Friday, August 7, 2009

2010 Myanmar Election and CNF

Tluang Lian Hnin
reply-tochinland@yahoogroups.com

toYCCF-International@yahoogroups.com

ccchinland@yahoogroups.com

dateThu, Aug 6, 2009 at 9:23 PM
subject[chinland] 2010 Election le Chin MP
mailing list Filter messages from this mailing list
mailed-byreturns.groups.yahoo.com
signed-byyahoogroups.com
unsubscribeUnsubscribe from this mailing-list

hide details 9:23 PM (15 hours ago) Reply



Images are not displayed.
Display images below - Always display images from hnin_tluang@yahoo.com
2010 Election le Chin MP
”Member of Parliament si dingah ka vo na duh ahcun ”Nationwide Ceasefire” tuah i, Burma’s Ethnopolitical Conflict chimfel awk ah Parliament ah aupi in na tuah lai maw?”
Thuro Cazual ah Dr. Ngun C. Lian nih acung lei biahalnak a tuah mi nih milung a hliphlau ter ngai tiah ka ruah. Kaa lunghmuih ngai fawn. Kan Chin miphun caah a ngan bik mi biahalnak zong asi lai dah. MP aa cuh dingmi ho nih dah a phit khawh te hnga? CNF nih atuah ding te a tuah lio ah ramchung ummi hna nih teh an tuah ding cu an tuah kho ve te hnga maw? Chin miphun le ram caah acung lei biahalnak nih alanghter mi cu CNF lawng nih miphun rian hi i khinh awk tha lo ti alanghter mi asi. Zapi nih tanlaak hauh lio te asi tiah ka ruah.
2010 thimnak ah aa cuh ding mi hna cu mipi ai awh in kum 4 chung riantuan ding mi ansi bantuk in mipi ca tak ah atuan kho ding mi MP kan thim khawh aherh. Acozah timi cu mipi caah riantuantu (civil servant) ansi tiah Thomas Jefferson nih ati. Capo biatak maw si hnga bia pakhat ka theih mi cu 1990 thimnak lio ah Thantlang i upa pakhat nih a chimmi cu ”kei cu innpa chakthlang hrawngah ka leng hna lai i vote zeimaw zat cu ka ngah ve te ko lai” ati anti. 2010 thimnak ah cuh aduh ve mi pakhat (kawlpa) he bia kan i ruah i 2008 constitution ka rel rih lo ati. Constitution hi mitam-u nih atha lo tiah pom mi va si kaw, zeizawn bik khi dah atha lo tiah na hmuh ve ka ti i, ka thei lo ti hoi. Chin miphun hna aiawh in parliament ah a dirding mi hna sinah biahalnak tete tuah caan acu cang ko. Constitution hna tlamtling tein aa fiang lo mi hna, a rel lo mi hna vote kan pe sual te hnga maw? Chungkhat, pengkhat asi ruang hna ah vote kan pe sual te hnga maw? 1990
thimnak le 2010 thimnak cu ai dan ngai hau ko tiah ka ruah. Tahchunhnak ah, zaraan nih hal awk ding mi cu 2008 constitution ah mah le nunphung, holh te hna free tein thancho ternak nawl (rights) aum va si kaw, cozah sianginn ah Laica cawnnak na tuah lai maw tibantuk tete zong hal khawh si. Adang dang zong tampi um rih lai.
Kan ram buaibainak solution cu tlangcung mi hna cungah aa ngat tiah pom cio mi asi. 1988 in aa thok mi si loin, British sinin independence ngah hnu ah aa thok cang mi asi. SPDC nih an mah duhning in constitution cu suai in ralkap hruainak in democracy lei kal khawh nak caah “Seven-step Roadmap” cu an tuah I ara lai mi election cu a dot nga nak asi. 2010 election khawh in Hluttaw an auh khawh in 2008 constitution hi dotla asi cang lai, a dot 6 nak. Mah hnu cun athangcho mi democracy lei kal asi lai, a dot 7 nak, tiah an I timh ning cu asi. Cu caah, 2010 thimnak hi kanram buaibainak adonghnak (solution) asi lo. Thimnak dih in acozah chuak dingmi ca zongah tlangcung mi hna kong hi anganbik pakhat challenging issue asi, an mah zong nih an chimmi asi. Zeitin dah an tuaktan te hnga? Kawl scholar pakhat nih aruahnak ahcun a term khatnak (kum 5) ahhin cun ruahchannak tampi ngeih ding asi lo, a term hnih nak (kum 10) hrawng lawng ahhin ruahchannak cu ngeih
deuh ding asi ti. Duh zong duh lo zongah amin in cun democracy asi cang lai (Singapore style phun si te dawh si tiah aruat mi an um). Pakhat te ka phan mi cu, tuni ah democracy ngah ahcun thaizing kan rum colh lai tiah ruahnak ngei mi mipi pawl hi ansi. Cozah ca zongah a poi ngai kho mi asi. Ralkap cozah hna duak tiah van tla hna seh, Daw Suu nih power cu van ngah tak seh law, athaizing cu chim lo kum 1, 2 ah a rum ter khawh sual hna lo ahcun Daw Suu cazong ah thinphang asi hnga. Chimduh mi cu, democracy education hi mipi sinah chimrel aherh lio caan te asi tiah ka ruah. Democracy lawng hlah, human rights te hna zong.
Ralbawi pawl nih mipi hi a tih. University ah social science (political science) subject hna cawn cu chim lo, student union tuah zong ngah lo, politics kong ceihhmai zong ngah lo. Mipi an fim sual tiah an phang tiah apuh mi zong an um. (mah ti an ummi hi aruang tete arak um, hmai lei ah langhter khawh kan zuam than te lai). Asinain, 2008 dongh lei hrawng in politics kong ceihhmainak tete a van um, atu lio ko ahhin. Ramchung journal, abik in Living Color le The Voice Journal (private tuahmi) ah kawlram politics kong an van tial cuahmah cang. Mipi nih politics thei ve cang hna seh anti caah maw si hnga. Amah belte, cozah kha heh tiah western ram lei bantuk in va soisel (criticize) cu ngah rua lo. Ramchung chuak The Voice Journal hi ka rel tawn. 2010 thimnak kong an tial len cang. Mifim thiam hna interview tuah zong um len cang hna i mipi nih zeitin dah MP thim ning dan tete hna zong van tial asi cang. Vawlei cung minthang asi mi Fareed Zakharia cauk “The
Post-American World (2008)”, kawlram politics tial lengmang mi Robert Taylor cauk “Party, Class and Power in British-Burma (1981)” te hna kawlholh in zarhchiar te an van leh cuahmah khawh cang. Ramleng ka chuah hnu (2007) in tam ial pei aa thleng cang hi. Hmailei zei a va lawh te hnga. Ramleng ummi nak in hlah maw, ramchung mi nih politics kong hi an theih deuh te hnga ti zong ka ruat fawn. Cun, kawl scholar pawl deuh nih (Robert Taylor zong aa tal) Myanmar Egress timi an dirh, 2010 thimnak cuh aa tim mi hna aherh ning in bomhnak kan in pek hna lai anti. Mah group hi “third force” tiah acheu nih min an bunh hna i, ralkap cozah zong va tan pi lo, cozah dotu zong va tan pi lo, akar lak i adir mi ansi. Think tank phun asi rua. An mah tu cu election cuh an i tim lo.
Pakhat khua ka ruah mi cu Chinmi caah journal pakhat chuak kho ve seh law tihi si. Chin Development Journal tiphun zongin, tahchunhnak ah. Chin MP le mipi karlak ah i pehtlaihnak tha ngai asi kho tiah ka ruah. Thil sining tak cu ka thei tuk lo, keimah lungum sawh bia si. Accountability and transparency aum hau. Corruption (ziknawh) hna atam sual ahcun thil poi ngai si hnga.. Cucaah, media lei hi abiapi ngai tiah ka ruah.
Cun, election khawh in power-sharing (nawlngeihnak i cheuhnak) kongah hin abuai kho te mi si tiah a ruat mi an um. Aruang pakhat cu state le region (ahlan division) kipah regional commander (ralbawi) chiah ding asi. Mah pawl hi atu tiang minister pawl nak in nawl ngei deuh mi ansi anti. Asinain, mah regional commander hi Chief Minister kuttang ah an um cang lai. Phundang in chim ahcun, Chief Minister of Chin State nih nawl a ngeih deuh ding asi. Cu caah acheu nih an ruah mi cu regional commander (ralbawi) pawl hi an buai te kho men anti, Than Shwe ca zongah challenge ngai si anti (Irrawaddy News). Mah power kong hi cu atu ah chimchung awk that rih lo caah political party lei tu hi tuaktan deuh rih sih law…
Chin state aiawh ding caah USDA lei in a kai ding an min zong an thanh cang (Chinland Guardian). Sicun adang party tah atu hi zei timhtuahnak dah an ngeih? 1990 thimnak aa cuh mi party pawl kha tah an i cuh than lai maw? Election law cu maw an hngah peng rih ko lai? Japan cozah nih cun kawl cozah cu election training a pek cuahmah cang hna (Mizzima News, 16 March 2009). Ziah atu tiang election law an chuah rih lo? An purhdah mi pahnih aum: mipi lei in akai ding party pawl timhtuahnak caan ngei kho lo ding in an tuah mi asi anti, cun acung lei power kongkau ah khan cunglei upa pawl nih fiangin biakhiahnak an ngeih khawh rih lo caah asi kho anti. Yangon ah thimnak cuh aa timmi acheu cu atu tein political party min 3,4 an i chiah cia cang anti, election law an chuah in, min pakhat khat paoh register tuah colh ding in ready tein an um. Canada ram in U Kyaw Myint timi pa zong party dirh in thimnak i cuh awkah Kawlram tlun cu aa tim ve tiah theih asi. Kawlram
politics ahcun zumh lo nak cu tam tuk kaw, acheu nih thimnak cuh aa timmi cu anmah ca thatnak duh men ah asi ko anti. Ahman lo mi ruahnak asi tiah ka hmuh. Politics tuah timi cu zeimaw zat te chance na ngah mi kha hman zia thiam pei si ko cu tiah mifim hna nih anti. 100% ah 75% an pek mi hi zeitin dah na laak khawh ve lai? Na laak khawh lo le na laak duh lo cun ralkap nih an i laak mei ko lai. Thimnak cuh aa tim ve mi kawl politician U Thu Way zong nih mah ti cun a ruah ve (interview an tuah mi arel mi nih cun nan theih ko lai (VOA, KhitPyaing)).
Thimnak cuh aa timmi hna nih hin 2008 constitution an cohlan ruangah cuh i timh si loin, aherh caah le mah lawng hi lam asi cang tiah an ruah deuh caah asi. Khoika ram hmanh ah a perfect mi constitution aum lo. Ramrum ram thawng bik US constitution zong mah thiam, US scholar pawl nih thlen hauh mi tete an chim tawn. Kan ram he aa neih bik Thailand constitution khi voi 17 an thlen cang (ralkap caah 25% pek cia asi ve), thlen than an duh rih. Ralkap nih coup de’ tat (aana ting) voi 17 aum. Indonesia zong ralkap uknak in democracy an kal lio ah ralkap caah 40/50 % hrawng pek cia arak si ve. Adang ram tampi um rih. Mahbelte, kawlram 2008 constitution tu hi cu fawi le bai ah thlen khawh mi asi lai zum tuk silo. Phundang in chim ahcun, constitution ahhin ‘rigid’ le ‘flexible’ tiah aum i, 2008 constitution hi ‘rigid’ constitution asi tiah ruah khawh asi. Ralkap nih aana ting zong a va um than te kho mi zong asi. Thlen har mi asi. Mah constitution
nih hin exile politician pawl thimnak ah icuh kho lo dingin akham hna. Phundang in chim ahcun, ramleng ummi Chinmi upa, mifimthiam hna cu icuh khawh asi lo. Adang ram rigid constitution ahmang mi zei tin dah an rak thlen khawh ning si timi tu cu ka thei lo nain, 2008 constitution hi nikhat khat cu aa thleng than te ko lai. Tuhnu kum 5, kum 10 ah si kho hnga maw? Zei si paoh ah hmunhma kan ngeih mi zeimawzat te hi aherh ning in hmanthiam cu ahau ko.
Tulio cu ramchung ummi hi an biapi ko. Chin state caah MP aa cuh ding mi ca le, mipi caah lungzornak biachim le catial nak in forhfialnak, thazaang peknak tu tuah kho sih law tihi kei ka ruahning cu asi. Atu te hin timhtuahnak zong ngei kho cang hna seh ti saduhthahnak ka ngei fawn. Ramleng ummi zong nih an thawngpang tete thei kho pah tawn sih law tizong ka lungah um fawn.. Bawipa nih a kan um pi ko.


Upatnak he,

Tluang Lian Hnin

6 August 2009