Friday, July 3, 2009

Gamla (National Anthem Guideline)

Minamla a kiphuah ciang in, a tawmpenpen in, hih guidelines/and/attestation te tawh ki en hi.
Gamla (a national anthem) La hoih khat ngah na ding in, hih teng tawh kiphuak/kisit ding hi.
Guidelines for Composing and having a good TUNED SONG. (anthem)

STEP1.
Koh!; thukohna
- Adressing to (salute or salutation to the Lord, Flag, Nation)

STEP2.
Gen!; apha thu gen bek (thu hilhna/khaamna kammal kihello)
- Affirmative and Expression of good things (all words must be a possitive word/comments)

STEP3.
Lungawi; Pasian tung ah lungdam koh; Khanglui pan tuni, ciang makai te zahtak pia
- Thanks giving to the Lord, to the Head and leaders (For the past good happens and well lives)

STEP4.
Thungen; Deihna suut
- Praying and showing sympathy (offering and to the public, to God and to the next generation)

STEP5.
Hanthawn; lungsim ong hangsak ding kammal;
Urging and inviting (challenging the whole and unity of the Nation for the new and future world)

STEP6.
Khensatna leh ki apna ngahna ding kammal
- Knocking and asking for groups and individuals to do something (For the Nation)

STEP7.
Lungdamna leh kiparkna tawh zo in nuntak ding musak
- Proud of Zomi (tobe Zogam), Voting in\for Victories; Kiparkna ong ngahsak ding/

STEP8.
La aw, leh rythm thangah huai hi ding
A. Keys of the full song would use Primary keys (Tuning, or intonation would be easy and high standard).
B. All the Instrument must be easy styles and traditional.
tumging te pen, daak, khuang, sialki, kilong, zaam, phiit, lawinget, gawsem leh pengkul te (ahih theih leh) kihel sak ding; guitar, piano, dj, keyboard leh drum te bek hisak lo ding....ngeina tumging te guang ding.
C. La aw pen, Zolapi 'Zola' aw ahih theih leh hoih, Zotual la (Laipian la) zongh hoih; Christian la zongh hoih. Secular la aw leh tulai (khit) te kisam lo zaw.
D. Minor key leh, lungzuaahuai aw, kihello ding.
E. Marching style hi ding (ahih theih leh key laihlo ding; aw sang semsem ding)
F. Solo hi taleh, duet, group a kisa thei (nuam ding) la hi ding.

STEP9.
Thuhilhna kam leh, gensiatna kammal kihel lo ding
- all words would be - without any advisory teaching
Khanglui kam leh, khangthak kam, kammal haksa te zangh lo ding.
- Words and phrases would be all ages' tuned/organized. but without new-words or hard vocabulary (All words and spelling would be all aged oriented)


Itna tawh
ZaSang
(Zam Sian Sang, Gualnam)

-- pls. refer your replyin' mail to my newatoz1234567890id@Gmail.Com +6014 6256 566
=

2009/7/7 Lengtong <tuilimlui@yahoo.com>


U leh Nau, Ciin leh Tuai,
Zogam lapi ding kei mimal hoihsak zia, lunggulh zia, tawmkhat ong suahkhianuam mawkmawk ingh ee, Zogam lapi hihci bangin kalsuan ......
Hanla
Zogam tualnuam kitawi liailiai ee, zang vuisai bang limlian ee, guallai tungnung ee, lungdeih zatam phualmei bang tuah ee.
Hei !
Nunlun sunni bang phunglun Zosuan vaontawi hing ei !
Vanglian Pa Pasian min thangden tawntung tahen Oh !
Zo lapi
( a ) Eiteng khawlkhawm a tuam omlo ...........
........
( b ) Tun sung ......... ......
cihbang dan in Zo lapi ngaih mahmah khat kiphuak hen la, tua Zo lapi a kisakkhitteh anuai ah,...
** Pu Zo langlam tuikang, meitei gun kuam,
Sokngei mualdung, tomkhuang ging leh aisa niakna
Tuan pupa luah, khangsawn luah sawn.
Pianna simlei mun luah ih zaamna ih leitang.
** Simlei tuallai khuaibang hang, kamkei bang lang
Phualva lailung ciim, kuhkal tongciam.
Pupa patsa, ton leh aih lamtual saina, giabang zomto
Ih neihsa ih mun ih gam ih lei.
** Ih luah ih ngak, ih gam ih leitang
Heisa ciin leh tuai, holung hual banzal ziatsuan
Luangkham in ih gam ih lei humcip bikbek,
Diamdiam liailiai pheiphung khat suan
Lungsi lo leh lungtuak na ih semkhawm ding.
Hih bangdan in zingni suahsim in Zogam lapi kisa denleh a khangkhang in Zo lapi, Zo lapi kisut den suak ding aa a sa theilo kuamah omlo banah, Zomi bei in leitung abei phialzongin Zo lapi, Zo kam/pau, Zo ngeina maimang ngeilo ding hi, cih lametna lianpi kiptak in kanei hi. ( Zogam lapi ding ah Zo laimal ngait bekmah zong a thupi pen ahi hi. )
Lunggulh dan hong pulakkhia ciangbek kahi a, nang san' dantawh a kituakkei khakleh ngaihdam bawm ah nakhiat sak ve.

Lengtong tui lim lui.
==
ZOMI NAM LAPI BANG HI DING?


J. Thang Lian Pau
Aizawl (10.3.2003)

Zomite in Minam Lapi kip i nei  nai kei hi.   Ahi zongin minam lapi zah banga i zat a hunhunin hong kikhel toto hi.  Tua pen minam kikhopnate-ah i la teelte pan ahih kei leh i sak mun pente panin kilang hi.  Minam lapi dana lak theih ding la li teelkhiat ding hi leh a pian masak dan kizomin a nuaia teng teelhuai pen kha ding hi.
 
A masa pen in, Zo lakaih-a kisa 'Laigui zomkhawm' cih la hi in, hih la pen Kawlgam Vaigama Zomi a neu a lian in a theih leh a sak theih hi a, minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang masa pen leh a minthang masa pen khat hi.  Tuni dong ciangin nungta mahmah hi.
 
LAIGUI ZOMKHAWM

A.  Ei teng khawlkhawm a tuam omlo, Zomi ci peuh, Khula piang
      Tuunsung khat pan piang hi ngeingei e
 
B.  Tunsung khata piang hi ngeingei
      Suahpih sanggam, Laigui zomkhawm (te hi ngeingei ee)2

A nihna pen Pu H. Jelshyam, IAS in a phuah "Sinin Semin Junin" cih la hi a, Siamsin Pawlpi (SSPP) Lapi-in kizang in, India gam Zomite lakah hih la thang mahmah hi.  Hih la pen minam khawmpi khat peuhpeuh ah sak loh phamawh in kingaihsun hi.   Minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang a nihna hi kha ding hi.

SININ SEMIN JUNIN

I tun leh jua lungmawlin,
Pianna gam gia bang jun di'n,
Sen vontawite hon ngak uh,
Sinin Semin gia bang jun'n.
 
Dial dialin, Diam diam le'ng lawm2
Vualzawlna i gamlei' di'n.
 
Tua bang dinga min bang piang,
Namchih mi zatam laiah,
Ki-itna leh kituahna,
Kumtawnin om gige hen.

Sum-le-pai lam tam sangin,
Sakmin hoih manpha zaw e,
Lawmvual liangvai panpihin,
Na min lawi bang hong thang ding.

Khaile ! lawm aw ma suan ni,
Lungke louin pang ve ni,
I tunnu juapa gamlei,
Noplenna gam hong suak ding. 
 
A thumna ah, Vum Nang sak "Tuun Sung Khat Pan"  cih la hi in, tulai takin  minam lapi cih theih ding zah li lakah a minthang pen hi lai ding hi.  Minam khawmpite ah sak lawh pen lai hi.  Kawlgam Vaigama Zomite in kithei tuak hi.  Hih la tam veipi tak kipuah khin ta hi.
 
              TUNSUNG KHAT PAN

Sakmi khangmi kikhen loin
Mimbang pianna Ciimtui vangkhua
I heina pianin dang zong leh
Sinlai pai tembang kuah ciat ve ni
 
Ziin in khen maw!  Sianmang khen maw!
Sinlai ah na sa'ng e
Gibang khen zong lungah kingilh kei ni
Tunsung khat pan piang hi ngeingei hang e
 
Sinthu tuibang luangkhawm den ni
Zogam Tunnu paal lawh nading
Cik ciang mel in kong mu thei diam
Tunnu aw mubang hong ngai ung e
 
Sinthu tuibang luangkhawm den ding
Kawlgam Vaigam gibang khen zong
Tu in tuibang gawmlo mah leng
Zogamah tuibang kigawm nawn ding
 
Ka sinlai kuai Taang ka lungtup
Heisabang hong paal ding hi ta
Singta lungdeih Zogam zaang Ni
Lenmualah hong suak cialcial ta e
 
A lina cih dingin Thawn Kham la "Zogam"  kilawm pen kha ding hi.  Minam Lapi cih taak pen ahih hangin a pian zawh a sawt nai loh mah bangin mikim in kisa kithei nai lo hi.  Ahi zongin a za peuhpeuhte lungsim bun mahmah hi.   Tua ahih manin hih la in minam lapi cih theih ding la dangte melh-tohtoh  tuak in, Zomi sungah dinmun sang hong luah toto ding tawh kibang hi.  Tua ahih manin hih pen a kheng zo ding dang a om ma, tu ciangciang adingin Minam Lapi dinga kilawm pen khat hi photin ka tuat hi.  A kuama peuhin siam leng hoih ding hi.
                
ZOGAM

Zogam tuan pupa luahna gam, 
Zogam khangsawnte luahna gam;
Zogam mualdawn lenmui kai ee, 
Neisok pak san silsial;
Zogam ton leh lamna Zogam, 
Zogam gal leh sa aihna gam;
Zogam ningzu khuaizu bang khum, 
Lenkhuang tawi zaila awi;
Pu leh pa lenna gam.

Kawlgam Vaigam ka zin zongin, 
Kawl ann ne, mang innsung ka om zongin;
Zogam Zo inn mah lunggulh ing,
Zo ngeina mah deih ing;
Zogam zalmang in hong man ing, 
Zogam mu bang ken hong ngai veng,
Itna damtui a luanna gam, 
Beh leh phung tenna gam; 
U leh nau kicin na.
 
Zogam aw ken hong taisan kei ning,
Zogam aw na kha nuai hong sel aw;
Ka lamkiatna, ka lungtang phum nang Zogam,
Kong it hi Zogam aw.
 
Zogam miten hong neu et in, 
Zogam na miten hong taisan maw;
Zogam gilkial dangtak in thuum, 
khutzep in en ding maw.
Zogam ton leh laam hong lak in, 
Zogam na zaila hong awi ve;
Zogam na ningzu hong lup in, 
Na ngeina a luite, 
Ko hong lakkik dih aw.

Zogam Zomi khantoh nading, 
Pilna siamna leh neih leh lam;
Lungsim pumpi khua-ul sisan, 
Piakkhiatna tawh sem ni;
Kawlgam vaigam a Zomite, 
A nei a lam Zomi te’n
Mualdawn Zomite kahna aw,
Nu leh pa tauna aw,
Hong huh hong ciah un ci. 

Hih banga minam lapi cih theih ding la dawng li i gente pen a kilawm pen, a hoih pen cihna hi lo hi.  Hih la lite sanga a hoih zaw leh a kilawmzaw la dang tampi tak om ding hi.  Ahi zongin minam la cih dinga a kilawm khat pen mipi in a zat khol kei leh mipi lungsim bun zolo cihna suak a; a hoih kei phialzaw zongin mipi in a zatzat khat pen minam lapi cih theih hong hi zaw veve hi.  Tua mah bangin minam lapi a kici, ahih hang mipi in a phawk khol loh khat in Khiristian La Bu (Tedim la Bu) sunga  om hi a, a min zong "Zogam Lapi" hi pah hi.  En mah dih leng:
 
ZOGAM LAPI
Word: Rev. Tuan Khan Mung
Tune: G. Biak Nawl

Tuana pupa lamtual saina
Khawhlo phungpha tonkhuang saina
Lungdeih sinthu khaubang sutna
Phuhbang kho hen, Pianna Zogam (Zogam) 
Sianmang lumsun, lungtuak vontawi
Sian sinthu tawh mawngbang kikawi
Nun nuam kisung, lungtuak zai-awi
Sian in siam hen, Pianna Zogam (Zogam) 
Tuan pupa mabang i zopna
Siamsil min lian tuang i tutna
Tongdam siktui zubang khumna
Kilbang khang hen, Pianna Zogam (Zogam)

Aw Zogam nun nuam huihdam semna
Milun zata laitual lenna
Lungtuak momno ngabang lenna
Lawibang thang hen, Pianna Zogam (Zogam). 

Hih hong kiteelkhia la ngate pen mi tuamtuamte' ngaihsutna tawh kituak lo mai thei hi; mawhssak theih a hi kei hi.  Minam lapi bawl dingin seh tuam mi a om hi lo hi.   Minam Lapi ding kipsak i neih mateng la thak hong piang lai dingte lak pan a kilawmzaw hong om leh zong tua ten Minam Lapi hihna hong luah toto ding hi, ciin i thu khup phot ni.

(Hih thului pen ‘Siamsin Thugousiah Vol – IV’ Siamsin Pawlpi, Shillong Branch Publication-ah kisuah zo hi)