Friday, July 3, 2009

Gamla (National Anthem Guideline)

Minamla a kiphuah ciang in, a tawmpenpen in, hih guidelines/and/attestation te tawh ki en hi.
Gamla (a national anthem) La hoih khat ngah na ding in, hih teng tawh kiphuak/kisit ding hi.
Guidelines for Composing and having a good TUNED SONG. (anthem)

STEP1.
Koh!; thukohna
- Adressing to (salute or salutation to the Lord, Flag, Nation)

STEP2.
Gen!; apha thu gen bek (thu hilhna/khaamna kammal kihello)
- Affirmative and Expression of good things (all words must be a possitive word/comments)

STEP3.
Lungawi; Pasian tung ah lungdam koh; Khanglui pan tuni, ciang makai te zahtak pia
- Thanks giving to the Lord, to the Head and leaders (For the past good happens and well lives)

STEP4.
Thungen; Deihna suut
- Praying and showing sympathy (offering and to the public, to God and to the next generation)

STEP5.
Hanthawn; lungsim ong hangsak ding kammal;
Urging and inviting (challenging the whole and unity of the Nation for the new and future world)

STEP6.
Khensatna leh ki apna ngahna ding kammal
- Knocking and asking for groups and individuals to do something (For the Nation)

STEP7.
Lungdamna leh kiparkna tawh zo in nuntak ding musak
- Proud of Zomi (tobe Zogam), Voting in\for Victories; Kiparkna ong ngahsak ding/

STEP8.
La aw, leh rythm thangah huai hi ding
A. Keys of the full song would use Primary keys (Tuning, or intonation would be easy and high standard).
B. All the Instrument must be easy styles and traditional.
tumging te pen, daak, khuang, sialki, kilong, zaam, phiit, lawinget, gawsem leh pengkul te (ahih theih leh) kihel sak ding; guitar, piano, dj, keyboard leh drum te bek hisak lo ding....ngeina tumging te guang ding.
C. La aw pen, Zolapi 'Zola' aw ahih theih leh hoih, Zotual la (Laipian la) zongh hoih; Christian la zongh hoih. Secular la aw leh tulai (khit) te kisam lo zaw.
D. Minor key leh, lungzuaahuai aw, kihello ding.
E. Marching style hi ding (ahih theih leh key laihlo ding; aw sang semsem ding)
F. Solo hi taleh, duet, group a kisa thei (nuam ding) la hi ding.

STEP9.
Thuhilhna kam leh, gensiatna kammal kihel lo ding
- all words would be - without any advisory teaching
Khanglui kam leh, khangthak kam, kammal haksa te zangh lo ding.
- Words and phrases would be all ages' tuned/organized. but without new-words or hard vocabulary (All words and spelling would be all aged oriented)


Itna tawh
ZaSang
(Zam Sian Sang, Gualnam)

-- pls. refer your replyin' mail to my newatoz1234567890id@Gmail.Com +6014 6256 566
=

2009/7/7 Lengtong <tuilimlui@yahoo.com>


U leh Nau, Ciin leh Tuai,
Zogam lapi ding kei mimal hoihsak zia, lunggulh zia, tawmkhat ong suahkhianuam mawkmawk ingh ee, Zogam lapi hihci bangin kalsuan ......
Hanla
Zogam tualnuam kitawi liailiai ee, zang vuisai bang limlian ee, guallai tungnung ee, lungdeih zatam phualmei bang tuah ee.
Hei !
Nunlun sunni bang phunglun Zosuan vaontawi hing ei !
Vanglian Pa Pasian min thangden tawntung tahen Oh !
Zo lapi
( a ) Eiteng khawlkhawm a tuam omlo ...........
........
( b ) Tun sung ......... ......
cihbang dan in Zo lapi ngaih mahmah khat kiphuak hen la, tua Zo lapi a kisakkhitteh anuai ah,...
** Pu Zo langlam tuikang, meitei gun kuam,
Sokngei mualdung, tomkhuang ging leh aisa niakna
Tuan pupa luah, khangsawn luah sawn.
Pianna simlei mun luah ih zaamna ih leitang.
** Simlei tuallai khuaibang hang, kamkei bang lang
Phualva lailung ciim, kuhkal tongciam.
Pupa patsa, ton leh aih lamtual saina, giabang zomto
Ih neihsa ih mun ih gam ih lei.
** Ih luah ih ngak, ih gam ih leitang
Heisa ciin leh tuai, holung hual banzal ziatsuan
Luangkham in ih gam ih lei humcip bikbek,
Diamdiam liailiai pheiphung khat suan
Lungsi lo leh lungtuak na ih semkhawm ding.
Hih bangdan in zingni suahsim in Zogam lapi kisa denleh a khangkhang in Zo lapi, Zo lapi kisut den suak ding aa a sa theilo kuamah omlo banah, Zomi bei in leitung abei phialzongin Zo lapi, Zo kam/pau, Zo ngeina maimang ngeilo ding hi, cih lametna lianpi kiptak in kanei hi. ( Zogam lapi ding ah Zo laimal ngait bekmah zong a thupi pen ahi hi. )
Lunggulh dan hong pulakkhia ciangbek kahi a, nang san' dantawh a kituakkei khakleh ngaihdam bawm ah nakhiat sak ve.

Lengtong tui lim lui.
==
ZOMI NAM LAPI BANG HI DING?


J. Thang Lian Pau
Aizawl (10.3.2003)

Zomite in Minam Lapi kip i nei  nai kei hi.   Ahi zongin minam lapi zah banga i zat a hunhunin hong kikhel toto hi.  Tua pen minam kikhopnate-ah i la teelte pan ahih kei leh i sak mun pente panin kilang hi.  Minam lapi dana lak theih ding la li teelkhiat ding hi leh a pian masak dan kizomin a nuaia teng teelhuai pen kha ding hi.
 
A masa pen in, Zo lakaih-a kisa 'Laigui zomkhawm' cih la hi in, hih la pen Kawlgam Vaigama Zomi a neu a lian in a theih leh a sak theih hi a, minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang masa pen leh a minthang masa pen khat hi.  Tuni dong ciangin nungta mahmah hi.
 
LAIGUI ZOMKHAWM

A.  Ei teng khawlkhawm a tuam omlo, Zomi ci peuh, Khula piang
      Tuunsung khat pan piang hi ngeingei e
 
B.  Tunsung khata piang hi ngeingei
      Suahpih sanggam, Laigui zomkhawm (te hi ngeingei ee)2

A nihna pen Pu H. Jelshyam, IAS in a phuah "Sinin Semin Junin" cih la hi a, Siamsin Pawlpi (SSPP) Lapi-in kizang in, India gam Zomite lakah hih la thang mahmah hi.  Hih la pen minam khawmpi khat peuhpeuh ah sak loh phamawh in kingaihsun hi.   Minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang a nihna hi kha ding hi.

SININ SEMIN JUNIN

I tun leh jua lungmawlin,
Pianna gam gia bang jun di'n,
Sen vontawite hon ngak uh,
Sinin Semin gia bang jun'n.
 
Dial dialin, Diam diam le'ng lawm2
Vualzawlna i gamlei' di'n.
 
Tua bang dinga min bang piang,
Namchih mi zatam laiah,
Ki-itna leh kituahna,
Kumtawnin om gige hen.

Sum-le-pai lam tam sangin,
Sakmin hoih manpha zaw e,
Lawmvual liangvai panpihin,
Na min lawi bang hong thang ding.

Khaile ! lawm aw ma suan ni,
Lungke louin pang ve ni,
I tunnu juapa gamlei,
Noplenna gam hong suak ding. 
 
A thumna ah, Vum Nang sak "Tuun Sung Khat Pan"  cih la hi in, tulai takin  minam lapi cih theih ding zah li lakah a minthang pen hi lai ding hi.  Minam khawmpite ah sak lawh pen lai hi.  Kawlgam Vaigama Zomite in kithei tuak hi.  Hih la tam veipi tak kipuah khin ta hi.
 
              TUNSUNG KHAT PAN

Sakmi khangmi kikhen loin
Mimbang pianna Ciimtui vangkhua
I heina pianin dang zong leh
Sinlai pai tembang kuah ciat ve ni
 
Ziin in khen maw!  Sianmang khen maw!
Sinlai ah na sa'ng e
Gibang khen zong lungah kingilh kei ni
Tunsung khat pan piang hi ngeingei hang e
 
Sinthu tuibang luangkhawm den ni
Zogam Tunnu paal lawh nading
Cik ciang mel in kong mu thei diam
Tunnu aw mubang hong ngai ung e
 
Sinthu tuibang luangkhawm den ding
Kawlgam Vaigam gibang khen zong
Tu in tuibang gawmlo mah leng
Zogamah tuibang kigawm nawn ding
 
Ka sinlai kuai Taang ka lungtup
Heisabang hong paal ding hi ta
Singta lungdeih Zogam zaang Ni
Lenmualah hong suak cialcial ta e
 
A lina cih dingin Thawn Kham la "Zogam"  kilawm pen kha ding hi.  Minam Lapi cih taak pen ahih hangin a pian zawh a sawt nai loh mah bangin mikim in kisa kithei nai lo hi.  Ahi zongin a za peuhpeuhte lungsim bun mahmah hi.   Tua ahih manin hih la in minam lapi cih theih ding la dangte melh-tohtoh  tuak in, Zomi sungah dinmun sang hong luah toto ding tawh kibang hi.  Tua ahih manin hih pen a kheng zo ding dang a om ma, tu ciangciang adingin Minam Lapi dinga kilawm pen khat hi photin ka tuat hi.  A kuama peuhin siam leng hoih ding hi.
                
ZOGAM

Zogam tuan pupa luahna gam, 
Zogam khangsawnte luahna gam;
Zogam mualdawn lenmui kai ee, 
Neisok pak san silsial;
Zogam ton leh lamna Zogam, 
Zogam gal leh sa aihna gam;
Zogam ningzu khuaizu bang khum, 
Lenkhuang tawi zaila awi;
Pu leh pa lenna gam.

Kawlgam Vaigam ka zin zongin, 
Kawl ann ne, mang innsung ka om zongin;
Zogam Zo inn mah lunggulh ing,
Zo ngeina mah deih ing;
Zogam zalmang in hong man ing, 
Zogam mu bang ken hong ngai veng,
Itna damtui a luanna gam, 
Beh leh phung tenna gam; 
U leh nau kicin na.
 
Zogam aw ken hong taisan kei ning,
Zogam aw na kha nuai hong sel aw;
Ka lamkiatna, ka lungtang phum nang Zogam,
Kong it hi Zogam aw.
 
Zogam miten hong neu et in, 
Zogam na miten hong taisan maw;
Zogam gilkial dangtak in thuum, 
khutzep in en ding maw.
Zogam ton leh laam hong lak in, 
Zogam na zaila hong awi ve;
Zogam na ningzu hong lup in, 
Na ngeina a luite, 
Ko hong lakkik dih aw.

Zogam Zomi khantoh nading, 
Pilna siamna leh neih leh lam;
Lungsim pumpi khua-ul sisan, 
Piakkhiatna tawh sem ni;
Kawlgam vaigam a Zomite, 
A nei a lam Zomi te’n
Mualdawn Zomite kahna aw,
Nu leh pa tauna aw,
Hong huh hong ciah un ci. 

Hih banga minam lapi cih theih ding la dawng li i gente pen a kilawm pen, a hoih pen cihna hi lo hi.  Hih la lite sanga a hoih zaw leh a kilawmzaw la dang tampi tak om ding hi.  Ahi zongin minam la cih dinga a kilawm khat pen mipi in a zat khol kei leh mipi lungsim bun zolo cihna suak a; a hoih kei phialzaw zongin mipi in a zatzat khat pen minam lapi cih theih hong hi zaw veve hi.  Tua mah bangin minam lapi a kici, ahih hang mipi in a phawk khol loh khat in Khiristian La Bu (Tedim la Bu) sunga  om hi a, a min zong "Zogam Lapi" hi pah hi.  En mah dih leng:
 
ZOGAM LAPI
Word: Rev. Tuan Khan Mung
Tune: G. Biak Nawl

Tuana pupa lamtual saina
Khawhlo phungpha tonkhuang saina
Lungdeih sinthu khaubang sutna
Phuhbang kho hen, Pianna Zogam (Zogam) 
Sianmang lumsun, lungtuak vontawi
Sian sinthu tawh mawngbang kikawi
Nun nuam kisung, lungtuak zai-awi
Sian in siam hen, Pianna Zogam (Zogam) 
Tuan pupa mabang i zopna
Siamsil min lian tuang i tutna
Tongdam siktui zubang khumna
Kilbang khang hen, Pianna Zogam (Zogam)

Aw Zogam nun nuam huihdam semna
Milun zata laitual lenna
Lungtuak momno ngabang lenna
Lawibang thang hen, Pianna Zogam (Zogam). 

Hih hong kiteelkhia la ngate pen mi tuamtuamte' ngaihsutna tawh kituak lo mai thei hi; mawhssak theih a hi kei hi.  Minam lapi bawl dingin seh tuam mi a om hi lo hi.   Minam Lapi ding kipsak i neih mateng la thak hong piang lai dingte lak pan a kilawmzaw hong om leh zong tua ten Minam Lapi hihna hong luah toto ding hi, ciin i thu khup phot ni.

(Hih thului pen ‘Siamsin Thugousiah Vol – IV’ Siamsin Pawlpi, Shillong Branch Publication-ah kisuah zo hi)

Mary leh Jesu

Koimun ah
Jerusalem khua pan tainih kim khawng kigamlatna ah Bethany khuano khat om hi. (gtn: Tedim leh Kaptel khua cihdan). Tua khua sungah Lazarus, Mary leh Martha kici unau innkuan khat om leuleu hi. Lazarus pen innkuan lutang in ong ding hi. Banghang hiam cih leh anu leh apa ten nusia baih lua zenzen uh hi.

Innkuan sungthu
Bangci dana nuntakna nei uh hiam bel theihpih khang. Ahi zongin zingsang khuavak leh nasem dingin a sunsiah guangin nasep kuan vencin nitak teh inn ong tung peuhve. Lokho aitam, ngabeng aitam, savunpuan khui a sum zong aitam? Khat sangsang bel hingel ding hi.
Martha pen innsung innpua nasep semsem, ann lim theithei huanhuan vencin, zinleleeng neihteh limtak zindo hahkat mahmah (mitkha bangah muh khat neiphial hang ee) asia peuhmah bawlngei vetlo Pasian thu um mahmah nungak ithuai khat ahi hi. Pawlpi sung bek hilo, venglepaam in mihoih khat a atheih numei khat ahi hi. Khat veivei a annsing dolin kuangpakthei keileh a heh suakthei bek cizen sam hi.

Sanggam U leh nau tawh
Mary leuleu, a uukna tuamdangpian leh kilawm hi. Melhoih banah zawlmai hiauhuau vencin a kihopih khempeuh kilamen sak kha pahpah himai ding hi. kikhopna khawngah tungbaihden, milakah kihel nopsa ngiatpong. Social lam peuhmah genbaang vetlo-in, innsung hita leh biakinn hita leh khualmi khempeuh inntek lungsim puasak ngiat hihtuak hi. Ahih hangin nengcikhat genbaang aitam!
Spicer sangkah lai-a, lawmte nih kiciammuih in "lawm, nangbel sa minsa tang kenkonzo sam vecin, tan zawhloh khat na nei khong veteh aw" akicih dana, Mary in zong tanzawh loh khat na nei khinkhian hi. Banghiam bel theikhang. A pano Simon, Simon the Pharisee tawh kikal kuama upmawh pihhetloh buaina, lungsim kisuanna, napaai giugiau hihtuak ngangtang hi.

Tua hunlai nunzilh
Topa Zeisu hunlai Pharisees mi ahih nakleh a kipimuh a kizahtak amau hihzawhna tawh vantunggam atunsawm minamte na hikha se uh hi. Tuhun teh Musi in koilam lenmangpih hiam kitheihpih nawnkei maw? Tua hunlai-in, khat in "ei!bangci, na damdam uh hiam? na tanu na tapa te uh e"ci-in dong kha leh, Pharisee pa in tamdawnkik hiaulo-in, "tanu tapate bel Pharisees" hiven, cih bek tawh dawngkik ziau hiauzen hituak hi. (zen mahmah) Tua mahbangin Simon zong Bethany khuasungah na nak Pharisee kha mahmah nong zen hi. Khuasungah hausa makai a mapang bek thamlo, pawlpi upa khawng na hi ngemngam tolai sawnsawn hi.

Mawkthong
Zo ngeinadan mah zui-in tanau lammah ahi lazarus, Mary leh Martha te mah tawh "ci" bangin meh lakah ong kisawhkhawm uh hi. Tua lai-in biakinn a makaisem cihpen Sabbath ni beka biakinn kipai hilo-in, nisimin biakpiakna kinei ngekngeek ahih manin Simon in Mary anasep huhding asap hihtuak hi. Ei mahmahzong i nasepna ah nungak melhoih khawng i mai ah ong sukpai ong topai-in, i muhna ah ong kipeipei le uh i nasep dan ong nopzawdeuh hiam cih tawh kibang ngelkha hiding hi. Khatveivei tua numeite ong pailoh ni bangteh i omdan khat ong hi henghang suahpong danin, Simon in zong Mary dayoff pianuamlo hihtuak hi.

Lamdangsa
Mary in hihzahta ki control luat nop ong sanawnlo, ong thuakzolo. Ahi zongin tua hunlai numeiten humanright aneihloh hun hisese in ut-leh-utkei leh pasal cihcih manphot hun ahi hi. Simon in zong na phinphinin hihlai pan na paikhiat peuhmah leh ong dopbawllo ding hing cihkhawng tawh ee!!!!Mary zong suakta nuam taleh laupipi dipkua pipi tawh lametna beikawm kawmin a lungsim sunga omteng a tuiuum sungah adimlet mateng ong sungsung phot zawzen hi. A puatham nuihmai seisai taleh a sungtawng nuikhollo hi..

Gellnaa nei
Pasian thuzui khat ahi, Bethany khuami Mary in a simtham mawhna ong bawl khak ciangin ama mawhna amah mahin amai theihna ding ong geelta hi. Zing leh nitak sim ong kikeng tuuno leh a sisan ong phawk hi. Aw! hibanga tuuno sisan luanna tawh biakpiakna hangin mawhna kiphelhthei mawkding ahih leh gansi luangin thuumding cihkhat ong ngaihsun hi. Azen zenin ei mawhna maitheihna dingin ei septheih hileh mawhzelzel ding ong suak dinga ong siahuai mahmah ding hi. Hih a siahuai mahmah mawhphelhna ong ki thuapthuap leh tuuno kigo ong tamlua mahmah ding hi.

Mary Lungmang lua
Mary in zong ama mawhna amah leh amah kiphelh dingin ong hanciama a sawtna teh Bethany khuazang in theihlawhin ong minsia lua mahmah hi. Zumlua ahih manin tua khua pan taimangding ong sawmta hi.

Ong kithei khia ta
Zingsang phalvakma-in , a vanteng anungah puaphilphel, Bethany mualdawn khua pan asimtham in ong taikhia a, mual neuneu sagih ong khensuk khit teh tuipigei a om khua ahi; Magdala akici khuaneu khat ong tung hi. Tua a kipan Magdala khuami Mary, or Mary Magdalene ci-in ong kitheikhia tosuak hi.

Magdala Khua ah
Magdala khua ah nidanga Bethany khua a anuntakna luiteng nusia-in, nuntakna thak kipat ong sawmta hi. Zingsang tho, kipuah, kizem, nasep zongdingin ong paikhiata. Gamdang tunga nasep zongten mitkha ah kibulh theipen dingin ka tuat hi. Nasep munnih munthum khawngah dawp, kideihlo, nasemding mi kisamlo, kinial. Ansai khawngah dawp, a unu Martha sepngei bawlngei huanngei teng ama theihdan a gen. Kideihtuan lianlo. Sunthapai nasep zonga khuasung kongzingteng ah kawivakvak, gimpi, tawlpi tawh tua ni nasep ngahzolo, inn tung, lungkham, gilkiallai, tutkawm thu ngaihsunsun.

Sumngah ziahziah lel
Tua bangteng tawh ni te ong beibei. Nikhat lungsim sungah hih banga nasep ngahding haksa zawzen ahihleh ci-in, baihtak leh simtham taka sum ngahtheih nading ze-etna ong lutta. Hihlel mahlo dingmaw? Hihngeisa zongsatnasa hilel hiven. Mawh thumna ding tuuno omlo lah hilo a. Tua bangteng tawh a nasep ong lawhcing mahmah. Dahpakhuang tum bangin adeihdeih ong ngah ziahziah hi. Ahih hang, a lungsim sunga apuak mawhna/kisuanna puak zawhloh dingin ong gik tetek hi. Lungnuam a anuntaklai, vangik apuakma ahi, a senlai, anu apa nusiat ma, uncle Simon tawh a kitheihma te mangngilh theiloin ong lungngai ngai a, hih banga vangik apuakma akhua Bethany ong phawk mahmah in a khitui ong luangluang hi.
Lenglate zong ciahnuam tading ahih manun, lupna bawlsinvua, lum tani..

Thu khat kiza
Nikhat khuapi pan khuaneu kawma khualzin kawikawi lungdamna thugen Siapa khat Magdala khua ong tung hi. Tua Siapa thugen mihonpi in zanuam ahih manun ong nungzuih heethaat uh hi. Siapa in zong a thugen nading in biakpiakna biakinnpi zat tanghtangh ding sawmtuanse loin, a tuahtuahna mihonpi omna ah lungdamna thu tangko sukpah zeizai lel hi. Bangcibang dana thugen hiam cihleh:
"Vangik pua a lunggim mite aw, ka kiangah ong pai un, tawldamna kong pia dinghi."
"Ka kiangah ong zuan mite, kong nawhkhiakik ngeikei ding hi."
"Midikte sam dinga ong pai ka hikei hi, mawhnei mite sam dinga ong pai ka hi hi."

Mary koi ah
Mary zong mihonpi nunglam ah thungai dingin ong ding khinkhian hi. Hih banga thugen asuah akhan a kipan khatvei zong zangei nailo leh a zakcilna ahih manin lamdangsa-in a lungsim ong sukha mahmah hi. Bangbang hita leh mihonpi ciahkhit ngakin tua thugenpipa kiangpan a kisap alunggulh mahmah huhna hehpihna ngen dingin ong op khikhe hi. Mihonpi khatzong ong omnawnloh ciangin tua thugen Siapa kiang ah vapai-in a kisap teng vapulaak pahlian hi.
Tua khualzin thugen Pa in zong vantunga a Pa kiangah khukdin sa-in Mary kisapna teng kohsak pah hi. Tua ni a kipan-in Mary sunga dawigilo te kihawlkhia-in, Mary in zong tua munsan takah tua khualzin thugenpa sapna na sang pah lian hi.

Thupiang pawlkhat te tawh
Hih tangthu among/atawpna hihenla, Mary zong lungnuam taka nungta hileh ka ut mahmah hi. Na tua cilo mawk hi. Tua Siapa asawtlo-in tua Madala khua pan mundang zinkawikawiding ong paikhia a, Mary inlah zuih kawikawi ding sawmlian nailo ahih manin Madala khua mahah ong thaamlai hi. (Romans 8:5,"Amau pumpi deihna bangin a nungtate, amau pumpi deihna in a lungsim uh a uk hi":). Tua Magdala khua mite milamdang hituanlo alawmte vive mah. Nisimin ama' min kilolo mah zaza hi. Lungdamna thupha a san hangin akhau kisuhpih alanglamten nakzawhlua ahih manin ong kipaai hi.

Hih tangthu ki atna laisiangtho sungah," Zeisu in mawhna sunga a pukpuk mite koici phottoh a, koici khoi hiam?" cih etteh ding tangthu hoih mahmah ong ki at khia hi.

Jesu Magdala ah
Zeisu tua khua ah thugen dingin ong zinkik leuleu hi. Nidang mahbangin mihonpi ten thumanpha ngaiding zanuam kik uh ahih manun ong nungzuih hethat leuleu uh hi. Mary zong tualai munsan takmah ah ong kihel leuleu in thugenpa' thugente a takpimah hiding aitam?-lungkak takin thu ong ngai leuleu hi. Thugen siapa in a gen ngeimah"ka kiang ong zuan mi peuhpeuh, cikmah hunin ka nawhkhia kik keidinghi" mah ong cih kik leuleu ciangin Mary' a dingin tuasanga kamkhumzaw azak khakding lamenzo tuanlo hi. Ni dang a mah bangin Mary zong tua Siapa kiangah vazuan kik-in, Siapa in na niallo hi. Tu in Mary in akisapna teng pulak dingin khitui luangin ong ko ta hi. Siapa in zong khukdin in Apa kiangah Mary tangding in thu ong ngetsak hi. Tua khitciangin Zeisu in tua khua ong paisan leuleu aa, Mary in nungzuih tuanlo-in, tua khua mahah ong tengsuak lai hi. A sawtna teh Mary ong puksukkik leuleu hi. Tuuno kigo-a, sisan luangkhia kikkik bel tamsimsim khintham hileh kilawm mahmah hi.

A sawtloin Zeisu ong paikik leuleu,"Ka kiang ong zuan mite, cikmah hunin ka nawhkik ngeikei ding hi" cih sapna "aw" mah tawh thu ong tangko kik zel ciangin Mary zong mihonpi lak hinawnlo-in, Zeisu kiang tektek vanaihphei zawdeuh ta. Ong sawt ciangin Tukkik zel. "AW".. tuuno kigogo mawkleh atawpna ah kei zong gawhphat mahmah taloding ka'i maw?
Nikhat Mary Jerusalem khuapi painading sapna khat ong ngah hi. Adip sungah a thungaihsutteng ki boxing keei. Bang hipeuhmahding aitam? Ka nasep hoh sum tampi ong kipiaksawmzaw ahi tam? Ahih keileh ong tenpihnuam peuh om aitam? Ahih keileh uncle Simon in ong samsak aitam? Khuapisung nuntakna zong sinzel dingmah hi ee,...hmmmm. ..

Tua banga asunmang angaihsut kikkik laitak vadak sa a innkongkhak ong kituankhia, mi honpi awsangpi awngaihpi tawh ong tum heethaat, mawhneinu, suang tawh denlup dinga kilawmpha mahmah nu ci-in, aluzang sam pan manin, lamzingpi mihonpi mai-ah ong talkaihkhia gawp uh hi. Mary zong hakngamlo maizumna lianpenpenpi tawh, mitsi tetasa-in, ..cihna dingdang omnawnlo, tuani mahmah in nuntakkik nading lampi ong tawnkha nawnlo hi.

Mary, Jesu kiang kitun
Mihonpi lakah kitalkaihgawp ahih manin leivui bang pingpei bangin van ah ki tungkhut keei kawmkal ah Mary zong linglawngin, suangtum bangzahvei teh ka si tatak zentam, alungsimsungah tua suangtum simsimding longal bangmah ngaihsun theinawnlo hi. Aw, ka mawh ka khialhna "hai" dimlet tatakta aive maw ci-in, sihna ding mun zuan aa ong paipai leh, Zeisu khekiang ong tun uh hi. Lungdamna Thu gen a khualzin kawikawi Zeisu nangawn in a cihnading theizo nawnlo hihtuak zawzen hi.

Mawhna hanga sih lianding angak mitsi a, khuadak ngamlo nu in dena vanging banga a lum henhan mihonpi otna te ong zanawnlo hi. Aki denlupna ding suangtum masa velvelin aom laitakin, awneem mahmah tawh a kihopih awkhat ong za aa,"nang ong mawhsak a, ong denlupsawm mite koiah omkhin uh ahi hiam?"

Mary zong a mit ong hongin ong khuadak leh lungdamna thugen Siapa Zeisu simloh akiimah kuamah dang mulo hi. Kilamen hetlo, umngam hetlo pipi-in Zeisu awkhum in "ken zong bangmah kong cihkei dinghi, pai inla, mawh nawnkei in." cih ong zaktak ciangin, thakhatin Mary in Zeisu khe phung ong bawhin, Topa aw na vangliatna leh ka mawhna khempeuh nong maisak manin lungdam lua ing, ci-in, khitui naptui luang ngeekngeek in, Zeisu khe pomkawmin ong kapkhia ngeekngeek ta hi.

Mary' Khensatna khat
Tua ni a kipan Mary in bang hong telkhia/phawkkhia hiam cihleh: Aw' Magdale khua ah Zeisu ong painawnloh hangin Zeisu khephung ah belin, aki pom pomthei veve hi" cih ciamnakip thupha taktak ong suutkhia ta hi.(Ciamna khip thupha Zeisu kei' a). Zeisu khephungah tu peuhleng mawhna bawlding haksa mahmah hi, banghanghiam cihleh Zeisu khephung ah vangliatna lianpi om hi...Amen...

Romans 8:1. Khazih Zeisu tawh kipawlin a nungta mite pen mawhna thukhenna tawh kipelh hi.
(zomlai nuam kahih manin hun awng la phot ni).

Mary zong nisim naisimin thu ong ngaihsutsut leh idea hoihmahmah khat ong (pauh) ngahkhia hi. Banghangin hih Magdala khua ah tengteng zenzen ding ka hihiam? Ka pianna khua ka sanggam nu Martha leh ka sanggampa Lazarus kiang Bethany ah banghangin ciahkik mawklo ding ka hi hiam? Zeisu Khazih vangliatna kei'a dingin kicing mahmah khinzo hi. Kua kihta nawnding ka hihiam? Simon zong kihta nawn beekkeng, cihteng tawh lungsim khensatin a vanteng guangin khua lam zuanin ong ciahkik ta hi. Mawtaw/ bus or jeep khawngbel omnailiang kenteh maw..A puantual deldal, a dial tawh alu tunpehtphat lai vencin, a tualzang khedap tawh innlam ong zuan zuan ta hi. Tonpih aneih kholkei leh lungzuanhuai veve maw```

Tua hunlai-in, phaaknatna kici natna namkhat; Pasian thukhenna, Pasian' danpiak(Pasian' khutmekawk) akici mawhna pana piangkhia natna omsese khelkhel hi. Tua natna nei peuhmah kuakua ahi a; vuandok ahi a, pharisee mi biakna makai a hi phial zongin a sianglo,a nin, khua sungah teng theingiatlo ding, khua pualam agam latna munah tending hingiat hi. Lampi gei khawngah nektawm ding khutdawhngen a awngduaiduai ding hingiat hi. Bekthamlo-in, "anin, a sianglo, a sianglo hing"ci-a, natna aneihlam mite theisak hamtangding, awngding, kuku ding hihtuak mawk hi. Mite na natna neih, phaak naveilam natheihsakkhak kei-a natna na kilawh sakleh thukham tawh kizui aa ong kidopbawllo ding, dan tuakbeh laiding hilai mawktuak hi. Tua bangdan tawh mi khat in ong hehpihin nektheih ding ong piaknop leh ong lot pheidingdan hituak laimawk hi. Hiauzensam, mate...

Tualeh Mary zong sunthapai lam ong paipai in a khua Bethany ong naih mahmah ta hi. A khuanawl uh ong tun teh a "aw" zakngei khat ong awng vauvau vencin, "phaakvei ing ei, mi nin, mi nin, mi sianglopa hing" cih ong zak takteh...(ei hileng, bang i cizentam, awi bektak ingh, cihding longal adang gending omken teh maw) a et phatphat leh a pano Simon, mawhna anei sakpa na hi hi.

Mary, Simon kiangah
Mary zong thakhat thu-in Simon amuh ciangin, a Judah puansilh ngeina danin cileng a lukhum kaisuk, amai selsukpah, alukhum kawmpan hemetin, hopih beekloin, innlam manawhin, ong khensan vingveng hi. Lampai kawmkawm in Simon phaakvei amuhkhita kipan inn tundong a launa adip kuatnateng "the" betkhiat banglian, a lampai bang ong liau mahmah hi. A sanggam tegel tawh ki muhkik ding bebek mitsuan in nei a, upmawhsangin inn ong tungbaihzaw nong hi.
Kongbiang ong suahteh a sanggam tegel in na dawntuah pahin ki ngawngkawi keei uha itna ngaihna nuamna khitui naptui luangin kikah keei uhhi. Tua zan bel a unau teng un nuamtak in ihmut cimtakin lumphot uh aa..

Zingciang zingsang zingnisuah a kipan khuapih ten Mary ong tunkiklam a theihuh teh Mary thu bebek genpi-in, ong nei ngeingai uh hi. Mary pen Bethany khua ah ana minthang mahmah nungak khat na hi hi. TV khawngpan a muh uh aitam? Pawlkhat in Mary kikhel mahmah hi, ci. Pawlkhat in lah a kikhel hangin sauvei mangkei ee, a ngei ngeiin ngeikik pahpah veve, aci tawh. Hizelzul keei.....Kuakua paupau taleh Mary in awlmawhin nei nawnlo, mi bawlin kisiazo nawnbuang lo-e cih lungmuanna kip ong ngahkhin ahih manin Mary in lungmuanna kip a pia Pa a lawmhoihpen Pa, bangbang hitaseleh amah itna mittawh a en Pa, mawhna khialhna abawltheihnotloh nadinga vangliatna apia Pa, a khephungah a tut khakteh lungkhamna leh dahna bulpiteng anawhkhiatsak Pa, lungnopna tawh kidimsakngiat Pa' tangthu bebek suutsuutin nuamsa mahmah hi. Hithei hileh a lawm hoihpen Pa, thugen Siapa, a khua uh Bethany ah ong zin mengmeng leh utsing ci-in, "Sialtam tualkia tang Calvary ah Zeisu tawh khawlkhawm leng" cih la ngaih mahmah ong sa hiauhiau hi..

Bethany Khua ah
Nikhat Zeisu anungzuite tawh Bethany khua ong zinto ngeei uh hi. Khuapam ong tun ciangin nungdeuha Mary zakngei, "siang-kei-ing ei, siang-kei-ing- ei"(phak vei ing ei!) ka nek ding an ong lot dih vuau' ci-a "aw" ging khat ong za hi. Ei mihing lungsim tawh ngaihsunleng nidangin miphak sawm bang damsakngei khin ing aa, khat bebek in lungdam ong ko kik lawmlawm, cikhading hihang.

Zeisu in miphak Simon kikona "aw" ong zakciangin kimuh khemmawh bawlin paisan lelning ciloin hehpihhuai sa-aa, akikhoih theilo ding kimlai ong lawngin damsiangna ong pia hi. Simon kiangah honpa gumpa-in nong san masak keileh ong damsaklo ding hing, na ci masa lo hi.
Zeisu in Simon damna pia hi. Simon' ngetzawhthu leh thuumzawhthu aa, Simon natnapan adam hilo hi. Damna apia pa in Simon a damsakkik nahi zaw hi. Mary in hihthu za leh a lungsim ah bang angaihsun zentam? Simon damkikta cileng Mary adip akua tam? Ahi zongin Zeisu kiangpan a angah ciamnakip thupha in lauthawngsak zonawn buang kenteh mate?...

Pharisee te leh Jesu
Pharisee te' kiangpan nakhat peuhpeuh lamet ding haksa hi. Banghanghiam cihleh Phariseete pen a phincil, ahi tiilteel mite hi-in, piakkhiatna khat nei le-uh ngah kik ding alamen, ngahna khat nei le-uh, athukkik setset hamtangding minamte hisese uh hi. Tuamah bangin Simon in zong Zeisu kiangpan a angah damna letsong thuhkik ding angaihsut teh lian salua mahmah hi. Tun lah damsiangta, Bethany khua ah ciah kik theita, a inn-a lo sungah tengtheita, a nasepte lah zomkik theita, bangzahin alungdam zentam? Simon in zong tuatengmah ngaihsutin neitawntung a, a sawtlo-in thuhkik ding sawmbaih mahmah kul inteh ci hi. Hih kei ong damdakpa ka pahtawina in pawi ka bawlding hi..(Matthew 26; John 12).

Simon inn ah
Simon in a inn ah pawi ong bawl takpi hi. Tua laiah Martha "tanu" sem in ong kipingpei keei pah hi. Lazarus zong kihel hi. Ahih hang Mary kikholo citciat se hi. Banghang aitam? Inntekpa Simon in Mary maitang amuh ding kisuanglai aitam? Gentheih omkei maw? Phaknatna vei zong hih nu tawh ka buaibuaina pan a piang himai inteh ci zong thei giugiau, lungtang sungah vom giugiau hikha ngel ve ee..

Ann teng lah minkhin. Nekding dawnding tenglah ready ta. Pawi sung khawngmah nuamsa a kihelden(a pelh ngeilo) Mary lah amah kia Inn ah ompong. Khua dakdak ve. Kisam napi-a paimanloh sang kisamlo-a vapai dinglah hisalo. Ngaihsunsun. Pailoh dingin khensat lehlah hia pawi sungah Topa Zeisu omzel. Topa Zeisu munuam ngiat, ngaingiat, akhe phungah tutu nuamngiat ahih manin leh, Zeisu in zanlam teh Jerusalem khua ah mawhneite khutah ong kiap incin, tua laiah ong kithat dinghi cih agen abilkha ah tengden ahih manin a lung ong nuam hetlo hi.

Mary in sathau nei
Ka Topa si tatakding ahihleh aluang ka zutnading ci-in Sathau namtui tam man penpen leihkholhsa gawlkhikhe thawlkhat kem khinkhian hi. A Sathau namtui thawl tawikawm enen kawmin thu ong ngaihsun aa, hihmawkpen ka Topa asihkhit a aluang ka zutsak sangin ahin laitak mah in zutsak nuamzaw ingh. Kuakua in ong kham taleh ka sih leh ka sih cipphial in kiging linlian sain tua pawisungah paiding keksa in ong om linlian ta hi. Tua ahih manin khuamui khit ngak ningin kuama ong muhnawnloh teh phaitamlam pan lut khekhe-in, ka Topa khe phungah a thawl sukham in sathau namtui zutsak ning cih ong geel ta hi.......
Khuamui khit ciangin Bethany kongzing lampi ah ong pai khekhe aa,,,,,

Tu petpet teh

Mary zong , "zum leh saili a si thei ngeikeng" cikawmsa-in, Zeisu sathau nilhding a lunggulh luatna in zogawp lua ahih manin Zeisu tutna innsungah ong lutsim khiankhiana Zeisu khephung mah ah lengphei vingvengin ong boksukpah hi. Zeisu khe sathau namtui nilhding hileng, tua banga sathau namtui tamman luate pen athawl i honphetin ong phulkhia nianua dinga ong luangkhia ziahziah ding ahihlam Mary in phawkkhak in neiman lo hi. Mary Zeisu khephungah bokin kapin khitui nulin..

Mite in Mary bekbek mitsuan uh
Tu-in ahih leh pawisim annne mi khempeuh in Mary ong mitsuan tek uh hi. Innteekpa Simon in Mary ong kuul et gega. A pamah Judas siakaazoh piaupuau, a diakdiakin nungzui dangte zong ee. Mary zong a thawl ong hongta. Phulkhia zuai zuai takpi. Anul nading dial lah kengkhalo. Asam tawh sathau buate ditin Zeisu khetungah taksak a a khuttawh Zeisu khe ong zut zutsak mai hi. Pawlkhat tading in tua banga numei lutunlo dialkhimlo pi-a, sam khahkhiate pen numei paktatte gamtat bekdan ahih manin, ensan mahmah uh hi. Mary in tuate awlmawh zoman nawnlo hi.
Inntekpa Simon in sabuai mongah tukawmin ong ngaihsun a, "Hih PA pen kamsang tatak hileh, hih nu a bangci numei hiam cih theiding hiveh aw,".khamul zawtkawm kawm...
Tua laitak Mary in alawmhoih pen PA Zeisu pauna "aw" ong za a, Zeisu in; nawngkai sak kei un, tua ci omsak lel un. Na hoih- na manpha khat a bawlkhin ahi hi. Leitung ah lungdamna thu a kigen kawikawina munah hih Mary tangthu, kei tunga ong bawl nate phawk leh gen in kinei tawntung ding hi."a ci hi.

Jesu in Simon kiangah
Tua khitciang in Zeisu Simon lam ong kiheiphei-in, "Simon" acih leh, Simon zong kigaih vatin; Simon aw kong gennop thu khat om, acih sawnsawn leh, Simon zong adip van a khai bangin ong kua keei aa, akhua-ulnel kaai in, ka kellu phum ong pholaak zen vencin, mi' lungsim tawngteng thei sawnsawn aiteh ci-in, asialam vive apiangdingin ngaihsunkha in akhut bang atum tum na-in a khut sungteng khua-ul nelkaai ong dim zawzen hi. A kihin hin na-in a awmsa bang ong gol zo phial mawk amaitang bang meikhawhamm bangin ong san zo phialmawk hi.

Tualeh a upmawh nabanglo-in, Zeisu in (luke 7) Leiba nei mi nih tangthu ong gen hi. A khat pa in leiba tampitak nei-in, a khat pa in tawmcik bek nei hi. A nih un a leibateng kimaisak hi, ci-a agen leh, a mauteng thum: Zeisu, Simon leh Mary longal a dang nungzuite akipan kuaman acihnopna theihpihlo uh hi. Simon in pauhlian aidia? Suangtum banga lungtang khauhlai veve.....

Simon' ngaihsutna khat
Simon in pawisungah ong ngaihsun leuleu a; hihpa kamsang tatak ahih leh Amah a lawng hih numei kua hi a, bangci mi hiam cih a thei ding hi. Banghang hiam cih leh hih numei in mawhnei mi ahi hi, ci-in alungsim sungah ong ngaihsun leuleu Zeisu in Simon thugentehna khat gen leuleu a, "mi nih in sumhaupa kiangpan lohkik ding sum ong leitawi uh hi. Akhat pa in Denarii 500, a khat pa leuleu in 50. A nihun a sum leitawi uh lohkik zonawnlo uh ahih manin a leibateng uh kimaisak hi. Kua in sum neipa a itzaw ding hiam? hong gen in, a ci hi.

Simon in," a tamba zawpa in itzaw samlo ding maw" ci-in ong dawng hi. Mancei' tu Oo. Zeisu in, tuamah bangin hih numei mawhna khempeuh kimaisak ahih manin hong it mahmah hi. Amawhna tawmkhat akimaisak mi in, itna tawmbek anei hi, a ci hi. Zeisu in Mary kiangah;"na mawhna khempeuh Kong maisak zo hi" aci hi.

Simon zong lungnuamin tawldamna ong ngahta hi. Lenglate mai ah a kiselsim a mawhnateng kipholak gawp hileh bangzahin maizum dinga lengla teng leh nungzui ten Simon koici muh ding uhhiam? Zeisu in tuate mukholin ong ippih aa gentehna tawh thu ong gen hi. Simon'a dingin thukbut mahmah hi. Ama khutmekawk tawh mi akawkkawk, ama khutme atamzaw in amah aleh kawklam ong telsiang tahi. Lohzawh lohding Zeisu itna, hehpihna hangin simtham mawhna ki ipsaka, kisikkik ding adeihnate ong muhkhiat teh alungsim khoihkhalua- in ong kitamzan dikdek aa, tua ni in tua pawisung lian mahah Simon in Zeisu amah adamsak Pa pen AHonpa, aGumpa leh aTopa-in alungsim khempeuh tawh sangin na ki-ap hi. Zeisu in zong tua ni tua hun lian mahin Simon' ki apna lungsimte nialloin ong sang pah hi.

Lamdang veve maw hihbang itna lian.

By NangKhine