17) a cih mah bangin, Chin hi ung a ci te in Zomi a saan theih naang in Chin suak phot kul lo ding a, i hih na man Zomi mah dinpih na tawh thuman gen in, holim in, sep khop theih na a om te sem khawm in, Zomi ah tuiluan bangin i luan khop theih kik nang hanciam ding hi. Chin hi ung a ci te lak ah khat leh nih in thuneih zawhna pi zong om khol lo pi, ki thu khual sak in i Zomi dinpih lo in i om om lai leh tuiluan bangin a luang ding kim lai, tui in hong taih khak ding lauh huai hi.





Myth 7: Chin leh Zomi min tawh i buai buai a leh i khan' toh na ding kal khat ziakai ding hi hang. A min buai pih lo zaw in a thu lam ah buai zaw leng mailam hi zaw ta ding hi.



Tu hun in Zomi leh Chin tawh a buai Zomi hi ung a ci Zomite i hi bek ta hi. Minam vai, gam ki ukna vai khat peuhpeuh ki kum leng, Zomi leh Chin vai mah hong tung zel in, tua kheng val ah kikupna ki nei zo nawn lo zel hi. Tua hangin,i khantotna ding lampi hong khakna tampi om hi. Tu a ki pan in, Chin tawh buai nawn lo in, a thu lam ah i buai pai suak zawhna ding in Zomi hi ung a ci Zomiten i minam min “Zomi” bang hun bang hun, bang mun bang mun, hong kitheih hun, hong ki theihpih loh hun, mitawm zaw i hih hun, mitam zaw i hih hun, pawi i bawl hun, biakpiakna i neih hun, hun khempueh, mun khempeuh ah dinpih tawntung ciat ni. Z - Zomite hanlung ciam, khanto diam.





Myth:

(n) Tangthu, thu man leh manlo kithei cianlo ahih hangin tanglai pek pan, akigen thu.

www.zodictionary.com